۱-۵ روش تحقیق
نوع تحقیق کاربردی – توسعه ای و روش بررسی آن توصیفی ˗ تحلیلی می باشد. محدوده جغرافیایی مورد پژوهش مناطق سه گانه شهر یزد است.
اطلاعات مورد نیاز تحقیق به طور عمده از منابع ذیل گردآوری شده است:
- از طریق منابع کتابخانه ای مراکز علمی همچون دانشگاهها ، سازمان ها از جمله سازمان مسکن و شهرسازی
- شبکه ها و پایگاه های اطلاع رسانی داخلی و بین المللی
- آمارنامه ها ، سرشماری های عمومی نفوس و مسکن، سالنامه های آماری و مرکز آمار
از شاخص های مورد بررسی می توان شاخص اجتماعی، اقتصادی ، فرهنگی، کالبدی، بهداشتی و درمانی نام برد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش ها و تکنیک های رایج در برنامه ریزی شهری استفاده شده است.

۱-۶ کاربرد نتایج تحقیق
تحقیق حاضر در راستای توزیع بهینه خدمات عمومی شهر یزد می باشد. بنابر این موجب یک زندگی مطلوب و بهینه برای ساکنان آن می شود. با توجه به اینکه بازسازی بافت فرسوده شهری و توسعه پایدار در شهر یزد رعایت نشده است با انجام این تحقیق سازمان مسکن و شهرسازی و شهرداری می توانند پی ببرند که کدام قسمت شهر وضعیت بهتری دارد و کدام قسمت توسعه ناپایدار دارد و از وضعیت خوبی برخوردار نیست. با انجام این تحقیق سازمان مسکن و شهرسازی و شهرداری می توانند وضعیت بهتری را برای شهر یزد بوجود آورند.
کاربردهای دیگر نتایج این تحقیق عبارتند از:
۱-کمک به مدیران شهری در اداره شهرها و حل مسائل شهری
۲-استفاده و تأثیر در سیاست گذاری ها، تصمیم گیری و برنامه ریزی ملی، منطقه ای و محلی
۳-افزایش آگاهی جامعه در مورد نقش جغرافیا در برنامه ریزی شهری و منطقه ای
فصل دوم: مبانی نظری
مقدمه
این فصل از سه قسمت تشکیل شده است. در قسمت اول به تعاریف و مفاهیم پرداخته شده است و در قسمت دوم به دیدگاه ها، نظریه ها و مکتب های عدالت اجتماعی توجه شده است. در قسمت سوم به پیشینه عدالت اجتماعی در جهان و همچنین در ایران پرداخته شده است. در نهایت جمع بندی صورت گرفته است.
۲-۱ تعاریف و مفاهیم
۲-۱-۱ شهر
شهر مجموعه ای است متشکل از گروه های نخستین و اتحادهای هدفمند جمعی.مورد اول را می توان در اشکالی چون خانواده و محله مشاهده کرد که در تمام جماعت ها دیده می شوند، در حالی که مورد دوم ویژه و خاص شهر است. این گروه های مختلف از خلال سازمان هایی که کما بیش ساختی بنگاه مانند دارند و یا لااقل به شکل عمومی تنظیم و شخصیت یافته اند،خود را تنظیم می کنند و همه این گروه ها در ساختارهایی دائم و درون پهنه هایی نسبتاً محدود اسکان یافته اند. بنابراین، شهر در معنای کامل آن عبارتست از یک شبکه جغرافیایی^[۶]۱، یک سازمان اقتصادی^[۷]۲، یک فرایند صنعتی^[۸]۳، صحنه ای برای کنش اجتماعی و نمادی زیباشناختی از وحدت جمعی (فکوهی، ۱۳۸۵: ۲۰۴).
۲-۱-۲ عدالت اجتماعی
یکی از اصول بنیادین که در اغلب ایدئولوژی ها از جمله دین اسلام مبنای برنامه ریزی محسوب می شود، اصل عدالت اجتماعی است که تفکر نهادها و برنامه ریزان بر مبنای آن شکل می گیرد و از اصولی است که به دلگرمی، انسجام روابط و توزیع عادلانه (و نه مساوی) دستاوردها و عواید بین شهر و روستا منجر خواهد شد.
مفهوم عدالت از منظرهای مختلف قابل بررسی است و مفاهیمی چون عدالت اجتماعی، عدالت فضایی^[۹]۱، عدالت جغرافیایی^[۱۰]۲ و عدالت محیطی^[۱۱]۳ نیز متأثر از چند بعدی بودن این مفهوم است (مرصوصی، ۱۳۸۳: ۹۱).
فرهنگ فارسی معین، عدالت را داد کردن، دادگر بودن و انصاف داشتن و عدالت اجتماعی را عدالتی که همه افراد جامعه از آن برخوردار باشند (معین، ۱۳۷۱: ۲۲۷۹) تعریف میکند. وقتی ما راجع به عدالت اجتماعی صحبت می کنیم، در مورد چگونگی توزیع چیزهای خوب و بد بین اعضای جامعه انسانی بحث می کنیم (Miller,1999: 1). عدالت اجتماعی گویای توزیع عادلانه امکانات و ثروت میان افرادی است که طبق تعریف دارای حقوق برابرند (غنی نژاد، ۱۳۷۹: ۷۸۲).
اگرچه ممکن است عدالت اجتماعی مورد پذیرش همگان واقع شود ولی هرکس تنها به شیوه فکر و نظام ارزشی خود، معنی خاصی از توزیع عادلانه و عدالت اجتماعی را خواهد داد. و نتیجه آن که مفهوم عدالت اجتماعی مفهومی به غایت ذهنی و سیال خواهد بود (غنی نژاد، ۱۳۷۹: ۷۸۲-۷۸۱).
اصطلاح عدالت به معنای مساوات را در موارد متنوعی به کار می بریم. گاهی مسأله فرق نگذاشتن میان افراد و توجه یکسان به همه در طرز رفتار فردی مطرح است. گاهی اینکه همه در مقابل قانون و در مقام اجرای قانون مساوی هستند، مورد توجه است. گاهی جانبداری نکردن و بی طرفی در مقام قضاوت و داوری مقصود است. گاهی رعایت مساوات در مقام سیاستگذاری و برنامه ریزی از جهت توزیع منابع عمومی یا توزیع هزینه های زندگی جمعی در میان افراد مورد نظر است. در مواردی، مسأله برابری افراد در برخورداری از حقوق و فرصتهای اولیه یا برابری نسبی آنها در بهره مندی های موجود ملاحظه می شود (توسلی، ۱۳۷۵: ۱۱۲).
گاهی عدالت ناظر به طرز رفتار با دیگران است؛ اعم از اینکه معامله و رفتار فردی منظور باشد یا طرز عمل نهادهای اجتماعی مثل قانون، دولت و مانند اینها. در اینجا عادلانه بودن رویه و عمل ما در برخورد با دیگران با توجه به موازین لازم الرعایه مد نظر قرار دارد؛ مثل اینکه حقوق دیگران مراعات شده باشد، تبعیض بیجا در کار نباشد و مانند اینها. گاهی هم عدالت، ناظر به وضعیت نهایی موجود در جامعه از حیث توزیع بهره مندی ها و امتیازات و موقعت های اجتماعی است که این نتیجه عوامل مختلفی است. انتخاب و رویه عملی افراد یا عملکرد نهادها می تواند از جمله این عوامل باشد. مثلاً نفس وجود نابرابری فاحش میان دو قشر از افراد جامعه از جهت رفاه و امتیازات اجتماعی، موضوع بحث عدالت است با صرف نظر از اینکه رویه عملی افراد و عوامل تاریخی ای که منجر به این امر شده است، چگونه بوده است (توسلی، ۱۳۷۵: ۱۱۳).
در بحث عدالت، اصطلاح توزیع را به معنای وسیع تری به کار می بریم. علاوه بر توزیع ثروت به معنای اقتصادی کلمه، توزیع کلیه حقوق و امتیازات سیاسی و اجتماعی و خیرات و مضرات اجتماعی را مد نظر قرار می دهیم؛ اعم از رفاه، امنیت، منصب، شغل، فراغت، آموزش، قدرت سیاسی، فرصت اقتصادی، افتخارات اجتماعی و… حتی از توزیع عادلانه مشقت های چاره ناپذیر و مسئولیت های اجتماعی نیز بحث می کنیم (توسلی، ۱۳۷۵: ۱۱۴).
تعریف دیگر از عدالت اجتماعی به این صورت است که “مساوات به عنوان برخورداری شهروندان از شانس ها و حقوق مساوی و استفاده ایشان از آزادی های اجتماعی بدون محدودیت های نژادی و جنسیتی و… قدمت فراوان دارد ولی تصور جدیدتری نیز وجود دارد که سابقه آن به انقلاب فرانسه برمی گردد و عدالت را در این می بیند که اعضای یک جامعه همه به یک نسبت از مواهب مادی آن جامعه برخوردار باشند” (تیکسفال، ۱۳۷۹: ۵۰).
در کتاب نظریه عدالت، جان رالز در تعیین قاعده برای عدالت بعد از تأکید بر اصل اولیه برخورداری یکسان افراد از آزادی های سیاسی، معتقد است نابرابری های اجتماعی تنها در صورتی توجیه پذیر است که اول آنکه، بیشترین مزیت را به نفع محرومترین قشرهای جامعه حاصل کند؛ دوم آنکه، پیوستن به مناصب و موقعت های قابل دسترسی برای همه افراد، تحت شرایط برابری منصفانه فراهم آید. وی به این ترتیب معیار حداکثرسازی رفاه برای پایین ترین قشر مردم را معیار عدالت معرفی می کند (پاپلی یزدی و دیگران، ۱۳۸۶: ۱۹- ۲۱).
۲-۱-۳ فضا
فضا عبارت است از “فاصله میان نقاط و پدیده ها” و گستره پیوسته ای که در آن اشیاء و پدیده ها قرار گرفته و حرکت می کنند (پوراحمد، ۱۳۸۵: ۱۰۳).
برای شناخت مفهوم فضا در جغرافیا می توانیم آنرا به دو بخش فضای مطلق و فضای نسبی تقسیم کنیم. فضای مطلق در جغرافیا “بعدی است معطوف به ویژگی های اشیا از نظر تمرکز و پراکندگی شان". فضای نسبی فقط رابطه ای است میان رویدادها و ویژگی های آن و بنابراین وابسته به زمان و فرایند” است. این نوع فضاها به طور طبیعی پویا و در حقیقت نسبی اند. لذا می توان آن را فضای پلاستیکی نامید که اندازه و شکل و فاصله زمانی خود را تغییر می دهد (پوراحمد، ۱۳۸۵: ۱۹۵-۱۹۳).
۲-۱-۴ توزیع فضایی
چگونگی قرارگیری عناصر، پدیده ها، نقاط و مکانها بر روی کره زمین، پراکندگی یا توزیع فضایی نامیده می شود (پوراحمد، ۱۳۸۵: ۱۰۱).
بطور معمول، توزیع فضایی دارای ۳ ویژگی است :
الف) تراکم نسبی : شامل تعداد پدیده ها و عناصر مورد مطالعه، تقسیم بر مساحت منطقه مورد مطالعه است.
ب) تفرق : بر خلاف تمرکز شاخصی است که مقدار پخش یک پدیده و میزان پراکندگی با تمرکز آن را در یک منطقه یا مکان نشان می دهد.
ج) بافت: طرز قرارگیری هندسی عناصر و پدیده ها را در فضا بافت گویند که از جمله آنها می توان بافت خطی، بافت متمرکز و بافت متفرق را نام برد (پوراحمد، ۱۳۸۵: ۱۰۳).
۲-۱-۵ توزیع خدمات شهری
از جمله عواملی که باید در جهت اجرای عدالت اجتماعی و همراه با عدالت فضایی در برنامه ریزی شهری رعایت کرد توزیع مناسب خدمات شهری و استفاده صحیح از فضاها است. در این خصوص کاربری ها و خدمات شهری عوامل مؤثری هستند که با ارضای نیازهای جمعیتی، افزایش منافع عمومی و توجه به استحقاق و لیاقت افراد می توانند با برقراری عادلانه تر، عدالت اجتماعی و اقتصادی و فضایی را در نواحی شهر برقرار نمایند. لذا عدم توزیع خدمات شهری نه تنها می تواند در بر هم زدن جمعیت و عدم توازن آن در شهر بینجامد بلکه فضاهای شهر را متناقض با عدالت از ابعاد اجتماعی و اقتصادی شکل دهد (وارثی و دیگران، ۱۳۸۷: ۱۴۴).
۲-۱-۶ خدمات اجتماعی^[۱۲]۱
خدمات اجتماعی که طیف نسبتاً گسترده ای از خدمات عمومی را در برمی گیرد، از جمله شاخص های رفاه اجتماعی است که از تحولات شهرنشینی متأثر می شود و اثرات ناشی از رشد جمعیت شهری را به خوبی در خود منعکس می کند (علی اکبری، ۱۳۸۳: ۵۸).
۲-۱-۷ نابرابری
نابرابری، عدم شرایط برابر بین دو متغیر است، به طوری که نبود شرایط مساوی باعث بوجود آمدن اختلاف سطح بین متغیرها می شود. آثار نابرابریهای اقتصادی و اجتماعی در شکل استفاده از فضا بازتاب پیدا می کند (پوراحمد، ۱۳۸۵: ۲۲۰).
وجود نابرابری بین مناطق شهری و روستایی، عموماً به وجود دوگانگی اقتصادی و در نتیجه آن نوعی دوگانگی اجتماعی نسبت داده می‌شود. این دو گانگی در مجموعه کلی تری قرار می‌گیرد که عبارت است از “شرایط ممالک جهان سوم و اقتصادی‌های بیرونی"، یا به عبارت دیگر، میان اقتصادهای “مرکزی” یعنی اقتصادهای مسلط و اقتصادهای “پیرامونی یا محیطی". شهرهای بزرگ محل استقرار “آنتن"های گیرنده اقتصادهای خارجی به حساب می‌آیند و در نظام‌های مناسباتی، نقش ارتباط دهنده و تقویت کننده ای بر عهده دارند. چنین نقشی موجبات تمرکز درآمدها و منافع حاصل از فرایند “ترانزیت” کالاها را فراهم می آورد و حضور نمایندگان اقتصادهای مرکزی را در خودشان ایجاب می کند. حاصل این تمرکز، استقرار جمعیت بهره ور از امکانات معاش مناسب با درآمدهای فردی بالا می باشد (زنجانی، ۱۳۷۱: ۷۸). در مقابل، توده‌های محروم با حداقل امکانات زیستی پدید می‌آیند و در فرایند شکل گیری طبقات اجتماعی، نوعی بی عدالتی را به نمایش می‌گذارند. بنابراین توزیع عادلانه درآمد، موثرترین راه برای رسیدن به توسعه انسانی است (آسایش، ۱۳۷۱: ۱۹).
۲-۱-۸ ارزش زمین
ارزش های اراضی و مستغلات شهری به معنای وسیع کلمه عبارتند از ارزش زمین بناها ، مغازه های فروشگاه های حقوق استفاده از آنها حتی اگر مدت استفاده مانند حق اجاره محدود باشد تمام چیزهای که در اصل می تواند خریداری یا فروخته شود مورد معامله یا داد و ستد قرار می گیرد. از این رو آنچه در اصول غیر قابل فروش یا غیر قابل واگذاری است . مثل راه ها ، بناها و فضای سبز همگانی تنها ارزش نظری دارند. بدین سان نیمی از فضاهای شهری و یا بیشتر آن در بیرون از قواعد بازار قرار می گیرد. ویژگی عمده این ارزش ها در این است که با توجه به رشد و افزایش تراکم شهری ، سریع تر از دیگر ارزشها افزایش می یابند و چیزی را تولید می کنند که ارزش اضافی نامیده می شود . چون عرضه پایین تر از تقاضاست . این ارزش ها و ارزش افزوده که زمین و مستغلات از آن بهره مند می شوند نیروی محرکه ای را برای بازار مستغلات ، کاربری فضا توسط بخش خصوصی ، فعالیتهای صنعت ساختمان و راه سازی ، آمایش و نوسازی کادر شهری بوجود می آورند و از سوی دیگر زمینه جدایی فعالیتها و مسکن را فراهم می سازند. آنچه که منفعت کمتری دارد و پول کمتری می آورد بدون وقفه به سوی نواحی پیراشهری و فضایی ارزانتر رانده می شود جایی که رفت و آمدهای تناوبی در حال گسترش است (حیدری، ۱۳۸۴: ۴۲).
۲-۱-۹ کاربری زمین
کاربری زمین عبارت است از شناخت وضع موجود پراکندگی انواع فعالیت های شهری، تعیین نسبت هر یک از کاربری ها از کل مساحت شهر و اینکه هر یک از کاربری ها از کل مساحت شهر و اینکه هر یک از فعالیت ها در چه مقیاس و اندازه و به چه صورت در سطح شهر پراکنده شده اند رابطه آنها با یکدیگر چیست و تا چه حد این ارتباط منطقی و صحیح است( رضویان،۱۳۸۱: ۳۳ ). شکل گیری نظام کاربری اراضی در هر جامعه شهری و نحوه تقسیم اراضی و استفاده از آن در فعالیت ها و خدمات مختلف، بازتاب و برآیند عملکرد متقابل مجموعه ای از عوامل و نیروهای مختلف محیطی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، حقوقی و غیره است. این نظام امروزه به یکی از عرصه های مهم ثروت اندوزی و تشدید نابرابری های اجتماعی در شهرها بدل شده و به نوبه خود مشکلات برنامه ریزی شهری افزوده است (قرخلو و دیگران، ۱۳۸۳: ۸۹).
۲-۱-۱۰ توسعه پایدار

→∞
٣.٣. سیستمهای ت رار توابع کمین ۵٣
نتیجه ٣.٢.٠١. اگر (E ∈ K(D بهطوریکه برای هرi ⩽ k ⩽ ۱ داشته باشیمS_i(E) ⊆ E . آن اه =F

.
برهان. چون مطابق با فرض داریمi ⩽ k , S_i(E) ⊆ E ⩽ ۱∀ بنابراین در نظر م گیریم
L E E,
,
بهطریق مشابه داریم
L^p(E) = L(L^p−^۱(E)),
در نتیجه
E ⊇ L(E) ⊇ L²(E) ⊇ … ⊇ L^p(E) ⊇ ….
بنابراینL(E) ⊂ E ^{و درنتیجه دنباله} ۱_⩾{L^k(E)}k ^ی دنباله نزول از مجموعه های فشردهی ناته است. طبققضیه ٩.٢.٣ م دانیم که حد این دنباله برابر مجموعهF است و بایست با اشتراک زیر مساوی باشد
.
تعریف ٣.٢.١١. هرگاهF ی مجموعه پایا دارای ویژگ (F = _klim L^k(E باشد دراینصورت م گوییمF ی_∞→
جاذب است و آنرا فراکتال م نامیم.

٣.٣ سیستمهای ت رار توابع کمین

تعریف ٣.٣.١. سیستم ت رار توابع ₍IFS(_{X;S1,S2,…,Sk} ی سیستم کمین نامیده م شود اگر تنها زیرمجموعههایبسته و پایای تحتS_i ها، ته و خودX باشد. بعبارت معادل
∀x ∈ X , O⁺(x) = {S_i1o…oS_it(x); 1 ≤ i_t ≤ k} = X.
لم ٣.٣.٢. فرض کنیدF ی جاذب منحصربفرد برای سیستم ت رار توابع انقباض (IFS(X;S₁,S₂,…,S_k باشد
دراینصورت سیستم (IFS(F;S₁,S₂,…,S_k کمین است.
برهان. فرض م کنیمE ی زیرمجموعه بسته و ناته ازF باشد بهطوریکه
∀۱ ≤ i ≤ k , S_i(E) ⊆ E
در اینصورت طبق نتیجه ١٠.٢.٣ داریم
∞
F = i∩=۰ Lⁱ(E), i
⇒ ∀i ⩾ ۰ , F ⊂ L (E).
در حالت خاص اگر _۰=i در نظر ب یریم داریم(٣.٣)F ⊂ L⁰(E) = E ⇒ F ⊂ E ۶٣
از فرض برهان و رابطه (٣.٣) نتیجه م گیریم کهE _= F و بنابراین م توان نتیجه گرفت که تنها زیرمجموعههای
بسته و پایای تحتS_i ها ، ته و خودF هستند لذا با توجه به قضیه ٢.٢.١، سیستم (IFS(F;S₁,S₂,…,S_kکمین است.

۴.٣ مجموعه های پایا با درون ناته

اکنون به مطالعه سیستمهای م پردازیم که ی مجموعه پایا با درون ناته دارند. ابتدا چند تعریف و نمادگذاریکه در ادامه مورد نیاز م باشد را ارائه م کنیم.
تعریف ٣.۴.١. فرض م کنیمM ی منیفلدm -بعدی فشرده باشد. فضای تمام ن اشتهای روی منیفلدM را
که مشتق مرتبه اول آنها موجود و پیوسته است را با ₍Diff¹_(M نمایش م دهیم و تعریف م کنیم
∀x ∈ M ; Γ(x) = {g ∈ Diff ,
بنابراین
Γ(x) ⊂ Diff¹(M).
تعریف ٣.۴.٢. برای _۰C¹ ،r > -توپولوژی روی منیفلدM توسط گویهای باز
,{B(f,r) = {g ∈ Diff¹(M) | d(f,g) < rایجاد م گردد که در آن مترd با رابطه زیر تعریف م شود
 .
همچنینDf مشتق ن اشتf است.
تعریف ٣.۴.٣. فرض م کنیمa ∈ M وV ی همسای باز از نقطهیa باشد. در اینصورت
C_V = {g ∈ Diff¹(M) | g(V ) ⊂ V ∧ ∀x ∈ V , g ∈ Γ(x)}.
در ^۱C -توپولوژی،C_V ی مجموعهی باز است.
تبصره ٣.۴.۴. ن اشتα _: CV → V که هر ن اشت درC_V را به نقطهی ثابت آن ن اشت درV م برد، پیوستهاست.
تعریف ٣.۴.۵. مجموعهی نقاطp₁,p₂,…,p_m+1} ⊂ R^m } مستقل آفین نامیده م شود اگر مجموعهی
، مستقل خط باشد.
قضیه ٣.۴.۶. فرض م کنیم {_۱+L = {S₁,S₂,…,S_m ^{که برای هر} ۱+S_i ∈ C_V ،۱ ≤ i ≤ m . و
{(۱+α(S1),α(S2),…,α(Sm} مستقل آفین باشند دراینصورت مجموعهی فشردهی با درون ناتهF وجود دارد
بهطوریکه سیستم ت رار توابع (_۱+IFS(F;S₁,S₂,…,S_m کمین است .
٣.۴. مجموعه های پایا با درون ناته ٣٧
برهان. در لم ٢.٣.٣ نشان دادیم که سیستم ت رار توابع (_۱+IFS(F;S₁,S₂,…,S_m سیستم کمین است. بنابرایندر اینجا کافیست نشان دهیم که درون مجموعهیF ناته است. برای اینمنظور فرض م کنیمV ⊂ R^m وS1,S2,…,Sm+1} ⊂ CV} بهطوریکه زیرمجموعهی {(۱+α(S1),α(S2),…,α(Sm} مستقل آفین است. علاوهبر این،S_i ها را طوری انتخاب م کنیم که ₍₍DS_i(α(Si مضرب از همان باشد. حال سیستم خط ₌ ^˜L

۲-۱-۱-۳-۱ اختلال سلوک ^[۳۸]
الگویی تکراری و مداوم رفتاری است که در آن حقوق اساسی دیگران، مقررات یا هنجارهای اجتماعی ـ اخلاقی عمده متناسب با سن، زیر پا گذاشته می شود، شامل رفتارهایی مثل:
رفتار پرخاشگرانه که ممکن است سبب صدمه جسمی به مردم یا حیوانات شود؛
تخریب اموال؛
تقلب یا دزدی؛
نقض جدی قوانین؛
برای تشخیص اختلال سلوک حداقل سه یا چند رفتار باید به مدت سه ماه طول کشیده باشد.

عواملی چون سطح پایین اجتماعی- اقتصادی، روش تربیتی خشن و تنبیهی، اختلالات خانوادگی و فقدان نظارت مناسب والدین در ایجاد آن مؤثرند. رفتارهای دیگر مثل: زورگویی و قلدری؛ تهدید کردن؛ بیرون ماندن از خانه علی رغم منع.
والدین، گریز از خانه و مدرسه، آتش افروزی، قساوت جسمی نسبت به افراد و حیوانات در آنها دیده می شود.
بسیاری از والدین این کودکان، مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی و وابستگی به الکل هستند. طلاق به خودی خود یک عامل خطرساز محسوب می شود. مثل ADHD، در این کودکان نیز تغییرات مواد مترشحه مغزی مثل دوپامین و سروتونین و نوراپی نفرین، دیده می شود. این کودکان، چندان کوششی برای پنهان کردن رفتار ضد اجتماعی خود نمی کنند. افکار و ژست های خودکشی در اینها شایع است. اغلب از نظر اجتماعی، کنارگیر یا منزوی هستند. برخی از اینها با افرادی مثل خود دوست شده و گروههایی را تشکیل می دهند. از هر گونه الگوی ثابت انضباطی گریزان هستند. در اینها عملکرد ضعیف در مدرسه، اضطراب و نشانه های افسردگی، اختلالات یادگیری و سوء مصرف مواد دیده می شود. هر چقدر نشانه ها در سنین پایین تری شروع شود، پیش آگهی، بدتر است. در درمان آنها باید ساختار محیطی همراه با مقررات در نظر گرفته شود. روان درمانی انفرادی معطوف به ارتقای مهارت های حل مسئله، مورد استفاده قرار گیرد. درمان دارویی با داروهایی مثل «هالوپریدول»، «کاربامازین»، «فلئوگزتین» به کار گرفته می شود. مشاوره و روان درمانی خانواده و توجه به مسائل همه جانبه دخیل در ایجاد اختلال، اهمیت بسزایی دارد (احقری، ۱۳۹۱)^[۳۹].
۲-۱-۲ تکانشگری^[۴۰]
تکانشگری هسته اصلی بسیاری از آسـیب هـای اجتمـاعی مانند مصرف مواد، قماربازی بیمارگونه، اختلالهای شخصیت و دست زدن به اقدامات پرخاشجویانه اسـت. ایـن اخـتلال هـر ســال موجــب از میــان رفــتن زمــان و ســرمایه در بــسیاری از کـــشورها مـــی شـــود. یکی از رایج ترین تعاریف، تکانش گری به صورت آمادگی قبلی برای واکنش های سریع و بدون برنامه به محرک های درونی یا بیرونی بدون در نظر گرفتن نتایج منفی آن واکنش ها برای خود فرد یا دیگران، تعریف می شود(استنفورد ^[۴۱]و همکاران، ۲۰۰۹).
فرایند تصمیم ­گیری یا برگزیدن یک گزینه از میان چند گزینه، یکی از عالی­ترین پردازش­های شناختی به شمار می­رود. گونه ویژه­ای از این فرایند که به عنوان تصمیم ­گیری مخاطره آمیز شناخته می­ شود، در شرایطی پردازش (RDM) مخاطره­آمیز^[۴۲] می­ شود که شخص با گزینه ­هایی روبه رو می­گردد که انتخاب آنها باری از سود یا زیان در حال یا آینده به دنبال دارد و در عین حال میزان این سود و یا زیان با درجاتی از احتمال همراه است (اختیاری و بهزادی، ۱۳۸۰الف و ب).
تصمیم ­گیری مخاطره­آمیز اهمیت بالایی در زندگی فردی و اجتماعی افراد دارد و اختلال در این نوع تصمیم ­گیری هسته اصلی پدیده تکانشگری و رفتارهای تکانشی^[۴۳] را تشکیل می دهد (اختیاری و بهزادی۱۳۸۰ الف). رفتارهای تکانشی که در برخی رویکردها، رفتارهای مخاطره آمیز^[۴۴] نیز خوانده می­شوند، به عملکردهایی گفته می­شوند که اگرچه تا اندازه­ای با آسیب یا زیان­های احتمالی همراهند، امکان دستیابی به گونه ­ای پاداش را نیز فراهم می­ کنند (اختیاری و بهزادی، جنتی و مقیمی، ۱۳۸۲). این رفتارها باید دارای سه عامل زیر باشند:
الف) برگزیدن یک گزینه از میان دو یا چند گزینه با پاداش احتمالی، ب) همراهی یکی از گزینه­ ها با احتمال پیامدهای ناگوار و ج) روشن نبودن احتمال پیامد ناگوار در زمان رخداد رفتار (لَن^[۴۵] و چِرِک^[۴۶]، ۲۰۰۰).
بسیاری از مردم در زندگی روزمره دست به رفتارهای تکانشی می­زنند (مولر^[۴۷]، بارت^[۴۸]، دوگهرتی^[۴۹]، اشمیتز^[۵۰] و سوان^[۵۱]، ۲۰۰۱). هر چند نشان دادن نمونه­هایی از رفتارهای تکانشی به نظر ساده می­رسد، اما تعریف دقیق پدیده تکانشگری دشوار است چرا که اختلاف نظرهای بسیاری در تکانشی یا غیرتکانشی خواندن یک رفتار وجود دارد (اوندن^[۵۲]، ۱۹۹۹). نکته پیچیده در بررسی رفتارهای تکانشی تنوع عللی است که می­توانند بروز یک رفتار تکانشی را در پی داشته باشند. برای نمونه فردی که مواد مخدر مصرف می­ کند، ممکن است به علت گرایش به رفتارهای خطر پذیر، توجه زیاد به پاداش­ها، بی­توجهی به آسیب­ها، علاقه به تجربه چیزهای تازه و یا دیگر ویژگی­های روان­شناختی چنین رفتار تکانشی­ای را انجام دهد.
۲-۱-۲-۱ تکانه
تکانه^[۵۳] اصرار و میل شدید به انجام یک عمل در پاسخ به یک محرک ذهنی یا بیرونی^[۵۴] است (بروکر^[۵۵]، ۱۹۸۹). تکانشگری طیف گسترده­ای از رفتارهایی است که روی آن کمتر تفکر شده، به صورت رشد نایافته برای دست­یابی به یک پاداش یا لذت بروز می­ کنند­، از خطر بالایی برخوردارند، و پیامدهای ناخواسته قابل توجهی را در پی دارند (اوندن، ۱۹۹۹). همچنین تعریف تکانشگری از دیدگاه رفتارشناسی، دربرگیرنده سود کوتاه­مدت هر چند کم ارزش در برابر دستاوردهای بلندمدت ولی با ارزش­تر می­باشد (پتری^[۵۶]، ۲۰۰۱).
تکانشگری و رفتار تکانشی دارای سه ویژگی اساسی است که آن را از اصطلاحات مشابهی مانند بیش­واکنش^[۵۷] جدا می­ کند. این رفتارها، شتاب­زده، برنامه­ ریزی نشده^[۵۸]، بدون فکر و مستعد اشتباه^[۵۹] هستند، در حالی­که در بیش واکنش به جای تأکید بر سرعت بروز عکس­العمل، تأکید بر شدت و طول زمانی است که عکس­العمل رخ می­دهد (سوان و هلندر^[۶۰]، ۲۰۰۲). رفتارهای تکانشی همچنین برخلاف رفتارهای­جبری است که فرد بر وجود رفتار آگاهی دارد و هدف از رفتار، نه کسب لذت، بلکه عموماً دوری از یک اضطراب می­باشد. همچنین متفاوت از رفتارهایی که ناشی از نارسایی در داوری ^[۶۱]و تصمیم ­گیری می­باشند و فرد در حقیقت در مرحله قضاوت اختلال دارد (مولر و همکاران، ۲۰۰۱). مولر و همکاران (همان جا) بر پایه بررسی­های انجام شده با رویکردهای زیستی، روان­شناختی و جامعه­شناختی بر روی تکانشگری، کوشیده­اند تعریفی برای پوشش هر سه رویکرد با عنوان تعریف زیستی - روانی - اجتماعی^[۶۲] ارائه نمایند.
دیدگاه زیستی در بررسی­های انجام شده بر روی خشونت­های ناشی از تکانشگری، نشان داده است که ساختار ذهنی برخی از افراد برای دست­زدن به اعمال پرخاشگرانه مستعدتر از افراد دیگر می­باشد. به طوری که در ارزیابی­های الکتروفیزیولوژیک، این افراد دامنه­های پتانسیل برانگیخته^[۶۳] بلندتری نسبت به سایرین داشته و همچنین میزان سوخت و ساز سروتونین در مایع مغزی - نخاعی این افراد نسبت به سایرین بیشتر است.
دیدگاه روان­شناختی، تکانشگری را بر پایه سه مقوله تنبیه و/ یا خاموشی^[۶۴]، پاداش­گزینی^[۶۵] و بازداری پاسخ/ توجه^[۶۶] بررسی نموده و باور دارد که تعریف تکانشگری باید دربردارنده سه عنصر زیر باشد: کاهش حساسیت فرد به پیامدهای منفی رفتار، عکس­العمل سریع و ناخواسته به محرک پیش از ارزیابی کامل اطلاعات و بی­اعتنایی به پیامدهای درازمدت رفتار.
دیدگاه اجتماعی به تکانشگری، به عنوان یک رفتار آموخته­شده می­نگرد که کودک از خانواده و محیط اطراف آموخته است و بر اساس آن برای به دست آوردن خواسته­ های مطلوبش به سرعت واکنش نشان می­دهد و این ویژگی نه تنها بر خود فرد بلکه بر سایرین هم اثر می­ گذارد (نظریه یادگیری اجتماعی)^[۶۷]. گروهی از افراد برای یادگیری واکنش شتاب­زده و ناخواسته در برابر محرک­های درونی یا بیرونی، بدون توجه به پیامدهای منفی این اعمال برای خود یا دیگران، مستعد می­باشند. افرادی که با عنوان «خشونت تکانشی»^[۶۸] طبقه ­بندی می­شوند، بنا بر تعریف بالا از لحاظ زیستی نیز مستعد اعمال تکانشی می­باشند و کاملاً متفاوت از گروه دیگری هستند که دست به اعمال خشونت­آمیز می­زنند و محرک اولیه موجه و منطقی برای خود دارند (مانند دست زدن به خشونت علیه کسی که عضو باند مخالف بوده است) (مولر و همکاران، ۲۰۰۱)
۲-۱-۲-۲ پردازش گزینه ها در تصمیم گیری مخاطره آمیز
بررسی­ها نشان داده­اند که تحلیل گزینه­ ها در فرایند تصمیم ­گیری مخاطره­آمیز بر پایه میزان تأثیرگذاری آنها بر سامانه پاداش و گزند شناخت ما انجام می­ شود. این تأثیرگذاری بر پایه زمینه ­های داخلی مانند میزان وابستگی به پاداش، پرهیز از گزند^[۶۹]، مخاطره­جویی^[۷۰]، نوجویی^[۷۱]، وقفه­گریزی^[۷۲] و خوش­بینی^[۷۳] انجام می­ شود. عوامل خارجی تعیین کننده این تأثیرگذاری شامل ارزش (مقدار، نوع، دفعات، زمان تأخیر و احتمال) پاداش یا گزند همراه هر گزینه می­باشد (اختیاری، جنتی، پرهیزگار، بهزادی و مکری، ۱۳۸۳).
۲-۱-۲-۲-۱ عامل ارزش
بار تشویقی^[۷۴] یا تنبیهی^[۷۵] هر گزینه، در برتری یافتن آن در میان گزینه­ های دیگر و در نتیجه انتخاب آن، نقش اساسی دارد. چگونگی پردازش این دو جنبه متفاوت در هر گزینه به ایجاد دو مفهوم وابستگی به پاداش و دوری از گزند می­انجامد که میزان برتری هر کدام از این عوامل در ساختار شناختی فرد نقش مهمی در شیوه تصمیم ­گیری در شرایط مخاطره­آمیز خواهد داشت (اختیاری و بهزادی، ۱۳۸۰ الف). در یک بررسی (اختیاری ، بهزادی، جنتی و مکری، ۱۳۸۳) تأثیر سنی دفعات و میزان یک پاداش یا گزند در راهبرد تصمیم ­گیری مخاطره­آمیز در یک گروه از ایرانیان و تفاوت­های احتمالی بین فرهنگی نشان داده شد.
۲-۱-۲-۲-۲عامل زمان
زمان ارائه یک پاداش یا گزند پس از انتخاب گزینه­ های گوناگون، در رتبه ­بندی گزینه­ ها در هنگام پردازش شرایط آنها (پیش از تصمیم ­گیری) نقش ویژه­ای ایفا می­ کند. بی­گمان به تعویق افتادن هر پاداش و گزندی، از میزان اهمیت آن می­کاهد، اما شدت این کاهش به عنوان بخشی از ساختار شناختی هر فرد، در چگونگی تصمیم ­گیری مخاطره­آمیز وی تعیین کننده خواهد بود (اختیاری، بهزادی، جنتی و مقیمی،۱۳۸۲؛ اختیاری، بهزادی و مکری، ۱۳۸۲).
۲-۱-۲-۲-۳ عامل احتمالات
همراه شدن گزینه انتخابی با درجاتی از پاداش یا گزند، عامل دیگری در پردازش گزینه­هاست. شیوه ارزشیابی میزان عدم قطعیت در سازمان شناختی فرد در تصمیم ­گیری وی تأثیرگزار خواهد بود (اختیاری و بهزادی،۱۳۸۰ ب).
پردازش شناختی برای تصمیم ­گیری مخاطره­آمیز بر پایه عوامل سه­گانه یاد شده در سه وضعیت زیر انجام می­ شود:
وضعیت آگاهانه منطقی: یک ضرب و تقسیم ساده ریاضی می ­تواند به ما پاسخ­هایی منطقی در زمینه انجام رفتار تکانشی و یا عدم انجام آن بدهد اما آیا در عمل این اتفاق خواهد افتاد.
بررسی­های کانمان^[۷۶] و تورسکی^[۷۷] (۱۹۸۴) روان­شناسان برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۲۰۰۲ ، در طی چند دهه اخیر، نشان داده­اند که نباید توقعاتی کاملا منطبق بر منطق ریاضی از سیستم تصمیم ­گیری افراد داشت.
وضعیت آگاهانه عاطفی: تجربه ­های روزمره نیز در بسیاری موارد نشانگر انتخابی، نه بر پایه منطق ریاضی بلکه بر پایه پردازش غیرمنطقی و احتمالاً عاطفی اما آگاهانه می­باشد؛ مانند شرکت افراد در قرعه­کشی بانک یا مراکز قمار.
وضعیت ناخودآگاه عاطفی: بررسی­های انجام شده در این زمینه نشان دهنده عملکرد سریع­تر سیستم­های عاطفی در، تشخیص ناآگاهانه گزینه­ های برتر می­باشد (بچارا^[۷۸]، دامازیو^[۷۹]، ترانل^[۸۰] و داماز۱۹۹۷). همچنین پروفسور دامازیو بر این باور است که سیستم عاطفی ما پس از شناسایی سریع گزینه­ های مطلوب­تر، پیش از شکل­ گیری هر گونه دانش آگاهانه­ای از برتری گزینه­ ها، با بروز علایم بدنی (عموماً با پایه سمپاتیک و پاراسمپاتیک) در هنگام تصمیم ­گیری مخاطره­آمیز، ما را از گزینه نامطلوب دور کرده و به سمت گزینه مناسب هدایت می­ کند (اختیاری و همکاران، ۱۳۸۰ الف).
از دیدگاه نوروآناتومی مرکز اصلی پردازش فرایند در (VMPFC) ناحیه قدامی- داخلی قشر پیش پیشانی^[۸۱]، RDM ارتباط با نواحی دیگری از قشر لیمبیک و قشر مخ می­باشد (اختیاری و همکاران،۱۳۸۰ الف).
رفتارهای مخاطره ­جویانه به عنوان یکی از جنبه­ های مهم عملکردهای اجتماعی و یکی از عوامل زمینه­ ساز رفتارهای ناشایسته و ناهنجار مانند سوء مصرف مواد، خشونت، قماربازی، بزهکاری و تن­فروشی در کنار عواملی مانند تکانشگری مورد توجه روان سنجان قرار گرفته است.
تکانشگری به معنای عمل نمودن با کمترین تفکر نسبت به رفتارهای آینده یا عمل کردن بر پایه ی افکاری که مهمترین گزینه فرد یا افراد دیگر نیست در نظر گرفته می شود ودارای یک ساختار چند بعدی است که شامل ابعادی چون تاکید بر زمان حال، ناتوانی در به تأخیر افکندن پاداش، ناتوانی در بازداری خطر پذیری، حس جویی،حساسیت به پاداش، بی حوصلگی ، لذت جویی و ناتوانی در برنامه ریزی است.(اختیاری،۱۳۸۸).
گاه تکانشگری را معادل کاهش ارزش تعویقی تعریف می کنند.یعنی تمایل به انتخاب پاداش های کم ولی سریع ،در برابر پاداش های بزرگتر ولی دیررس،بنابر این تعریف، فردی که در برابر تأخیر در ارضاء شدن حاضر به پذیرفتن مقادیر کمتری از پاداش می شود تکانشگر است(لوگو^[۸۲]،۱۹۹۸،نقل از رضوان فرد،۱۳۸۶).
یکی از دیدگاه ها در مورد تکانش گری که در سال های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است، نظریه ی بارات و همکاران می باشد. این محققان با ترکیب اطلاعات چهار دیدگاه مختلف(مدل پزشکی، مدل روانشناختی، مدل رفتاری و مدل اجتماعی)، سه عامل را یافتند که شامل تکانشگری توجهی(شامل توانایی تمرکز بر تکالیف و بی ثباتی شناختی)، تکانشگری حرکتی(شامل عمل در کسری از ثانیه و پشتکار) و تکانشگری بی برنامگی(شامل کنترل خود و پیچیدگی شناختی) می باشد(استنفورد و همکاران، ۲۰۰۹).
رفتارهای تکانشی که گاه با عنوان رفتارهای مخاطره آمیز خوانده می شوند، طیف وسیعی از اعمالی را شامل می شوند که روی آنها تفکر کمی صورت گرفته به صورت نابالغ با وقوع آنی،بدون توانایی در انجام تمرکز بر یک تکلیف خاص،در غیاب یک برنامه ریزی مناسب رخ می دهند و از ریسک وخطر پذیری بالایی برخوردارهستند(حدادی، ۱۳۸۸)
امروزه تکانشگری به صورت یک بعد شناختی،مفهوم پردازی می شود به این معنا که تکانشگری با عدم بازداری شناختی و روند تصمیم گیری کند و ناقص در افراد همراه می باشد(گلو ودیو^[۸۳]،۲۰۰۸).
تکانشگری مؤلفه­ی شناختی رفتاری دیگری است که در میان نوجوانان کانون اصلاح و تربیت شیوع بالایی دارد. تکانشگری می ­تواند نقطه عطف بسیاری از اختلالات و آسیب­های اجتماعی مثل خشونت، قماربازی­های بیمارگونه، سوء مصرف مواد، اختلال­های شخصیت مرزی و ضد اجتماعی باشد (اختیاری، ۱۳۸۷).
تکانشگری طیف گسترده­ای از رفتارهایی است که روی آن کمتر تفکر شده، به صورت رشد نایافته برای دست­یابی به یک پاداش یا لذت بروز می­ کنند­، از خطر بالایی برخوردارند، و پیامدهای ناخواسته قابل توجهی را در پی دارند (اوندن، ۱۹۹۹).
مولر و همکاران (۲۰۰۱) بر پایه بررسی­های انجام شده با رویکردهای زیستی، روان­شناختی و جامعه­شناختی بر روی تکانشگری، کوشیده­اند تعریفی برای پوشش هر سه رویکرد با عنوان تعریف زیستی - روانی - اجتماعی^[۸۴] ارائه نمایند. دیدگاه زیستی در بررسی­های انجام شده بر روی خشونت­های ناشی از تکانشگری، نشان داده است که ساختار ذهنی برخی از افراد برای دست­زدن به اعمال پرخاشگرانه مستعدتر از افراد دیگر می­باشد. به طوری که در ارزیابی­های الکتروفیزیولوژیک، این افراد دامنه­های پتانسیل برانگیخته^[۸۵] بلندتری نسبت به سایرین داشته و همچنین میزان سوخت و ساز سروتونین در مایع مغزی - نخاعی این افراد نسبت به سایرین بیشتر است. دیدگاه روان­شناختی، تکانشگری را بر پایه سه مقوله تنبیه و/ یا خاموشی^[۸۶]، پاداش­گزینی^[۸۷] و بازداری پاسخ/ توجه^[۸۸] بررسی نموده و باور دارد که تعریف تکانشگری باید دربردارنده سه عنصر زیر باشد: کاهش حساسیت فرد به پیامدهای منفی رفتار، عکس­العمل سریع و ناخواسته به محرک پیش از ارزیابی کامل اطلاعات و بی­اعتنایی به پیامدهای درازمدت رفتار. دیدگاه اجتماعی به تکانشگری، به عنوان یک رفتار آموخته­شده می­نگرد که کودک از خانواده و محیط اطراف آموخته است و بر اساس آن برای به دست آوردن خواسته­ های مطلوبش به سرعت واکنش نشان می­دهد و این ویژگی نه تنها بر خود فرد بلکه بر سایرین هم اثر می­ گذارد (نظریه یادگیری اجتماعی)^[۸۹] (مولر و همکاران، ۲۰۰۱).
در مورد ارتباط بین مؤلفه­ های خشم، رفتارهای پرخاشگرانه و هم­چنین رفتارهای تکانشی تحقیقات بسیاری انجام گرفته است. ال و همکاران (۲۰۰۴) در بررسی خود بر روی ۹۹ بیمار اختلال مرزی نشان دادند که کنترل پرخاشگری در این افراد منجر به کاهش تکانشگری می­ شود و بین سطح پرخاشگری و تکانشگری رابطه معنی­دار قوی وجود دارد. لوی و کین (۲۰۰۴) نیز در بررسی بر روی ۹۲ بیمار دچار اختلال شخصیت مرزی نشان دادند که مقیاس­های پرخاشگری و تکانشگری به شدت با هم پیوستگی دارند. بنابراین ضرورت اجرای مداخلات مناسب و مؤثر جهت کنترل خشونت و تکانشگری احساس می­ شود.
همان­طور که پیش از این بیان شد تکانشگری یکی دیگر از معضلات جهان کنونی است که روز به روز در حال افزایش است. هسته اصلی پدیده تکانشگری و رفتارهای تکانشی تصمیم گیری مخاطره آمیزی است که در زندگی فردی و اجتماعی اهمیت بسزایی دارد (اختیاری و بهزادی، ۱۳۸۰ الف). رفتارهای تکانشی که در برخی رویکردها، رفتارهای مخاطره آمیز نیز خوانده می شوند، به عملکردهایی گفته می شوند که اگرچه تا اندازه ای با آسیب یا زیان های احتمالی همراهند، امکان دستیابی به گونه ای پاداش را نیز فراهم می کنند (اختیاری ، بهزادی، جنتی و مقیمی ، ۱۳۸۲). این رفتارها باید دارای سه عامل زیر باشند:
الف- برگزیدن یک گزینه از میان دو یا چند گزینه با پاداش احتمالی، ب-همراهی یکی از گزینه ها با احتمال پیامدهای ناگوار و ج- روشن نبودن احتمال پیامد ناگوار در زمان رخداد رفتار (لَن^[۹۰] و چِرِک^[۹۱]، ۲۰۰۰).
تکانشگری هسته ی اصلی بسیاری از آسیب های اجتماعی مانند مصرف مواد، قمار بیمار گونه، اختلال های شخصیت و دست زدن به اقدامات پرخاشجویانه است (اُرس^[۹۲]، کاهیل^[۹۳]، فوا ^[۹۴]و مارکر^[۹۵]، ۲۰۰۷). برای این مفهوم تعاریف گوناگونی ارائه شده است. برخی از این تعاریف شامل: رفتار بدون تفکر کافی؛ عمل غریزه بدون توسل به مهار ایگو و عمل سریع ذهن بدون دور اندیشی و قضاوت هوشیار می باشد (ایوندن^[۹۶]، ۱۹۹۹). تکانشگری همچنین ممکن است به معنی عمل نمودن با کمترین تفکر نسبت به رفتار های آینده یا عمل کردن بر پایه ی افکاری که بهترین گزینه ی فرد یا دیگران نمی باشد، در نظر گرفته شود( سوان^[۹۷] و هولاندر^[۹۸]، ۲۰۰۲). تکانه اصرار و میل شدید به انجام یک عمل در پاسخ به یک محرک ذهنى یا بیرونى است. آنچه که دارای اهمیت است ارتباط تکانشگری با شماری از آسیب های روانی در اجتماع است که از جمله ی آنها خشونت، رفتارهای ضد اجتماعی، جرم و جنایت و بسیاری از موارد دیگر است. همچنین بررسی ها نشان داده اند که تکانشگری یکی از مهمترین عوامل خطر شخصیتی گرایش به مواد مخدر به شمار می رود (ریب^[۹۹] دیسچینر^[۱۰۰]، کافرا^[۱۰۱] و رید^[۱۰۲]، ۲۰۰۶).

دلبـر اگـر می کنـد گـوش به فریاد ما

کـز قبـل او ستم وز طـرف ما رضاست
زین ستم و داوری داد نخواهیم خواست
(ص۱۰۱،بب۲۰و۲۱)

در غزل شماره (۸۰ ) «ست» مخفف کلمه (است) در ۹ مورد با کلمه (راست) قافیه شده است.
کــار مــا امـروز زان رخ بــا نـواسـت شکـر ایـزد کــان مخـالـف گشـت راسـت
گـر چـه یک چنـد از وفـاداری بجست هـم چنــان وقــت وفــاداری بـجــاســت
(ص۱۰۲،بب۱۳و۱۴)
در غزل شماره (۸۱ ) (راست و خواست ) دو مورد به صورت بسیط با کلمات (کراست، اندیشه هاست، رواست و دعاست) که مرکب هستند قافیه شده است.
مــدتی شـد تـا دل مـا صورت آن سرو راست دوست میـدارد، ولیکـن زهـره گفتـن کـراست
روی او در حسن چـون ماهست، می گویم تمام قد او در لطف چون سروست، بنمودیم راست
(ص۱۰۳،بب۲و۳)
در غزل شماره (۲۹۱ ) در ۵ مورد ( صاحب نظران، بی بصران، پسران، بی خبران، دگران) «ان» جمع به کار رفته است که با کلمات (نگران، آن) قافیه شده است.
هیچ شک نیست که ما هم به نصیبی بـرسیم از وصـال تـو، گراین جمله بر آن بگذارند
در جـهـان کــار رخ و قـد تــو بـالا گیـرد اگـر این کـار بـه صـاحب نظران بگذارند
(ص۱۸۶،بب۱۲و۱۳)
در غزل شماره ( ۵۹۶ ) در ۵ مورد «ان» جمع تکرار شده است و با کلمات (می رسان، ابرسان، لسان، فسان) قافیه شده است.
ای کـس مـا، چون شدی باز مطیع کسـان بی خبـریم از لبـت هم خبری می رسان
نیسـت مجـال گـذر بـر سر کویت ز بس ولـولـه اهـل عشـق، دبـدبـه حــارسان
(ص۳۱۱،بب۱۹و۲۰)
۳-۱-۴- ردیف
ردیف به عنوان بخشی از موسیقی کناری، نقش مهمی در تکمیل قافیه و آهنگین کردن کلام دارد. شاعران و سرایندگان از قدیم به ردیف توجه خاصی داشتند و کمتر دیوانی می توان یافت که شاعری در آن از ردیف بهره نبرده باشد. بیشتر غزل هایی که شهرت و آوازهای کسب کردهاند راز موفقیتشان در به کار بردن ردیف بوده است.«ردیف بهترین میزان برای هنرنمایی شاعران و امتحان قدرت طبع ایشان است» (شمس العلماء گرکانی، ۱۳۲۸:۳۶۴).

درباره ردیف تعاریف بسیاری وجود دارد؛ از جمله در معیارالاشعارآمده است: «و آن حرفی باشد یا کلماتی که بعد از روی موصول یا غیر موصول مکرر شود در همه قوافی» (خواجه نصیر الدین طوسی، ۱۳۶۹:۱۴۹)، به سخن دیگر: «ردیف همگونی کاملی است که از تکرار یک عنصر دستوری یگانه (واژه، گروه،بند
یا جمله) با توالی یکسان و با نقش صوتی،حرفی، نحوی و معنایی یکسان در پایان مصاریع یا ابیات شعر و بعد از واژه قافیه می آید» (حق شناس، ۱۳۷۰:۶۲).
ردیف اساساً در شعر پس از قافیه، به یک معنی تکرار می شود و در کلام منظوم باید طوری باشد که وزن و معنی طالب آن باشد؛ در غیر این صورت چنین تکراری اگر چه ردیف محسوب می شود، ولی تکراری بیش نخواهد بود. مهمترین نقش ردیف تاثیر آن در موسیقایی شعر و لذتی است که از آهنگ کلمه تا آخر شعر در ذهن باقی میماند.
ردیف نقش بسزایی در تکمیل قافیه دارد، بخصوص در جاهایی که شاعر از قافیه های کوتاه استفاده کرده است ، شعری که ردیف ندارد در دل و ذهن خواننده تاثیر کمتری می گذارد؛ زیرا بدون ردیف تمام تاثیر شعر بر عهده قافیه است.«حدود هشتاد درصد غزلیات خوب فارسی همه دارای ردیف هستند» (شفیعی کدکنی، ۱۳۷۶: ۱۳۸).
ردیف در زیبایی و استحکام شعر نقش مهمی دارد و نشان دهنده توانایی و هنرمندی شاعر در بکار بردن آن است؛ همچنین در وزن شعر و موسیقایی آن تاثیر فراوان دارد، شاعر می تواند با به کار بردن ردیف یک یا چند هجای شعر را پر کند، هر چه ردیف طولانی تر باشد به همان میزان به ارکان شعری افزوده می شود. شاعران بلند مرتبه و حاذق، برای وحدت اندیشه، تاثیر نقش موسیقایی، آفرینش مضامین نو و دقیق تر، هنر نمایی، تشبیهها و استعارات گیرا، از ردیف بسیار استفاده کردهاند (نظری، ۱۳۸۹: ۲).
«ردیف، همچنانکه از یک سوی گوینده را در تنگنای انتخاب کلمات قرار می دهد، برای شاعری که قدرت تخیل و نیروی ساختن تصویر و تداعی معانی تازه داشته باشد، روزنهای است برای خلق خیال های بدیع و تصویرهای تازه» (شفیعی کدکنی، ۱۳۵۰ :۱۷۳).
در باره پیشینه ردیف می توان گفت که ردیف خاص ایرانیان و سابقه استفاده از آن در شعر فارسی طولانی است، در شعر انگلیسی و فرانسه ردیف وجود ندارد؛ همچنین در شعر ترکی تا قرن سیزدهم میلادی ردیف به کار نرفته؛ زیرا شعر ترکی از نظر مضمون و قافیه و ردیف تقلیدی از شعر فارسی است (شفیعی کدکنی، ۱۳۷۶: ۱۲۴و۱۲۵). در شعر شاعران قدیم عرب ردیف وجود ندارد و فقط در شعر معاصران به کار رفته است. صاحب حدایق السحر می گوید: «عرب را ردیف نیست مگر متحدثان که به تکلف شعر می گویند» ( وطواط، ۱۳۶۲:۷۹).
۳-۱-۴-۱- ردیف در دیوان اوحدی
اوحدی مراغهای به عنوان شاعری توانا به ردیف توجه خاصی داشته است، آنچه در دیوان وی بخصوص در غزلیاتش چشمگیر است، التزام شاعر در به کار بردن ردیف است. او گویا بدون ردیف شعر خود را ناقص تلقی می کرده است. ردیف در دیوان اوحدی مراغهای از تنوع چشم گیری برخوردار است. وی از انواع ردیف (آغازی، میانی، ردیف های کوتاه و بلند و…)برای تکمیل و غنی کردن کردن موسیقی کناری شعرهایش بهره برده است؛ بیشتر ردیف های به کار برده شده در دیوان وی، از نوع فعلی؛ از قبیل فعل تام و ربطی است.
ردیف های فعلی به غنی تر شدن موسیقی کناری کمک می کند و نسبت به ردیف های دیگر از جایگاه ویژه ای برخوردار است، از فعل ها نیز فعل تام بسامد بالایی دارد و سبب پویایی و تحرک شعر می شود که اوحدی با مهارت خاصی از آنها بهره گرفته است. از بین ۸۷۹ غزل و هشت غزل الحاقی وی، ۶۰۸ غزل مردّف است که ۶۹% کل ردیف هاست؛ همچنین از۴۲ قصیده ۲۱ قصیده مردّف است که ۵۰% کل ردیف های قصاید است. از ۱۸۵ رباعی ۱۴۵ رباعی ردیف دارد که ۸۰% ردیف هاست. همچنین یک ترکیب بند ۱۰ بندی که همه ی بندهایش مردّف است و یک ترجیع بند ۳۰ بندی که ۱۱ بند آن مردف و۳۵% ردیف های وی را تشکیل می دهد. دو مثنوی منطق العشاق و جام جم ۵۰۸۵ بیت است که ۱۷۵۶بیت آن مردّف است و ۴۰% کل ردیف هاست. با توجه به قالب شعری و مقتضای مثنوی که هر بیت برای خود قافیه جداگانهای دارد، کاربرد ردیف نیز چشمگیر است. ردیف در این دو مثنوی مانند دیوان از تنوع خاصی بهره مند است و(اسم، فعل، قید، حرف، صفت، مصدر، شبه جمله و جمله) راشامل میشود. ردیف های فعلی در این دو مثنوی قابل توجّه است و از انواع فعل نیز فعل تام کاربرد و بسامد زیادی دارد.
۳-۱-۴-۲- کاربرد ردیف در دیوان اوحدی
در دیوان اوحدی ردیف از جنبه های مختلف باعث زیبایی اشعار وی شده است:
۱-ازرهگذر موسیقی افزایی
تکرار منظم ردیف در پایان ابیات شعر باعث زیبایی و گوشنوازی آن شده و تاثیر صوتی آن را چند برابر می کند، تکرار از عوامل تاثیر گذار شعر است و طنین گوشنواز ردیف تا انتهای شعر به تاثیر گذاری آن کمک شایانی می کند و باعث موسیقایی شدن کلمات می شود.

چشم صاحب دولتان بیدار باشد صبحدم
ازجام عشق بین همه باغ و بهـار مست
نالـه بلبل شـوریده به جـایی بـرسیـد
چو دل در دیگری بستی نگاهش دار، من رفتم
منــه پــای دل انــدر بنــد خـوبــان

شکل۴-۱۲ تاثیر تغییرات طول تیر بر روی شکل مدهای تیر خشک و خیس در مد سوم ۵۹
شکل۴-۱۳ تاثیر تغییرات طول تیر بر روی شکل مدهای تیر خشک و خیس در مد چهارم ۵۹
شکل۴-۱۴ پاسخ گذرای تیر در تداخل با سیالهای مختلف ۶۱
شکل۴-۱۵ پدیده pull-in برای تیر در تداخل با سیالهای مختلف ۶۱

شکل۴-۱۶مقایسه سیالهای مختلف بر روی ولتاژ pull-in 62
شکل۴-۱۷ پاسخ گذرای تیر در تداخل با سیال اتانول با اعمال ولتاز پله مختلف ۶۳
شکل۴-۱۸ تاثیر تغییرات طول تیر بر روی پاسخ دینامیکی سیستم قبل از پدیده pull-in 63
شکل۴-۱۹ تاثیر تغییرات طول تیر بر روی پدیده pull-in 64
شکل۴-۲۰ تغییرات ولتاژ pull-in به ازای تغییرات طول با در نظر گرفتن سیالهای مختلف ۶۴
شکل۴-۲۱ تغییرات فاصله بین دو الکترود بر روی ولتاژ pull-in به ازای سیالهای مختلف ۶۵
فهرست جداول
جدول۳-۱ ریشه های معادله مشخصه تیر یکسرگیردار ۳۸
جدول۴-۱تصدیق ومقایسه فرکانسهای اصلی در خلاء ۴۷
جدول۴-۱تصدیق ومقایسه فرکانسهای اصلی در آب ۴۷
جدول ۴-۳ مشخصه های سیستم مورد استفاده در شبیه سازی ۴۸
جدول ۴-۴خواص سیال ۴۸
جدول ۴-۵درصد کاهش فرکانسها ۵۴
فصل اول
مفاهیم وکلیات
میکروسیستم‌هایالکترومکانیکی^[۱] به­ عنوان یکی ازآینده‌دارترین تکنولوژی‌ها در قرن ۲۱ شناخته شده است که قادر است با یکپارچه‌سازی میکروالکترونیک و تکنولوژی میکروماشین‌کاری، تحولی شگرف در صنعت و محصولات مصرفی همچون صنعت خودروسازی، پزشکی، الکترونیک، ارتباطات و … داشته باشد.

شکل ۱-۱: قطعات ساخته شده با بهره گرفتن از فناوری MEMS
MEMSتکنولوژی ساخت قطعات و سیستمهای مجتمع متشکل از اجزای الکتریکی و مکانیکی می­باشد که از روش های تولید گروهی استفاده می‌کند. کلمه MEMS که مخفف میکروسیستم‌های الکترومکانیکی است در آمریکا رایج می‌باشد، در حالیکه در اروپا تکنولوژی میکروسیستم و در ژاپن میکروماشین‌ها رایج می­باشد. فرآیندهای میکروماشین‌کاری حجمی و سطحی برای برداشتن و یاقراردادن لایه‌هایی از سیلیکون و یامواد دیگر به کار می­روند تا اجزای مکانیکی و الکترومکانیکی را تولید کنند.
MEMS در حالت کلی به صورت زیر تعریف می‌شود:
MEMSیک سیستم کامل در ابعاد میکرو (شامل حرکت، الکترومغناطیس، دستگاه‌ها و سازه‌های نوری میکرو و انرژی تابشی، مدارهای حس‌گر/محرک، مدارهای مجتمع (IC)^[2] پردازشگر/کنترل ‌کننده) است که به صورت غیر انبوه تولید شده و:

1. 1. پارامترها و تحریکات فیزیکی را به سیگنال‌های الکتریکی، مکانیکی و نوری تبدیل می‌کند و برعکس.

1. 1. وظایف حس‌کردن، به کار انداختن و … را بر عهده دارد.

1. 1. شامل بخش‌های کنترل (هوشمندی، تصمیم‌گیری، یادگیری تدریجی، تطبیق، سازماندهی خودمحور و …)، تشخیص، پردازش سیگنال و جمع‌ آوری اطلاعات می‌باشد.“

اساساً، MEMS سیستمی است متشکل از سازه، حس‌گر، مدار الکترونیکی و کارانداز میکرو (شکل ۱-۲). سازه میکرو چهارچوب سیستم را تشکیل می‌دهد؛ حس‌گر میکرو سیگنال‌ها را جستجو می‌کند؛ مدار الکترونیکی میکرو، سیگنال‌های دریافتی را پردازش کرده و به کارانداز میکرو، فرمان پاسخ به سیگنال‌ها را می‌دهد.
با بهره گرفتن از تکنولوژی ساخت مدارهای مجتمع و به منظور تولید دستگاه‌های مکانیکی و الکترومکانیکی، MEMS معمولاً بر یک بستر سیلیکونی که قسمت‌هایی از آن به انتخاب و به روش اچ‌کردن جدا شده یا لایه‌های جدیدی به آن اضافه گشته، ساخته می‌شود.

در حالت محاوره ای MEMS را میتوان همزمان یک جعبه ابزار، یک محصول فیزیکی و مجموعه ای از روشها دانست. همانطور که از نامش پیداست “Micro” معرف اندازه، “Electro” مربوط به الکتریسیته و یا الکترونیک و “Mechanical” قطعات در حال حرکت را شامل میشود.از دیدگاه فیزیک MEMS معمولا مجموعه ای از المانهای مکانیکی و الکترونیکی است که با بهره گرفتن از تکنولوژی ساخت میکرو روی یک ویفر سیلیکونی معمولی سوار می شوند.الکترونیکها میتوانند توسط پروسه IC (مانند:CMOS ^[۳]) و المانهای مکانیکی با روش های میکروماشینی که با پروسه ساخت ICها سازگارند ساخته شوند. شکل (۱-۳) نمائی شماتیکی از تراشه MEMS را نشان می دهد.. حسگرها و محرکها می توانند از المانهای مکانیکی و فرآیندسازی سیگنالها و واحدهای کنترل میتوانند با بهره گرفتن از مدارهای الکترونیکی ساخته شوند.