۲-۶-۲- توزیع فضاهای آموزشی و شرایط محیطی
منظور از شرایط محیطی بر سنجش مطلوبیت مکان استقرار مدارس، توجه به اوضاع محیط طبیعی، زمین شناسی و توپوگرافی می باشد که در زیر به چند مورد اشاره می شود.
۳-۶-۲- زمین شناسی و توپوگرافی
ناهمواری های سطح زمین بر نحوه شکل گیری شهرها و کاربری های آن تأثیر می گذارد. عموماً شیب های تند و پستی و بلندی ها و ناهمواری های زیاد مانع آن می گردد که کلیه سطوح ناحیه ای برای کاربری های مورد نیاز مورد استفاده قرار گیرد بنابراین باید توجه داشت که مکان یک فضای آموزشی به نحوی انتخاب گردد که از کمترین شیب و ناهمواری برخوردار باشد نا امکان فعالیت آموزشی در کاراترین شکل ممکن فراهم آید و در این مورد باید گفت که برابر ضوابط و مقررات وزارت آموزش و پرورش احداث فضاهای آموزشی در مجاورت خاکریزها و شیب های سست و ناپایدار مجاز نمی باشد.

۷-۲- پارامتر های موثر در بحث مکان یابی و اولویت بندی فضا های آموزشی
لازم به ذکر است که در جهت استخراج پارامتر های موثر بر مکان فضا های آموزشی کار علمی و مفصلی صورت نگرفته است و هر آنچه که موجود است به صورت ناقص و بعضا برای هدف محدودی تعیین شده اند.
ولی باید توجه داشت که برای تحقیق حاضر باید تمامی پارامتر های تاثیر گذار اعم از مکانی و غیر مکانی شناسایی و در نظر گرفته شود تا نتیجه نهایی قابل استناد باشد. ممکن است بسیاری از این پارامتر ها هنوز هویتشان برای ما مشخص نشده باشند چرا که تا به امروز بحث مفصلی برای این مقوله صورت نگرفته است لذا برای پیدا کردن آنها و میزان نقش شان در تعیین مکان باید بررسی های لازم با افراد ذیصلاح و دارای علم و تجربه کافی صورت پذیرد.
۱-۷-۲- پارامتر های تاثیر گذار فنی
پارامتر های متعددی به منظور تعیین فضاهای آموزشی تبیین شده است. این پارامتر ها بر اساس قوانین و استاندارد های موجود ارائه شده اند. همچنین محدودیت ها و کاربری های تاثیر گذار در ایجاد محیط سالم آموزشی، به عنوان ابعاد فنی دیگر موجود برای مکان یابی فضاهای آموزشی باید به صورت تخصصی و جامع در نظر گرفته شوند. بر اساس ماده ۱ آیین نامه اجرایی مدارس، پارامتر هایی به عنوان محل مناسب برای احداث مدارس در نظر گرفته شده است. مطابق این آیین نامه محلی که برای احداث مدرسه در نظر گرفته می شود :
“باید در فاصله وموقعیت مناسبی نسبت به مراکز جمعیتی ونواحی مسکونی وآموزشی بوده ،در مالکیت آموزش و پرورش و داخل محدوده شهری یا روستا قرار داشته و امکان دسترسی به تاسیسات مانند آب ، برق، تلفن و گاز داشته باشد. بر اساس مطالعات اقلیمی منطقه ، در هنگام احداث ساختمان مدرسه، رعایت نکات زیر ضرروی است :
با توجه به تعیین جهت وزش باد، زمین انتخابی نباید در مسیر و مجاورت عوامل آلودگی زا مانند :کارخانجات صنعتی، شیمیایی، محلهای دفن زباله، فاضلاب شهری، دامداری، مرغداری، دباغ خانه ها، کشتار گاه ها، کوره های آجر پزی، محل انباشت کود و سایر مراکزی که به نحوی ممکن است ایجاد دود، بو و گرد و غبار نماید، قرار داشته باشد. باید دقت شود تا محل احداث مدرسه در جوار بیمارستان، تیمارستان، گورستان، زندان، خطوط راه آهن، بزرگراهها قرار نداشته و خارج از حریم کابلهای فشار قوی برق ( هوایی یا زمینی )،خطوط اصلی و فرعی گاز رسانی، پستهای زمینی فشار قوی، پمپ بنزین، محل عرضه و فروش کپسولهای گاز، انبار های مواد محترقه، منفجره، ترکیبات شیمیایی مانند: کاغذ، پارچه، لاستیک، چوب، الیاف، بافت و غیره و نیز در مسیر حوزه های آبریز فرعی و اصلی رودخانه واقع نشود .”
بر اساس موارد مطرح شده و به طور کلی پارامتر های مختلف موثر در این بخش شامل گروه های زیر می باشند:
تاسیسات زیربنایی:
اولین پارامتر فنی موثر در این قسمت، وجود تاسیسات زیر بنایی برای محلی است که مدرسه باید احداث شود. این تأسیسات زیر بنایی شامل بر آب، برق، تلفن، شبکه فاضلاب ، شبکه راه ها و….) هستند. بدون وجود این تاسیسات، امکان دسترسی به امکانات مورد نیاز برای استفاده در محیط های آموزشی عملا غیر ممکن است.
کاربری های مجاور:
در ماده ۱ فصل چهارم آیین نامه اجرایی مدارس آمده است: “محلی که برای احداث مدارس در نظر گرفته می شود باید از کارخانجات، خطوط آهن، بزرگراهها، بیمارستانها، گورستانها، کشتارگاهها، دامداریها، مرغدایها و محل انباشتن زباله و کود، مراکز پر سرو صدای شهری و مراکزی که به نحوی تولید دود، بو، گرد و غبار و سر و صدا می نماید دور باشد.” بنابراین، محدودیت های موجود برای کاربری های مجاور به منظور احداث مدارس به صورت کلی مشخص شده اند. در همین راستا باید تمام عوامل سازگار و ناسازگار برای همجواری های آموزشی تعیین شود.
بطور کلی کاربری های مجاور محیط های آموزشی را می توان به بخش های زیر طبقه بندی نمود:

کاربری آموزشی و کاربری مسکونی که نقش بسزایی در همجواری برای مقاطع ابتدایی و راهنمایی دارا هستند.
کاربری آموزشی و کاربری فرهنگی که به دلیل عملکرد مشابه آنها از سازگاری بالایی برخوردار هستند و هماهنگی بالایی با کاربری های آموزشی دارند.
کاربری آموزشی و تجاری از جمله کاربری های ناسازگار برای مجاورت با محیط های آموزشی هستند.
کاربری آموزشی و کاربری بهداشتی به دلیل وجود منابع انواع آلودگی ها به عنوان کاربری های همجوار ناسازگار محسوب می شود.
کاربری آموزشی و فضای سبز به عنوان کاربری های همجوار مناسب محسوب می شوند که به دلیل سالم سازی هوا و نیز جلوگیری از انتقال آلودگی ها در کنار ایجاد آرامش فکری و چشم انداز مناسب به عنوان یک پارامتر مثبت محسوب می شود.
کاربری آموزشی و شبکه ارتباطی حمل و نقل به عنوان پارامتر تاثیرگذار در دسترسی به محیط مدرسه می باشد که باید به دقت مورد ارزیابی قرار گیرد تا از همجواری با ایستگاه های راه آهن، جاده های بین شهری و دیگر مسایل مرتبط با آن جلوگیری شده و شبکه مناسب هر واحد آموزشی با توجه به مقطع تحصیلی جهت استقرار واحد آموزشی انتخاب گردد.
کاربری آموزشی و دیگر تأسیسات شهری از جمله مواردی است که با توجه به گروه های متفاوت باید مد نظر قرار گیرد.
آلودگی ها:
پیشرفت های بوجود آمده در فن آوری ها، صنایع از یکطرف و افزایش روز افزون جمعیت شهرها از طرف دیگر باعث بروز انواع آلودگی های زیست محیطی گردیده است. آلودگی هوا، آب ، محیط ، صدا و به طور کلی دخالتهای انسان در محیط طبیعی باعث ایجاد مسائلی شده که عدم کنترل آنها باعث بروز مشکلات حاد تری درشهرها خواهد شد. بنابراین در برنامه ریزی شهری ومنطقه ای تأکید و توجه اساسی بر حفظ محیط زیست سالم از اهمیّت فوق العاده ای برخوردار است.
در مباحث مرتبط با احداث مدارس و فضاهای آموزشی، باید خطرات و آسیب های ناشی از این آلودگی ها را در نظرداشت و از احداث مدارس در شعاع عمل منابع آلودگی ها اجتناب نمود. در ادامه بحث آلودگی های محیطی مهم و تاثیر آنها بر مراکز آموزشی مورد بررسی قرار می گیرد:
آلودگی صوتی
این نوع از آلودگی ها شامل انواع صدا های ناشی از ترافیک خیابان ها، صنایع و کارخانجات و دیگر منابع تولید ارتعاشات مزاحم می باشد که از جمله مسایل و مشکلاتی است که به عنوان یک محدودیت محسوب می شود. موقعیت مکانی مدارس و همجواری نادرست آنها با مناطق پرسرو صدا موجب کاهش بازدهی آموزشی می گردد. بنابراین در مکان یابی مدارس باید مسایل همجواری در نظر گرفته شود.
آلودگی هوا
آلودگی هوا به تمام عواملی گفته می شود که موجب بروز تغییراتی در ترکیب هوا ، خواص فیزیکی یا شیمیایی آن گردد. سوختهای فسیلی عمده ترین منابع آلوده کننده هوا هستند که برای تأمین انرژی مصارف خانگی و صنایع معمولاً بر حسب میزان آلودگی طبقه بندی می شود و بر همین اساس نیز حداقل حریم هر کدام از صنایع نسبت به کاربری های آموزشی متفاوت خواهد بود. چون آلودگی هوا بیشتر توسط وسایل حمل و نقل و صنایع صورت می گیرد. بنابراین این دو کاربری نمی توانند با کاربری آموزشی سازگار باشند و باید در مسافت دور از کاربری آموزشی قرار گیرند.
سایر آلاینده های محیطی
در کنار انواع آلاینده های صوتی و هوا، موارد دیگری وجود دارد که در صورت همجواری با مراکز آموزشی اثرات نامطلوبی بر جسم و روان دانش آموزان خواهند گذاشت. اینگونه آلاینده ها نتیجه کارکرد بسیاری از تجهیزات و تأسیسات شهری می باشد که از طریق رها سازی پسابها، پس مانده ها و بوهای نامطبوع حاصل می شود. از جمله می توان به وسایط حمل و نقل، کشتارگاه ها، نگهداری زباله ها مراکز درمانی و بیمارستانی، مراکز رادیوتراپی و گورستانها اشاره کرد. کاربری های آموزشی از جمله کاربریهایی است که باید از اینگونه آلودگیها محفوظ بماند.
پارامتر های دیگر فنی:
از جمله ابعاد دیگر مرتبط با پارامتر های فنی، وجود انواع معماری های مختلف تاثیر گذار در احداث مراکز آموزشی است. وجود اقلیم های متفاوت در کشور که منتج به ایجاد فضاهای معماری متناسب با آب و هوای محلی می گردد یکی از مباحث با اهمیت احداث مدارس است. در کنار اقلیم، عوامل فیزیکی از جمله تابش خورشید و همچنین سازماندهی و ساختار کلاس (مساحت کلاس ها) در ایجاد معماری مناسب اثر گذار است.
ایمنی و بهداشت مدارس در کنار مباحث مربوط به آتش سوزی و زلزله از جمله ابعاد دیگر در پارامتر های فنی محسوب می شوند که باید به صورت جامع و کامل برای احداث مدارس مد نظر قرار گیرند.
۲-۷-۲- مخاطرات محیط طبیعی
از دیگر عوامل محیطی که می تواند در تعیین محل واحدهای آموزشی مؤثر واقع شود،می توان به مخاطرات محیط طبیعی که شامل سیل، بهمن و ریزش کوه می باشد اشاره کرد.
سیل: برای حفظ و حراست از ساختمان های آموزشی و امنیت دانش آموزان در مقابل بروز سیل بکارگیری تمهیداتی در انتخاب مکان، می تواند مؤثر واقع شود. این تمهیدات شامل جلوگیری از ساخت مدارس در مناطق پست و سیل گیر، حفظ حریم با مسیل ها و رودخانه های فصلی و دائمی خواهد بود.
زلزله: برای حفظ و حراست ساختمان ها یکی دیگر از مخاطرات محیط طبیعی که باید حفظ شود، زلزله یا زمین لرزش است. اصولا در جهت کاهش بروز خسارات جانی و مالی ناشی از زلزله توجه به مقاوم سازی مدارس و استقرار این واحدها در مسیر حریم گسل های بایستی اجتناب نمود.
بهمن و ریزش کوه: از دیگر خطراتی که احتمال وقوع آن در هنگام انتخاب مکان استقرار مدارس بایستی مدنظر قرار گیرد بهمن و ریزش کوه می باشد. و بر این اساس واحدهای آموزشی نباید در جاهایی که احتمال این خطرات وجود دارد استقرار یابد.
۳-۷-۲- مکان یابی مدارس و شعاع دسترسی
شعاع دسترسی
واحد حداکثر فاصله دسترسی دانش آموزان به ساختما نهای ط طراحی شرای آموزشی بر طبق
آموزشی طبق جدول زیر در نظر گرفته شده است:
جدول ۲-۱-مکان یابی مدارس و شعاع دسترسی
مأخذ:محمودی ، ۱۳۸۴
نحوه دسترسی به فضاهای آموزشی
- ارتباط مستقیم ورود و خروج با خیا بانها و جادههای اصلی، چهارراهها، میدانها و شبکه های پرترافیک نداشته باشد. که به لحاظ ایمنی در مقابل سوانح، لازم است ی دسترسی کلیه وسائل نقلیه امدادرسانی به واحدهای آموزشی امکان پذیر باشد.