۲-۲- جنگ سخت

جنگ سخت، جنگ نظامی و درگیری فیزیکی میان سربازان و نظامیان مهاجم و جبهه مقابل است که با اهدافی همچون تغییر حکومت و نظامی سیاسی و تعیین حاکم و نظام سیاسی جدید صورت می گیرد.
( شریفی، ۱۳۸۹؛ص ۲۵) در واقع هرگاه به موجب اقداماتی، استقلال و تمامیت ارضی کشور دخطر (بالفعل یا بالقوه) هجوم نیروهای نظامی کشور دیگر یا اتحادی از کشورهای خارجی یا گروه های معارض مسلح داخلی قرار گیرد، تهدید سخت واقع شده است. در این تهدید ، اغلب هدف، اشغال سرزمین است. در تهدید سخت از روش های فیزیکی عینی، سخت افزاری به همراه اعمال و رفتارهای خشونت آمیز، براندازی آشکار و شیوۀ زور، اجبار، حذف دفعی و اشغال سرزمین استفاده می شود. این تهدیدها اغلب محسوس، واقعی، عینی و همراه با عکس العمل های فیزیکی است. این نوع تهدیدها بیشتر در دوره استعمار کهن ظهور کرد که قدرت های استعماری با لشکرکشی، اعمال زور، کشتار و اشغال و الحاق سرزمین، اهداف خود را تأمین می کردند؛ البته شکل های مدرن تهدید سخت در عصر حاضر را میتوان در لشکرکشی های آمریکا و متحدان آن به افغانستان و عراق مشاهده کرد.
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و قطع سلطۀ کشورهای استعمارگر، به ویژه امریکا و انگلستان و به خطر افتادن منافع صهیونیسم بین الملل، این کشورها از همان روزهای نخست به اقدامات گسترده ای علیه ملت و کشور ما دست زدند.
به عنوان مثال ، نمونه هایی از جنگ سخت غرب و صهیونیسم بین الملل که در سال های آغازین پیروزی انقلاب اسلامی علیه ایران اعمال شده که عبارتند از :
۱- جنگ مسلحانه داخلی
۲- حمله مستقیم (رویداد طبس)
۳-کودتا علیه انقلاب
۴-ترور مسئولان و مردم
۵- جنگ تحمیلی تمام عیار نظامی
البته راهبرد جنگ تمام عیار نظامی، سومین راهبرد غرب برای براندازی جمهوری اسلامی ایرانب ود که رژیم بعثی عراق داوطلب اجرای آن شد. آمریکا و همۀ قدرت های وابسته و پیوستۀ منطقه ای و فرا منطقه ای و نیز در این راهبرد درگیر شده و از صدام پشتیبانی کردند. به دنبال این پشتیبانی دولت بعثی عراق در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ با ۱۹۲ فروند هواپیمای جنگنده نیروی هوایی خود از زمین، هوا و دریا،حمله به ایران را آغاز کرد که به جنگی هشت ساله بین دو کشور منجر شد.( محبوبی، ۱۳۸۵؛ ص ۱۶)

۲-۳- جنگ نیمه سخت

در جنگ نیمه سخت، دشمن بدون آنکه آشکارا و عملی، وارد درگیری شود، با فراهم کردن زمینه های لازم، مهره های خود را از طریق کودتای نظامی به قدرت می رساند و مراکز حساس قدرت را در اختیار می گیرد. کودتا بیشتر به دست نیروهای نظامی یا بخشی از نیروهای نظامی صورت می گیرد و معمولاً فاقد پشتوانه اجتماعی در میان توده ها است.
در دهه اخیر در بسیاری از کشورهای دنیا کودتا رخ داده است؛ در کشورهایی از قبیل تایلند، برمه، فیلیپین، ایران ( در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲)، عراق ، لیبی ( به قدرت رسیدن معمر قذافی در سال ۱۹۶۹)، مصر، شیلی، آرژانتین،لهستان و … (شریفی، ۱۳۸۹؛ ۲۶-۲۴)

۲-۴- جنگ نرم

مفهوم جنگ نرم در مقابل جنگ سخت به کارمی رود و البته با آن در ارتباط است و دو روی یک سکه اند. ژوزف نای، نظریه پرداز مشهور آمریکایی و مبتکر نظریه قدرت نرم، معتقد است که در عصر کنونی باید به کارگیری چهره سخت قدرت را به حاشیه راند و از ابزار نرم آن بهره جست؛ از این رو از دیدگاه ژوزف نای باید با اعمال قدرت نرمف کاری کرد که » تو همان چیزی را به خواهی که من می خواهم.» به عبارت دیگر،باید طرف مقابل به گونه ای متقاعد شود که به میل، اراده و تمایل خود و با خشنودی، تن به هدف مورد نظر بدهد و در نهایت، احساس رضایت بیشتری هم بکند بدون اینکه به زور و خشونت متوسل شویم و چهره سخت قدرت را بروز دهیم.( رنجبران، ۱۳۸۹ ؛ ۳۴)
دشمن در جنگ نرم، با برنامه ریزی کامل و دقیق و با بهره گرفتن از اقدامات روانی، رسانه ای، تبلیغاتی، اجتماعی می کوشد بر باورها، احساسات و رفتارهای جامعه تأثیر بگذارد؛ به گونه ای که آن ها همان چیزی را باور داشته باشند که دشمن می خواهد؛ همان احساسات و تمایلاتی را داشته باشند و ابراز کنند که دشمن اراده کرده است؛ همان کاری را انجام دهند که او دوست دارد وافراد جامعه نه تنها از همفکری و همسویی با دشمنان قسم خورده خود احساس شرمندگی نکنند؛ بلکه با افتخار از آن یاد کنند. از اینرو ژوزف نامی قدرت نرم را به « توانایی شکل دهی ترجیحات دیگران« و « قدرت برای جذب» تعریف کرده است. (شریفی ، ۱۳۸۹؛ ۲۶)
در یک کلام می توان جنگ نرم را این گونه نیز تعریف کرد: « اجرای برنامه ای حساب شده، مسالمت آمیز و دراز مدت برای نفوذ در ارکان سیاسی اجتماعی یک نظام به منظور تغییر سیستم سیاسی یک کشور با ایجاد تغییر و تحول اساسی در باورهای اساسی و اصلی آن.»
جنگ نرم^[۱] از لحاظ بررسی های علمی، مفهومی نوین و از جنبه تاریخی، مفهوم بسیار کهن است. این مفهوم در دنیا با واژه قدرت نرم^[۲] شناخته می شود و جوزوف نای^[۳] آمریکایی، مهم ترین نظریه پرداز در این زمینه است.
جنگ نرم از لحاظ تاریخی با مفاهیمی همچون فریب، ایجاد تفرقه و تخریب روحیه ارتباط دارد. این مفاهیم در میان راهبردشناسان جنگ در دوران باستان بارها مورد تأکید قرار گرفته است. ضمن آنکه نمونه های استفاده از جنگ نرم را می توان در قالب های فریب، ایجاد تفرقه و تخریب روحیه دشمن در دوران صدر اسلام نیز یافت.
جنگ نرم در مفهوم نوین آن با ویژگی هایی از جمله نرم افزار گرایی، ذهنیت سازی، تهی سازی از درون، تغییر هویت فرهنگی، تغییر الگوهای رفتاری همراه با الگوسازی رفتاری، ایجاد تردید در مبانی و زیر ساخت های فکری یک نظام سیاسی، زمینه سازی برای ایجاد بحران در ارزش ها و باورهای اساسی جامعه و بهره گیری از بحران های پنج گانه سیاسی – هویت، مقبولیت، مشارکت، نفوذ و توزیع – را شامل می شود. » در جنگ نرم ، لااقل در مراحل اولیه جنگ، هیچ منازعه فیزیکی و سختی صورت نمی گیرد. جنگ نرم از سنخ جنگ فرهنگی است. ابزار و ادوات جنگی در این نوع جنگ از سنخ ابزارهای فرهنگی، فکری، اندیشه ای و منشی است، نه ابزارهای و وسایل نظامی. دشمنان در جنگ نمر به دنبال تسخیر باورها و ارزش های یک ملت اند. تصرف قلب ها و مغزها هدف اصلی جنگ نرم است و وقتی نائل شوند، در حقیقت جبهه مقابل را به جهبه خودی تبدیل کرده اند ( شریفی، ۱۳۸۹؛ ۲۶). به این ترتیب در جنگ نرم، دشمن برخلاف جنگ سخت به دنبال تسخیر فیزیکی و نظامی کشور نیست بلکه استیلا و تسلط فکری – فرهنگی اولویت اصلی است.
« هدف جنگ نرم این است که باورها و ارزش های جامعه هدف را به گونه ای جهت دهد که همون مهاجمان بیندیشند؛ همچون آنان فکر کنند و هر آنچه آنان خوب می دانند، خوب بدانند و هر آنچه را که بد و زشت معرفی می کنند، زشت بیینند؛ و نه تنها از همفکری و همسویی با دشمنان قسم خورده خود احساس شرمندگی نکنند، بلکه با افتخار از آن یاد کنند (شریفی، ۱۳۸۹؛ ۲۷.)
« جنگ نرم نبردی است که در برابر رقبا و دشمنان اعمال می شود و در این مبنا به معنای استفاده از قدرت نرم است، یعنی یک نوع قدرت اقناع کننده و اغوا کننده ؛ یعنی تغییر تصاویر ذهنی ملت ها.»( خطیبی، ۱۳۸۹؛ ۴۲)
بنابراین کارآمدترین،کم هزینه ترین ودر عین حال خطرناک ترین و پیچیده ترین نوع تهدید علیه امنیت ملی یک کشور است، چون می توان با کمترین هزینه با حذف لشکرکشی و از بین بردن مقاومت های فیزیکی به هدف رسید؛ زیرا با عواطف احساسات، فکر واندیشه، باور و ارزش ها و آرمان های یک ملت و نظام سیاسی ارتباط دارد. ابعاد این جنگ و تهدید گسترده تر و مخرب تر است زیرا دین، فکر و آرمان ملت ها را آماج تهاجم خود قرار می دهد.
جدول ۲-۱- قدرت نرم و سخت

(منبع: نای، ۱۳۸۷؛۸۷٫)