ضمانت اجرای مدنی : در ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی به زن این حق داده شده تا در صورت خودداری شوهر از نفقه به دادگاه – دادگاه صالح ، دادگاه خانواده محل اقامت شوهر است – مراجعه کند که در این صورت دادگاه میزان نفقه را معین و شوهر را به پرداخت آن محکوم می کند در صورت عدم اجرای حکم از جانب شوهر در مرحله بعد دادگاه از اموال شوهر نفقه را پرداخت می کند و اگر امکان دسترسی وجود نداشته باشد یا شوهر اموالی نداشته باشد که نفقه تامین شود زن حق طلاق دارد[۸۹] .
ضمانت اجرای کیفری
ضمانت اجرایی کیفری پرداخت نکردن نفقه در قانون مجازات عمومی (مصوب ۱۳۰۴ با اصلاحات بعدی هم) پیشبینی شده بود، ماده ۲۱۴ این قانون مقرر میکرد: هرکس حاضر برای دادن مخارج ضروری زن خود در صورت تمکین زن نشود و طلاق هم ندهد به حبس تأدیبی از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد … . با تصویب قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۵۳، قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۴۶ و ماده ۲۱۴ قانون مجازات عمومی، از تاریخ اجرای این قانون ملغی گردید (طبق ماده ۲۸). بنابراین، ماده ۲۱۴ قانون مزبور نسخ و ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۵۳ جایگزین آن شد. این ماده مقرر میکرد: هر کس با داشتن استطاعت نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجبالنفقه امتناع نماید به حبس جنحهای از سه ماه تا یکسال محکوم خواهد شد. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت استرداد شکایت یا وقوع طلاق در مورد زوجه تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف خواهدشد.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، در سال ۱۳۶۲ قانون مجازات اسلامی (تعزیزات) به تصویب رسید که ماده ۱۰۵ آن مقرر مینمود: هرکس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد و یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجبالنفقه امتناع نماید، دادگاه میتواند او را به شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم نماید.
در این قانون میبینیم که اولاً حبس، به شلاق تبدیل گردیده. ثانیاً، اختیار اعمال مجازات یعنی تا ۷۴ ضربه شلاق به اختیار قاضی قرار داده شده است که اگر مجازات را سودمند نداند، به تشخیص خود، مجرم را معاف کند و یا وی را به تحمل شلاق از ۱ تا ۷۴ ضربه محکوم نماید.
در سال ۱۳۷۵ قانون مجازات اسلامی (تعزیزات و مجازاتهای بازدارند) به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید (یعنی مواد ۴۹۸ لغایت ۷۲۹). ماده ۶۴۲ این قانون مقرر میکند: هر کس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجبالنفقه امتناع نماید دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می کند.
در مورد این قانون و این ماده ضروری است چند نکته بیان و یادآوری شود: ۱- طبق ماده ۷۲۹ قانون مزبور، کلیه قوانین مغایر با این قانون ملغی است. بنابراین، ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی (تعزیزات) با تصویب این قانون لغو گردیده و با لازمالاجرا شدن قانون اخیر، مجازات کیفری پرداخت نکردن نفقه اشخاص واجبالنفقه از جمله زن، از شلاق اختیاری به حبس الزامی تبدیل شده است؛ ۲- با عنایت به مفاد ماده ۷۲۷ این قانون، که ظاهراً جرایم قابل گذشت مندرج در آن را احصاء کرده است و ماده ۶۴۲ مذکور یکی از آنهاست، جرم ترک انفاق، جز با شکایت شاکی خصوصی تعقیب نمیشود و در صورتی که شاکی خصوصی گذشت نماید دادگاه میتواند در مجازات مرتکب تخفیف دهد و یا با رعایت موازین شرعی از تعقیب مجرم صرفنظر نماید؛ ۳- کیفر مقرر در ماده مزبور، ناظر به نفقه آینده است. زیرا، از کلمه «ندهد» استفاده میشود که خودداری از نفقه گذشته که دینی بر عهده زوج است و دارای ضمانت اجرای مدنی است، جرم نیست. تفسیر به نفع متهم و تفسیر مضیق از مقررات کیفری به این اعتقاد کمک میکند. به علاوه، حقوقدانان معاصر نیز راجع به ضمانت اجرای کیفری خودداری شوهر از دادن نفقه، معمولاً معتقدند که استنکاف از دادن نفقه گذشته مجوز مجازات کیفری شوهر نیست ؛ ۴- مفهوم مخالف ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی این است که اگر کسی که استطاعت مالی ندارد یعنی فقیر و معسر است و توان پرداخت نفقه زن خود را ندارد، چنانچه نفقه زن خود را نپردازد، به مجازات مندرج در این ماده محکوم نخواهدشد و زن وی میتواند از ضمانت اجراهای دیگر یعنی مدنی ودرخواست طلاق، استفاده کند. در این خصوص اگر شوهر مدعی نداشتن استطاعت مالی باشد، چون امور عدمی قابل اثبات نیست، ناگزیر باید معتقد بود که شاکی باید ملائت وی را اثبات نماید.
بدین ترتیب، ضمانت اجرای کیفری پرداخت نکردن نفقه، فعلاً ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی است، هرچند اگر از جنبه مدنی نیز زوج به پرداخت مالی به عنوان نفقه محکوم شود و آن را تأدیه نکند، تحت شرایطی تا زمان تأدیه در حبس خواهد ماند .
ضمانت اجرای مدنی
در اثناء بحثهای گذشته به ضمانت اجرای مدنی عدم پرداخت نفقه زن، توسط شوهر اشاره کردیم و در اینجا به طور مشروح و مشخصتر به این موضوع میپردازیم:
اولین ضمانت اجرای مدنی پرداخت نفقه همسر، ماده ۱۱۱۱ق.م. است که هر روزه دادگاهها تعداد زیادی رأی به سود زن، براساس این ماده صادر میکنند. این ماده مقرر میکند: زن میتواند در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه به محکمه رجوع کند در این صورت محکمه میزان نفقه را معیّن و شوهر را به دادن آن محکوم خواهد کرد. برای استفاده از این روش، معمولاً زن رأساً یا با انتخاب وکیل به طرفیت همسرش اقامه دعوی می کند. دادگاه برای تعیین نفقه، قرار ارجاع امر به کارشناس صادر میکند، کارشناس نفقه با توجّه به نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن و همچنین تا حدودی موقعیت و وضع مالی شوهر، میزان نفقه زن را تعیین و اعلام میکند، نظریه به طرفین ابلاغ میشود و در صورت عدم اعتراض و تشخیص دادگاه مبنی بر اینکه نظر کارشناس با اوضاع و احوال محقق و معلوم کارشناسی تطابق دارد، براساس نظریه کارشناس معمولاً دادگاه میزان نفقه را معیّن و اعلام و شوهر را به پرداخت آن محکوم می کند و در صورت عدم اجراء، از طریق صدور اجرائیه اقدام و در نهایت با معرفی اموال شوهر و توقیف آن، مبلغ محکومبه وصول میشود و یا باتوجّه به ماده ۲ قانون نحوه اجرا محکومیتهای مالی (مصوب سال ۱۳۷۷)، میتوان اقدام نمود.
ماده دیگری از قانون مدنی که میتواند، ضمانت اجرای مدنی نفقه زن تلقی شود. ماده ۱۱۲۹ این قانون است. مطابق این ماده: در صورت استنکاف شوهر از دان نفقه و عدم امکان اجرای حکم محکمه و الزام او به دادن نفقه زن میتواند برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم شوهر او را اجبار به طلاق می کند. همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه.
در این ماده، ضمانت اجرای درخواست طلاق از سوی زوجه، در صورت استنکاف زوج از پرداخت نفقه و عدم اجرای حکم دادگاه، پیشبینی شده است.
ماده ۱۱۱۲ق.م. در تکمیل ماده ۱۱۱۱ق.م. مقرر نموده: اگر اجرای حکم مذکور در ماده قبل (یعنی
ماد ه۱۱۱۱)، ممکن نباشد، مطابق ماده ۱۱۲۹ رفتار خواهدشد. و همانطور که در ماده ۱۱۲۹ دیدیم، ضمانت اجرای مدنی نفقه در صورت عدم امکان الزام و اجبار شوهر به پرداخت نفقه و عدم امکان تأدیه نفقه، طلاق خواهد بود.
ماده ۱۲۰۵ق.م. را نیز میتوان به نحوی ضمانت اجرای مدنی نفقه محسوب نمود. زیرا طبق این ماده: در موارد غیبت یا استنکاف از پرداخت نفقه، چنانچه الزام کسی که پرداخت نفقه بر عهده اوست ممکن نباشد دادگاه میتواند با مطالبه افراد واجبالنفقه به مقدار نفقه از اموال غایب یا مستنکف در اختیار آنها یا متکفل مخارج آنان قرار دهد و در صورتی که اموال غایب یا مستنکف در اختیار نباشد همسر وی یا دیگری با اجازه دادگاه میتوانند نفقه را به عنوان قرض بپردازند و از شخص غایب یا مستنکف مطالبه نمایند.
به علاوه، تبصره ۳ قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق، مصوب سال ۱۳۷۱ هم به نحوی ضمانت اجرای مدنی نفقه تلقی میگردد.
ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی تعزیرات و مجازات های باز دارنده – مقرر داشته که هر کس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد یا از پرداخت نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع نماید دادگاه او را به ۳ ماه و یک روزتا ۵ ماه حبس محکوم می نماید .
نکات حائز اهمیت این است که شمون این ماده نفقه زمان گذشته رادر برنمی گیرد و فقط ناظر برنفقه زمان آینده است نکته دیگر تمکین زن به معنای ادای وظایف زوجیت اعم از وظایف زناشویی و خانوادگی که به موجب عرف و قانون مشخص شده است می باشد حال زنی که بدون مانع مشروع از وظایف زوجیه امتناع و رزد در اصطلاح نشوزی کرده و نشوززن استحقاق زن به نفقه را از بین می برد[۹۰] .
نفقه های مورد مطالبه زن
زوجه می تواند در صورت عدم پرداخت نفقه از سوی شوهر جهت مطالبه نفقه خود براساس ماده مذکور ۱۱۱۱ قانون مدنی به دادگاه رجوع نماید زن به دو صورت می تواند در دادگاه تقاضا و مطالبه نفقه خود را مطرح نماید :
۱)نفقه آینده با توجه به اطلاق مواد ۱۱۱۱ و ۱۲۰۶ قانون مدنی زن می تواند از دادگاه بخواهد که مقدار نفقه زمان آینده او را معین نماید و مقرر دارد که شوهر ماهانه آنرا به او پرداخت نماید دادگاه در حدود مقررات و آئین دادرسی مدنی برای تعیین نفقه به کارشناس رجوع کرده تا مقدار یک ماه آن را معین و تعیین نماید و پس طبق نظر کار شناس شوهر را محکوم به پرداخت آن می کند.
یعنی شوهر باید آنچه برای بقاء حیات زن لازم است را تهیه نموده تا او ادامه حیات دهد از مسکن و لباس و خوراک گرفته تا اثاث البیت .
دادگاه اجناس را که برای نفقه هر روز زن لازمه است معین می کند و شوهر را به پرداخت آن محکوم می نماید که هر روز آن اجناس و لوازم را در اول صبح به زن خود بدهد زیرا نفقه زن باید قبل از زمان احتیاج موجود باشد تا زن بتواند در موقع احتیاج از آن استفاده نماید ولی چون این امر عملا برای دادگاه دشوار است و شوهر و همچنین زن را دچار زحمت و زیان می کند به نظر می رسد که دادگاه آن را تقویم نموده و شوهر را به پرداخت قیمت آن برای هر روز ملزم می نماید زن نسبت به نفقه هر روزی که از شوهر خود دریافت می دارد هر گاه تا اول صبح روز بعد از اطاعات شوهر سرپیچی نگرد مالک آن می گردد و الانسبت به مدتی مه تمکین ننموده کشف می شود که مالک نشده است و باید به شوهر مسترد دارد [۹۱]درصورتیکه زن ناشزه نباشد و تمکین کند و شوهر از پرداخت نفقه آینده زن استنکاف نماید زن می تواند در دادگاه شکایت کیفری طرح نماید .
۲-نفقه گذشته : طبق ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی که مقرر می دارد زن می تواند در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه به محکمه رجوع کند دراین صورت محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم خواهد کرد
ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی مقرر می دارد زوجه در هر حال می تواند برای نفقه زمان گذشته خود اقامه دعوی نماید و طلب او از بابت نفقه مزبور طلب ممتاز بوده و در صورت افلاس یاورشکستگی شوهر زن مقدمه برعزما خواهد بود ولی اقارب فقط نسبت به آینه می توانند مطالبه نفقه نمایند با توجه به ساده فوق زن می تواند نفقه زمان گذشته خود را از شوهر خود مطالبه نماید زیرا هیچ تکلیفی پس از تحقق ساقط نمی شود مگر آنکه ایفاء گردد و یا دارنده حق آن را اجراء نماید بنابراین زن می تواند به وسیله دادخواست از دادگاه بخواهد که نفقه تعیین و شوهر را به محکوم به تادیه آن کند دادگاه طبق آئین دادرسی مدنی پس از احراز واقعیت مبنی برعدم پرداخت نفقه از طرف شوهر برای تعیین مقدار آن به کارشناس رجوع می نماید .
چگونگی پرداخت نفقه
پرداخت هزینه خوراک زن به دو صورت است
۱)زن مانند سایر اعضای خانواده و طبق معمول با شوهرش در خانه هم خوراک شود .
۲)شوهر نفقه را به زن بپردازد .
اگر زن و شوهر برپرداخت نفقه به صورت پول نقد توافق کنند و زن آن را دریافت کند مالکش می شود وواجب شوهر ساقط می گردد و هیچ کدام حق ندارند دیگری را به پرداخت نفقه به صورت پول نقد وادار کنند .
صرفه جویی در نفقه :
اگر شوهر مخارج چند روز مثلا یک هفته تا یک ماه را به زن بپردازد و این مدت بگذرد و زن آن را برای خود مصرف نکند به این صورت که از جای دیگری غیر از نفقه مصرف کند یا کسی مخارج او را بدهد یا زن با صرفه جویی مقداری از نفقه را پس انداز کند آنچه از نفقه زیاد می آید متعلق به زن و ملک اوست و شوهر حق پس گرفتن آن را ندارد .
احکام نفقه
۱)اگر مرد نفقه زن را ندهد چه توانایی داشته باشد یا نداشته باشد مدیون زن است
۲) اگرزن در مواردی که اطاعت شوهر لازم است از او اطاعت نکند گناهکار است و حق غذا ،لباس ، منزل و همخوابی ندارد ، ولی مهر او از بین نمی رود[۹۲] .
۳)اگر زنی که از شوهر اطاعت می کند از او خرجی بخواهد ولی شوهر به او خرجی ندهد می تواند جهت الزام شوهر برپرداخت نفقه به حاکمه شرع و اگر ممکن نباشد به مومنان عادل و اگر آن هم ممکن نباشد به دیگران مراجعه کند .
۴) اگر الزام شوهر به پرداخت نفقه ممکن نباشد زن می تواند در هر روز به اندازه خرجی آن روز بدون اجازه از مال شوهرش بردارد و. اگر چنین کاری ممکن نباشد ووزن به ناچار معاش خود را تهیه کند در موقعی که به تهیه معاش اشغال دارد اطاعت شوهر براو واجب نیست .
۵)اگر زن به جهت عذر شرعی یا عقلی مانند حیض ،احرام ، اعتکاف واجب و بیماری نتواند تمکین کند یا اگر با اجازه شوهر به سفر واجب یا مستحب برود نفقه اش از بین نمی رود .
۶) اگر زن بدون اجازه شوهر به مسافرت مستحب یا مباح برود یا بدون اجازه او از خانه بیرون رود نفقه اش از بین نمی رود .
۷)زن می تواند نفقه زمان گذشته خود را مطالبه نماید و برای وصول آن در دادگاه اقامه دعوی نماید در حالی که اقارب فقط نسبت به آتیه می توانند مطالبه نفقه نمایند [۹۳](همین نکته در ماده ۱۲۰۶ ق – م اشاره شده است )
در ماده ۱۲۰۳ م اشاره شد که چنانچه کسی توانایی مالی نداشته باشد نفقه زوجه مقدم بردیگران می شود .
اگر کسی توانایی مالی نداشته باشد که هم به زن و هم به خویشاوندان نسبی خود نفقه بدهد زن بردیگران مقدم خواهد شد[۹۴] .
پرداخت نفقه و ارتباطش با شرایط صحت عقد :
بحثی که در اینجا اهمیت است این است که به محض این که بین زوجین عقدی برقرار می شود نفقه نیز ثابت می شود و برذمه زوج قرار می گیرد .
بریز تا رود از یاد من خیال زنی / که تنگدستی و فقر مرا بهانه گرفت؛
پرید از قفس تنگ دردپرور من، / به گلشن دگران رفت و آشیانه گرفت.
بریز تا نکند بیش ازین مرا آزار / خیال مردن آن مادری که بیمارست
خیال او که، در آن کلبه ی کثیف، هنوز / برای کودک بی مادرم پرستار است…
ببَر ز خاطر من درد و رنج طفل مرا / چه غم خورم که سرانجام او چه خواهد شد؟
خوش است در کف نسیان سپارم این دستان- / بگو حکایت ما با سبو چه خواهد شد؟
بریز تا شود آسوده سر از این سودا / که از چه نیست در این گیر و دار سامانش
بریز تا نکنم خون دل به ساغر خویش / این فسانه ی پر غم که نیست پایانش…
مکن حدیث که « این آتش است و آن جگر است!» / که این حکایت دیرین دگر نمی خواهم:
هزار داغ به دل دارم و ،علاجش را / به غیر آتش می بر جگر نمی خواهم
بریز باده! میندیش کین عطای تو را / فزون ز درهم و دینار من ب هایی هست
بریز!درهم و دینار اگر نبود،چه غم؟ / هنوز در تن من جامه و قبایی هست…
(مجموعه اشعار، چلچراغ، فریاد می پرست، صفحه ۲۶۷)
درون مایهی شعر بررسی علل می پرستی مردی است که دچار بی وفایی محبوب شده و زن او را ترک گفته است و شکوه از این بی وفایی و غم بی مادری فرزند و اندوه مادر پیری که مجبور است از فرزند او پرستاری کند. مفاهیم بوجود آورنده ی این تصویر است.
تشبیه هستی و زندگی به نهال در سستی و نوپایی، تشبیه آرزو های دست نیافته به جسد و در گور کردن آن از سر بی اعتباری، جان بخشیدن به « امید » که از احساسات بشری است و تصور این حس به مانند آدمی که می توان در دل او خون کرد، آوردن اضافه تشبیهی « قفس تنگ » به استعاره از خانه و نیز واژهی « آتش » در بیت:
مکن حدیث که « این آتش است و آن جگر است! »
که این حکایت دیرین دگر نمی خواهم:
که استعاره است از « می » و باز تشبیه می به آتش در بیت بعد در سرخی و سوزانی انگاره های بیانی موجود در این اثر است.
دیگر اثر سیمین که شکوهی مردی را به تصویر کشیده است « تسکین » نام دارد، طرح استضعاف و ظلم اغنیا به عنوان رویکرد اجتماعی غزل و به تبع آن بروز مشکل مطرح شده و شکوهی به لب آمده منظور نظر شاعر در این شعر است.
تسکین
نیمه شب در بستر خاموش سرد ناله کرد از رنج همبستری
سر، میان هر دو دست خود فشرد از غم تن هایی و بی همسری
رغبتی شیرین و طاقت سوز و تند در دل آشفته اش بیدار شد
گرمی خون، گونه اش را رنگ زد روشنی ها پیش چشمش تار شد
آرزویی، همچو نقشی نیمه رنگ سر کشید و جان گرفت و زنده شد:
شد زنی زیبا و شوخ و ناشناس چهره اش در تیرگی تابنده شد
دیده اش در چهره ی زن، خیره ماند- وه، چه زیبا و چه مهر آمیز بود!
چنگ بر دامان او زد بی شکیب، لیک رویایی خال انگیز بود!
دردل تاریک شب، بازو گشود وان خیال زنده را در بر گرفت
اشک شوقی پیش پای او فشاند دامنش را بر دو چشم تر گرفت
بوسه زد بر چهر زیبای او بوسه زد، اما به دست خویش زد!
خَست با دندان لب او را، ولی بر لبان تشنه ی خود نیش زد!
گرمی ی شب، زوزهی سگ های شهر پرده ی رویای او را پاره کرد
سوزش جانکاه نیش پشه ها درد بی درمان او را چاره کرد
نیم خیزی کرد و در بستر نشست بر لبان خشک سیگاری نهاد
داور اندیشه ی مغشوش او پیش او، بنوشته طوماری نهاد
وندر آن طومار، نام آن کسان کز ستم ها کامرانی می کنند!
دسترنج خلق می سوزند و، خویش فارغ از غم زندگانی می کنند!
نام آنکس کز هوس هر شامگاه در کنار آرد زنی یا دختری
روز، کوشد تا شکار او شود شام دیگر، دلفریب دیگری!
او درین بستر به خود پیچد مگر رغبتی سوزنده را تسکین دهد-
وان دگر، هر شب، به فرمان هوس نو عروسی تازه را کابین دهد
سردی ی تسکین جانفرسای او چون غبار افتاد بر سیمای او
زیر این سردی، به گرمی می گداخت اخگری از کینه ی فردای او…
(مجموعه اشعار، جای پا، تسکین، صفحه ۴۴)
علی رغم این که رویا پردازی ها را اغلب در شکایت های زنان نظاره کردیم در این غزل می توانیم شاهد رویا پردازی های مردانه باشیم. لحن گفتار شاعر در این غزل اگر چه از منظر یک مرد سخن می گوید در شرایطی خاص کاملا زنانه است، خصوصا آن جا که به توصیف زن خیالی می پردازد. بیان معاشقهی مردی با زن خیالی خود، توصیف حالات مرد در هنگام معاشقه و سپس رویا پردازی مرد در خلق زنی خیالی در ابیات بعد تا بدان جا که به ابیات:
گرمی ی شب، زوزه ی سگ های شهر
پرده ی رویای او را پاره کرد
سوزش جانکاه نیش پشه ها
درد بی درمان او را چاره کرد
ب- افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی
پ- افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی
ت- تجزیه سهام
ث- تجمیع سهام
برای حالت «الف» با بهره گرفتن از فرمول بالا می توان نرخ بازده هر سهم را محاسبه نمود. برای حالتهای «ب و پ» فرمول محاسبه نرخ بازده به صورت زیر خواهد بود:
= درصد افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی؛
= درصد افزایش سرمایه از محل اندوخته؛
= مبلغ اسمی پرداخت شده توسط سرمایه گذار بابت افزایش سرمایه از محل نقدی (مطالبات)
البته چنانچه زمان وقوع هر یک از حالت های فوق، قبل از پرداخت (برگزاری مجمع) باشد، یا به عبارت دیگر چنانچه مجمع عمومی فوق العاده (در رابطه با تقسیم رابطه با افزایش سرمایه ) قبل از برگزاری مجمع عمومی عادی (در رابطه با تقسیم سود) باشد، در آن صورت فرمول، به صورت زیر خواهد بود:
۳-۷-۲ بهنگام بودن سود :
در این تحقیق فرض شده که، هر چه تاریخ اعلام سود به تاریخ پایان سال مالی نزدیکتر باشد، سود به موقع تری ارائه شده است. بهنگام بودن سود بر اساس روش توسعه یافته توسط باسو (۱۹۹۷)، بال و همکاران، (۲۰۰۰) اندازه گیری شده است.
آنجاییکه NEG به عنوان شاخصی برای بازده های منفی در نظر گرفته شده که اگر بازده شرکت منفی باشد، برابر با یک و در غیر اینصورت برابر با صفر .
RET : بازده شرکت i در زمان t ،
۲β: ضریب بازده های مثبت سهام (سود اقتصادی یا اخبار خوب)
۳β: ضریب بازده های منفی سهام ( زیان اقتصادی یا اخبار بد) و ɛ ضریب خطا باقی مانده است.
۳-۸ روش گردآوری (جمع آوری)داده ها
انواع داده هایی که عموماً برای تحلیل های تجربی به کار برده می شوند، در سه گروه مورد بحث و بررسی قرار می گیرند:
داده های سری زمانی
داده های مقطعی
داده های تلفیقی سری زمانی و مقطعی
داده های تابلویی ترکیبی از داده های مقطعی و سری زمانی می باشد، یعنی اطلاعات مربوط به داده های مقطعی در طول زمان مشاهده می شود. بدین صورت که چنین داده هایی دارای دو بعد می باشند که یک بعد آن مربوط به واحدهای مختلف در هر مقطع زمانی خاص است و بعد دیگر آن مربوط به زمان می باشد. در مجموع، داده های پانلی دارای مزایای فراوانی نسبت به داده های مقطعی یا سری زمانی هستند که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
داده های مقطعی و سری زمانی صرف، ناهمسانی های فردی را لحاظ نمی کنند، لذا ممکن است که تخمین تورش داری به دست دهند، در حالی که در روش پانل می توان با لحاظ کردن متغیرهای مخصوص انفرادی این ناهمسانی ها را لحاظ کرد.
داده های تابلویی دارای اطلاعات بیشتر، تغییرپذیری بیشتر، همخطی کمتر، درجه آزادی بالاتر و کارایی بالاتر نسبت به سری زمانی و داده های مقطعی می باشند. به خصوص اینکه یکی از روش های کاهش همخطی، ترکیب داده های مقطعی و زمانی به صورت داده های تابلویی می باشد.
با مجموعه داده های تابلویی، می توان اثراتی را شناسائی و اندازه گیری کرد که در داده های مقطعی محض یا سری زمانی خالص قابل شناسائی نیست. گاهی استدلال می شود داده های مقطعی، رفتارهای بلندمدت را نشان می دهند، در حالی که در داده های سری زمانی براثرات کوتاه مدت تأکید می شود. با ترکیب این دو خصوصیت در داده های تابلویی، که خصوصیت متمایز پانل دیتاست، ساختار عمومی تر و پویاتری را می توان تصریح و برآورد کرد.
۳-۸-۱ روش کتابخانه ای :
با توجه به هدف و روش انجام این تحقیق برای جمع آوری اطلاعات و داده های آماری از روش کتابخانه ای استفاده می شود. این روش روشی است که محقق در آن برای گرد آوری اطلاعات آماری و غیر آماری مورد نیاز به مدارک و مستندات تاریخی و متون نظری موجود مراجعه می کند تا با بهره گرفتن از آنها بتواند تحقیق و توصیف نماید. در این قسمت جهت گردآوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری و ادبیات تحقیق موضوع و پیشینه تحقیقات و شاخصها از منابع کتابخانهای نظیر کتب، مقالات و مجله های مالی و حسابداری و نشریات داخلی و خارجی استفاده شده است.
۳-۸-۲ روش میدانی:
ازآنجا که پژوهش حاضر از نوع توصیفی می باشد، داده های مورد نیاز جهت بررسی و آزمون فرضیه ها در این پژوهش، از محل اطلاعات سازمان بورس اوراق بهادار تهران و بانکهای اطلاعاتی موجود در بورس اوراق بهادار تهران که عمدتاً اطلاعات مربوط صورتهای مالی شرکتها می باشند، استخراج گردیده است. با در نظر گرفتن این روش برای جمع آوری اطلاعات و داده های آماری از نرم افزار ره آورد نوین استفاده گردیده که اطلاعات آن مستقیماً و آنلاین از بورس اوراق بهادار استخراج می گردد.
۳-۸-۳ اینترنت:
به منظور جمع آوری دادهها و اطلاعات مالی شرکتها کلیه اطلاعات مربوط به صورتهای مالی از اعلامیه های انتشار یافته در سایت رسمی بورس اوراق بهادار و بسته های اطلاعاتی و وب سایتهای شرکتها مورد استفاده قرار می گیرد
.
۳-۹ قلمرو تحقیق :
الف ) دوره های زمانی انجام تحقیق :
محدوده زمانی این پژوهش دوره مالی شرکت ها از ابتدای سال۱۳۸۵ لغایت تا پایان سال ۱۳۹۰ می باشد.
ب ) مکان تحقیق :
بنابراین قلمرو مکانی پژوهش، بورس اوراق بهادار تهران است.
۳-۱۰ آزمون های آماری برای مدل رگرسیون
آزمون مانایی
آزمون نرمال بودن
آزمون F لیمر
دوربین واتسون
وی آی اف (vif) و تلران
س(tolerance)
آزمون t
تحلیل واریانس
۳-۱۰-۱ آزمون مانایی
یکی از پنج روش زیر برای آزمون ریشه واحد پنل مورد استفاده قرار گیرد.
۱- آزمون لوین لین چو
۲- آزمون ایم، پسران و شیم
۳- آزمون برتونگ
۴- آزمون فیشر
ژن MAPT یکی از ژنهای تازه شناخته شده است که بر روی کروموزوم شماره ١٧ در موقعیت٢١ q ١٧ قرار دارد و پروتئین کد شده توسط این ژن , دارای نقش حیاتی در سطح سلولی میباشد. نقش عمده فیزیولوژیکی این پروتئین , پیشبرد پایداری و تجمع شبکه میکروتوبولی میباشد که این شبکه میکروتوبولی در انتقالات آکسونی[۸۷] در نورونها دارای اهمیت میباشد (١٧,١٨).. از آنجا که یکی از شاخص های بیماری آلزایمر گرههای نوروفیبریلاری درون سلولی (متشکل از فیلامنتهای شدیدا فسفریله تائو ) میباشد و با توجه به اینکه ژنMAPT کدکننده پروتئین تائو است بنابراین رابطه بین بیماری آلزایمر و تشکیل گرههای نوروفیبریلاری انکار ناپذیر است، بنابراین پلی مورفیسم شایع (G/A) ٢۴٢۵۵٧rs ژن MAPT می تواند با ریسک ابتلا به بیماری آلزایمر ارتباط داشته باشد. و ژن آپولیپو پروتئین[۸۸] واقع بر روی کروموزوم ١٩میباشد (١٣,١۴ و١۵). آپولیپو پروتئین E(APOE), لیپوپروتئین اصلی در مغز است که در نقل و انتقال لیپیدها و به ویژه کلسترول دخیل میباشد. ژن کد کننده پروتئین(APOE) سه آلل دارد همچنین توارث آلل (۴(APOE قویترین فاکتور خطر برای بیماری آلزایمر تکگیر میباشد (١۶). با توجه به این یافته ها و عدم وجود مطاله خاصی در این مورد در ارتباط با جمعیت آلزایمری در جمعیت ایرانی هدف اصلی این پژوهش پاسخ به این سوال است که آیا بین فراوانی پلی مورفیسمهای مورد مطالعه در ژن MAPT(Microtubule- associated protein tau) و ژن APOE در جامعه بیماران آلزایمری و جامعه کنترل (افراد سالم) در جمعیت ایرانی تفاوت معناداری وجود دارد, به گونه ای که بتوان آن را به عنوان یک فاکتور خطر ابتلا به آلزایمر در جمعیت ایرانی محسوب کرد.؟
٢-۵ ) نتیجه گیری
در بررسی حاضر ۵٠ نفر فرد بیمار و ۵٧ نفر فرد سالم برای بیماری آلزایمر اسپورادیک مورد مطالعه قرار گرفتند و نتایج زیر به دست آمد :
١-٢- ۵)نتایج پلی مورفیسم rs242557(G/A مربوط به ژن MAPT
مقایسه فراوانی ژنوتیپها ، در دو گروه بیمار و سا لم نشان میدهد که ارتباط ژنوتیپ هتروزیگوت (AG ) در جمعیت بیماران و سالم معنادار بوده ( ٠١/٠ P-Value) و بنا براین ژنوتیپ AG در این جمعیت دارای نقش ریسک فاکتوری برای بیماری آلزایمراست و در بررسی توزیع آللها ، فراوانی آلل G در دو گروه بیمار و سا لم دارای تفاوت معنیداری بوده ( ٠٣/٠P-Value). بنا براین آلل Gمیتواند به عنوان یک ریسک فاکتور برای بیماری آلزایمر اسپوررادیک عمل کند.
نتایج مطالعه حاضر در مورد ژن MAPT با تعدادی از مطالعات صورت گرفته در سایر جمعیتها همخوانی داشته است. در مطالعه ای که در سال( ٢٠٠٣) صورت گرفته بود نشان داده است که ژن MAPT با بیماری آلزایمر ارتباط معناداری دارد و باید به عنوان یک ژن کاندید برای بیماری آلزایمر اسپورادیک در نظر گرفته شود. در مطالعه دیگری که در سال( ٢٠٠۵) صورت گرفته بود نشان داده که هاپلوتایپ H1c از ژن MAPT با ریسک ابتلا به بیماری آلزایمر دیررس ارتباط معناداری دارد. این مطالعه بر روی ۳۶۰ نمونه بیمار با سن بالای ۶۵ سال و ۲۵۲ نفر به عنوان گروه کنترل انجام شده است.
در مطالعه دیگری که در سال( ٢٠٠٨) صورت گرفته بود نشان داده است که جهش در ناحیه آلل G/A (rs242557) باعث افزایش بیان ژن MAPT و ساختار غیرطبیعی آن میشوند. در نتیجه به جای میکروتو بو لها به میکروفیلامنت ها متصل میگردد واین موجب بیماری آلزایمر می شود . در مطالعه دیگری که در سال(٢٠١٣) صورت گرفته بود ارتباط پلی مورفیسم( rs242557)در ژن MAPT با بیماری آلزایمر دیررس بررسی شده است و ارتباط معناداری بین این پلی مورفیسم و بیماری آلزایمروجود داشته و به عنوان یک ریسک فاکتور برای بیماری آلزایمر شناخته شده است (Pvalue ). جدیدترین مطالعه در زمینه ارتباط این پلی مورفیسم با بیماری آلزایمر ، در سال( ٢٠١۴ )صورت گرفته است و در آن حجم نمونه ای به تعداد ١۴١ نفر بیمار و ١٧٩ نفر کنترل (شاهد ) شرکت کننده مورد بررسی قرار گرفتند و پس از انجام آنالیزهای آماری لازم ارتباط معنادار این پلی مورفیسم با بیماری آلزایمر دیررس شناخته شد (٠٢/٠ Pvalue= ).
این نتایج با نتیجه به دست آمده در مطالعه حاضر در جمعیت ایرانی همخوانی داشته ، ولی در جمعیت ایرانی به خاطر محدود بودن حجم نمونه نتایج نزدیک به معنادار بودند و احتمالا در صورت موجود بودن نمونه های بیشتر این نتایج بیشتر همخوانی پیدا میکردند.
٢-٢-۵) نتایج پلی مورفیسم (۴٢٩٣۵٨ rs ) و (٧۴١٢rs) مربوط به ژن APOE
مقایسه فراوانی ژنوتیپها در دو گروه بیمار و سا لم نشان میدهد که ارتباط ژنوتیپ ۴/۴ در جمعیت بیماران و سالم معنادار بوده (٠٠٩/٠ ≤ P-Value) . و بنا براین ژنوتیپ ۴/۴ در این جمعیت دارای نقش ریسک فاکتوری برای بیماری آلزایمراست و در بررسی توزیع آللها ، فراوانی آلل ۴ در دو گروه بیمار و سالم دارای تفاوت معنیداری بوده ( ٢ ٠/٠P-Value≤).. بنا براین آلل ۴ می تواند به عنوان یک ریسک فاکتور برای بیماری آلزایمر اسپوررادیک عمل کند.
نتایج مطالعه حاضر در مورد ژن APOE با تعدادی از مطالعات صورت گرفته در سایر جمعیتها همخوانی داشته است و با برخی مطالعات دیگر در تضاد می باشد. در مطالعه ای که در سال( ٢٠٠٠) صورت گرفته بود نشان داده است که مطالعات هیستوشیمی ,حضور پروتئین APOE را در رسوبات بتا آمیلوئیدی و بافت مغز افراد بیمار نشان داده بود به طوریکه افراد حامل آلل ۴ نسبت به افراد غیر حامل , دارای پلاکهای آمیلوئیدی بیشتری بودند اما در مطالعه ای دیگر که در سال( ٢٠٠٠) در آمریکا صورت گرفته بود نشان داده بود که وجود آلل۴ برای ابتلا به بیماری آلزایمر کافی و لازم نیست به طو ریکه بیش از یک سوم از افراد مبتلا , فاقد حتی یک آلل ۴ هستندو خطر این عامل در جمعیتهای مختلف ,متفاوت است و حتی در برخی جوامع فراوانی این آلل در بین بیماران آلزایمری کمتر از افراد سا لم گزارش شده است .
مطالعات مشابه در جمعیت ایرانی نتایج فوق را تائید می کند به طور مثال: در مطالعه ای در سال (۲۰۱۰ )
صورت گرفته در میان جمعیت ایرانی، تعداد ١۵۴ بیمار آلزایمری اسپورادیک و ١۶٢ فرد کنترل (شاهد) مورد برر سی قرار گرفته است که حاکی از ارتباط معنادار آلل ۴ با بیماری آلزایمر دیررس است(۰۰۱/۰ Pvalue≤). این نتایج نبز با نتیجه به دست آمده در مطالعه حاضر در جمعیت ایرانی همخوانی داشته ، ولی در جمعیت ایرانی به خاطر محدود بودن حجم نمونه نتایج نزدیک به معنادار بودند و احتمالا در صورت موجود بودن نمونه های بیشتر این نتایج بیشتر همخوانی پیدا می کردند.
و در نتیجه بررسی اثر متقابل ژنوتیپهای دو ژن نشان میدهد که ژنوتیپهای ژن APOE اثر متقابل (اندرکنش) با ژن MAPT ندارد ، به عبارت دیگر Pvalue به دست آمده در این آزمون غیر معنی دار میباشد ۴/٠Pvalue≤ ).
٣-۵ ) پیشنهادات
برای حصول اطمینان و رسیدن به نتایج قابل تعمیم به همه جمعیت ایرانی پیشنهاد می شود بررسیهای بعدی با تعداد افراد بیشتری برای این پلی مورفیسم انجام شود .
منابع
REFRENCE:
۳۰۰ thousand people suffered from Alzheimer’s disease in Iran [online] 2007 ; Available from:www.salamatnews.com.
Avella AMB. Chasing genes in Alzheimer’s and Parkinson’s disease Rotteerdam. The Netherlands: Erasmus MC.2004.
Avila J, Cuadros R, J. Lucas J, Hern’andez F. GSK-3 dependent phosphoepitopes recognized by PHF-1 and AT-8 antibodies are present in diffrnt tau isoforms. Neurobiol Aging 2003: 1087- 1094.
Berr C, Hauw JJ, Delaere P, Duyckaerts C, Amouyel P. Apolipoprotein E allele epsilon 4 is linked to increased deposition of the amyloid beta- peptide A-beta in cases with or without Alzheimer’s disease Neuroscience Letters. 1994 40; 174: 221-4
Bertram L, Tanzi RE. Alzheimer’s disease: one disorder, too many genes ,Hum Mol Genet 2004, 29; 13(1) : R135-R41
-
- انواع المان از نظر ابعاد
الف- المانهای یک بعدی : المانهای لینک و خرپا از جمله المانهای یک بعدی هستند، این المانها هم در ABAQUS/Standard و هم در ABAQUS/Explicit استفاده میشوند.
ب- المانهای دو بعدی : در ABAQUS المانهای مختلف دو بعدی وجود دارد. در تحلیلهای سازهای دو دسته از المانهای دو بعدی کرنش صفحهای و تنش صفحهای وجود دارند. همچنین در ABAQUS/Standard المان تنش صفحهای تعمیم یافته نیز موجود است.
ج- المانهای سه بعدی : المانهای سه بعدی در فضای سه بعدی دستگاه مختصات مرجع (x,y,z) تعریف میشوند. این المانها هر شکل عمومی را تحت هر بارگذاری دلخواه مدلسازی میکنند. از این نوع المانها هنگامی استفاده میشود که مدل هندسی جسم یا بارگذاری به گونهای باشد که استفاده از المانهای دیگر مقدور نباشد.
د- المانهای استوانهای : المانهای سه بعدی هستند که در فضای سه بعدی در دستگاه مختصات مرجع (x,y,z) تعریف میشوند. این المانها در مسائلی استفاده میشوند که مدل هندسی جسم به صورت متقارن محوری باشد ولی بارگذاری به صورت غیر متقارن باشد. این نوع المانها، تنها در ABAQUS/Standard موجود است.
ه- المانهای متقارن محوری : هنگامی که مدل هندسی قطعه، متقارن محوری باشد و بار اعمالی و شرایط مرزی نیز به صورت متقارن محوری باشند، میتوان از این نوع المان برای مدلسازی استفاده کرد. در واقع در این حالت مدل فیزیکی قطعه حاصل از دوران یک صفحه حول یک محور تقارن است. در مدل هندسی، این صفحه به همراه محور تقارن، مدل شده و با بهره گرفتن از المانهای متقارن محوری گسسته سازی میشود. انواع دیگر المان، المان متقارن محوری تعمیم یافته و المان متقارن محوری غیرخطی است که در اینجا بررسی نمیشوند.
-
- انواع المان از نظر نوع تحلیل
الف- المانهای تنش-کرنش، ب- المانهای فشار درونی، ج- المانهای دما- جابجایی، د- المانهای انتقال حرارت و نفوذ جرم، ه- المانهای سیال ساکن و غیره.
از بین المانهای یاد شده در این تحقیق فقط از المانهای تنش- کرنش استفاده خواهیم کرد. از المانهای تنش- کرنش در تحلیلهای زیر میتوان استفاده کرد؛
الف- تحلیلهای استاتیکی و شبه استاتیکی
ب- تحلیلهای دینامیکی گذرا، تحلیلهای مودال، تحلیلهای دینامیکی حالت پایدار
ج- تحلیلهای آکوستیک، شوک و تحلیلهای سازهای- آکوستیک
د- تحلیلهای مکانیک شکست
درجات آزادی در المانهای تنش- کرنش از نوع جابهجایی است.
- انواع المانهای تنش – کرنش در ABAQUS
المانهای محیط پیوسته
-
- المانهای continuum : این نوع از المانها به عنوان المانهای استاندارد حجمی در ABAQUS به شمار میروند. در ABAQUS/Standard میتوان از این المانها در مسائلی با چند لایه از مواد مختلف نیز بهره برد. از این قابلیت در تحلیل مسائل مربوط به مواد مرکب میتوان استفاده کرد. در ABAQUS/Standard المانهای continuum شامل المانهایی با توابع شکل خطی یا درجه ۲ در مسائل یک بعدی، دو بعدی یا سه بعدی هستند. المان صفحهای مثلثی و مستطیلی برای حالت دو بعدی و المانهای مکعبی، منشوری و شش وجهی برای مسائل هندسی استفاده میشوند. یک المان یک بعدی، دو بعدی و متقارن محوری از نوع Continum به صورت C 3D 20 R H T نامگذاری میشود؛ کهC حرف اول واژه Continum (محیط پیوسته) بوده و ۳D به معنای المان سه بعدی است. برای المان یک بعدی از حرف ۱D، برای المان تنش مسطح از حروف PE، برای المان کرنش مسطح از حروف PS، برای المان دو بعدی از حروف ۲D، برای المان تنش صفحهای تعمیم یافته از حروف PEG برای المان متقارن محوری از حروف AX و برای المان متقارن محوری تحت پیچش از حروف GAX استفاده میشود.۲۰ به معنای تعداد گرههای المان است. R به معنای انتگرال کاهش یافته است. در حالت انتگرال کاهش یافته، تعداد نقاط برای محاسبه انتگرالها کاهش پیدا کرده و مدت زمان حل مسئله کوتاه میشود ولی در مقابل دقت حل مسئله مقداری کاهش مییابد. H به معنای المان نوع Hybrid است. هنگامی که ماده کاملاً غیرقابل تراکم در نظر گرفته میشود. از این نوع المان باید استفاده کرد. T به معنای آن است که المان برای تحلیلهای دما- جابجایی استفاده میشود.
-
- المانهای Warping : این المانها برای مدلسازی سطح مقطع یک تیر به شکل دلخواه استفاده میشوند. سطح مقطع تیرهای با سطح مقطع غیر دایروی تحت بارگذاری پیچشی دچار برآمدگی[۶۶]میشوند. در صورتی که سطح مقطع چنین تیرهایی را به صورت دو بعدی ترسیم کرده و با بهره گرفتن از المان warping گسسته سازی کنیم، میتوانیم برآمدگی سطح مقطع را مدلسازی کنیم. یک المان warping به صورت Warp 2D 3 نامگذاری میشود. ۲D بیانگر دو بعدی بودن المان و ۳ بیانگر تعداد گرهها در المان است.
المانهای سازهای
۱) المانهای غشایی : این نوع از المانها برای مدلسازی سطوحی به کار میروند که تنها نیروهای خارج از صفحهای را انتقال میدهند. این نوع از المانها هیچگونه سختی خمشی ندارند. المانهای غشایی برای مدل کردن سطوح نازکی در فضا که تنها دارای استحکام در صفحه المان هستند، به کار میروند. این نوع از المانها هیچگونه سختی خمشی از خود نشان نمیدهند. به عنوان مثال یک سطح پلاستیکی در یک بالن را در نظر بگیرید که استحکام خمشی چنین سطحی برابر صفر است. یک المان غشایی به صورت M 3D 4 R نامگذاری میشود. M : بیانگر نوع المان و اولین حرف واژه Membrane(غشایی) میباشد. ۳D : بیانگر سه بعدی بودن المان است. از حروف CL برای حالت استوانهای و از حروف AX برای حالت متقارن محوری و از حروف GAX برای حالت متقارن محوری تعمیم یافته استفاده میشود. ۴ : بیانگر تعداد گرههاست. R : به معنای انتگرال کاهش یافته میباشد.
۲) المانهای خرپایی : المان خرپا اعضای بلند و باریک سازه هستند که تنها نیروی محوری را انتقال میدهند و هیچگونه گشتاوری را انتقال نمیدهند. این گونه از المانها در حالت دو بعدی و سه بعدی نیز استفاده میشوند. از المان سه گرهای خرپا که در ABAQUS/Standard موجود است میتوان برای مدلسازی کابلها نیز استفاده کرد. یک المان خرپا به صورت T 3D 2 H نامگذاری میشود. T: حرف اول واژه Truss به معنای خرپاست. ۳D: بیانگر سه بعدی بودن المان است. حالت ۲D نیز برای المانهای دوبعدی در دسترس است. ۲ : تعداد گرههای المان است. H : حرف اول واژه Hybrid میباشد.
۳) المانهای تیر : المانهای تیر بر اساس تئوری تیرها به دو دسته بزرگ تقسیم میشوند.
الف) اولر – برنولی : المانهای تیر نوع اولر – برنولی (B23,B23H,B33,B33H) تنها در ABAQUS/Standard موجود هستند. این نوع از المانها قابلیت مدلسازی و تغییر شکل برشی عرضی را ندارند و سطح مقطع تیر را که در ابتدا به صورت یک صفحه عمود بر محور تیر بوده در انتهای تحلیل نیز به صورت عمود بر محور تیر باقی خواهد ماند. این نوع المانها تنها برای مدلسازی تیرهای باریک استفاده میشوند. تیر باریک به تیری گفته میشود که اندازههای سطح مقطع آن نسبت به طول تیر ناچیز باشد. در این گونه تیرها ضریب لاغری تیر که حاصل تقسیم مساحت سطح مقطع به طول تیر است، در حدود میباشد. توابع شکل در این نوع از المانهای تیر از درجه ۳ هستند.
ب) تیموشینکو: المانهای تیر نوع تیموشنکو (B21 ,B22 ,B31 ,B31OS ,B32OS ,PIPE21 ,PIPE22 ,PIPE31 ,PIPE32) قابلیت مدلسازی و تغییر شکل برشی عرضی را دارند. این نوع المان، تیرهای ضخیم را به خوبی تیرهای باریک مدلسازی میکنند. برای تیرهایی که از یک ماده یکنواخت ساخته شده باشند، مدلسازی با بهره گرفتن از این المان برای تیرهای با ضریب لاغری تا نیز پاسخهای خوبی ارائه میکند.
نرم افزار ABAQUS فرض میکند که رفتار برشی عرضی تیرهای نوع تیموشنکو به صورت الاستیک و با یک مدول ثابت است و این رفتار نسبت به رفتار تیر تحت بارگذاری محوری و خمشی کاملاً مستقل است. یک المان تیر در ABAQUS میتواند سطح مقطع توپر یا توخالی داشته باشد. سطح مقطعهای تو خالی میتوانند کاملاً بسته باشند مانند لولهها یا باز باشند مانند تیرهای U یا L شکل.
یک المان تیر به صورت B 3 1 OS H نامگذاری میشود؛ B : بیانگر المان نوع Beam(تیر) یا نوع Pipe (لوله) است. ۳ : بیانگر فضای قرارگیری المان است. عدد ۳ به معنای آن است که فضای قرارگیری المان سه بعدی است و عدد ۲ بیانگر آن است که فضای قرارگیری المان در صفحه است. در واقع المانهایی که در فضای دو بعدی قرار میگیرند در گرههای خود درجه آزادی در جهت بعد سوم ندارند. ۱ : بیانگر درجه تابع درونیابی است. در واقع عدد ۱ بیانگر یک درونیابی خطی است. OS : مخفف کلمه Open Section به معنای سطح مقطع توخالی باز است. H : به معنای المان Hybrid میباشد.
۴) المانهای قاب : المانهای قاب برای تحلیل سازههای قاب شکل، تحت کرنشهای کوچک الاستیک یا تغییر شکلهای پلاستیک دائمی طراحی شدهاند. سازههای قاب شکل، سازههایی هستند که از تیرهای باریک راست تشکیل شدهاند. معمولاً یک المان قاب، یک عضو سازه قاب شکل را که به دو مفصل متصل است، مدل میکند. معادلات حاکم بر تغییرشکلهای الاستیک در یک المان قاب، منطبق بر تئوری تیرهای اولر- برنولی است. درجه توابع درونیابی در این المانها از درجه ۴ است. این المان در بسیاری از مسائل مهندسی عمران، مانند سازههای خرپایی، پلها، قابهای داخلی یک ساختمان و … کاربرد دارد. تغییر شکلهای پلاستیک در المانهای قاب با بهره گرفتن از تئوری سخت شدن غیرخطی در لولههای پلاستیک مدلسازی میشود. المانهای قاب در دو نوع صفحهای و فضایی هستند. FRAME2D المان قاب صفحهای و FRAM3D المان قاب فضایی است.
۵) المانهای پوسته[۶۷]: یک پوسته جسمی است که ضخامت آن نسبت به ابعاد دیگر آن کوچک باشد. برای مدلسازی پوستهها از این المان استفاده میشود. در ABAQUS/Standard از المانهای پوسته میتوان برای مدلسازی پوستههای سه بعدی استفاده کرد. همچنین از این نوع المانها میتوان برای مدلسازی یک هندسه متقارن محوری استفاده کرد. المانهای پوسته را میتوان برای مدلسازی پوستههای نازک و ضخیم به خوبی به کار برد. یک المان پوسته سه بعدی به صورت S 8 R 5 W نامگذاری میشود. S : این حرف بیانگر المان پوستهای معمولی برای تحلیل تنش- کرنش میباشد. حروف SC بیانگر المان پوستهای برای تحلیل تنش- کرنش در محیط پیوسته است. المانهای نوع S گسسته سازی را بر اساس سطح مرجع در یک پوسته انجام میدهند، اما المانهای نوع SC گسسته سازی را بر اساس کل پوسته انجام میدهند. حروف STRI بیانگر المان پوستهای مثلثی شکل است و حروف DS بیانگر المان پوستهای انتقال حرارت است. ۸ : بیانگر تعداد گرههاست. R : بیانگر انتگرال کاهش یافته است. ۵ : بیانگر تعداد درجات آزادی است. W : این گزینه تنها در ABAQUS/Explicit وجود دارد و بیانگر در نظر گرفتن برآمدگی (warping) میباشد.
المانهای پوستهای متقارن محوری به صورت S AX 2 T نامگذاری میشوند.
S : بیانگر المان پوستهای تنش-کرنش است. حروف DS بیانگر المان پوستهای انتقال حرارت است. AX : بیانگر المان پوستهای متقارن محوری است. ۲ : درجه تابع درونیابی است. T : بیانگر آن است که مدل قابلیت مدلسازی مسائل دما-جابهجایی دارد.
فصل چهارم : دستورالعمل پیشنهادی و بررسی یک مثال
در این فصل دستورالعملی به منظور تعیین حداکثر سرعت مجاز قطارهای سریع السیر برای پلهای خرپایی موجود راه آهن ارائه می شود. با توجه به اینکه آیین نامهایران چه در زمینه بارگذاری و چه در زمینه نحوه ارزیابی پلهای موجود راه آهن ضعف دارد، سعی شده با بهره گرفتن از آیین نامه اروپا، در راه پیشنهادی این ضعفها پوشش داده شوند. همچنین در این دستورالعمل با توجه به توانایی برخی خرپاها در باز توزیع مناسب نیروهای داخلی، در شرایط حذف یک یا چند عضو آن، این قابلیت در گامهای دستورالعمل پیشنهادی گنجانده شده است.
شایان ذکر است که این دستورالعمل برای تمامی پلهای خرپایی فولادی راه آهن موجود قابل استفاده میباشد.
۴-۱- دستورالعمل پیشنهادی
این دستورالعمل سه مرحله کلی دارد که عبارتاند از:
-
- مرحله قبل از مدلسازی
-
- مرحله مدلسازی اجزاء محدود پل توسط نرم افزار
-
- مرحله ارزیابی نتایج تحلیل نرم افزاری به منظور تعیین سرعت حدی مجاز پل.
هر کدام از این مراحل خود از گامهایی تشکیل شده اند که در ادامه به آنها میپردازیم:
-
- مرحله ۱ : مرحله قبل از مدلسازی
قبل از مدلسازی پل به جمع آوری اطلاعات لازم برای مدلسازی نیاز داریم که در ادامه آورده شده اند.
-
- برای مدلسازی اجزاء محدود پل، به تمامی جزییات هندسی سازه نیاز داریم. با توجه به اینکه اغلب پلهای قدیمی فاقد نقشههای اجرایی هستند، قبل از هر چیز باید از طریق بازدید میدانی ابعاد و مقاطع سازه برداشت شود.