• مدار دوم

در مدار دوم، بخار تولیدشده در مولد بخار به توربین هدایت شده و در آن جا به انرژی مکانیکی تبدیل می­ شود (چرخش توربین به طور مستقیم ژنراتور نیروگاه را به حرکت درآورده، که منجر به تولید انرژی الکتریکی می­ شود). سپس بخار خروجی از توربین، به وسیله چگالنده به آب تبدیل شده و مجدداً برای تکمیل و تکرار این چرخه به مولد بخار بازگردانده می­ شود.

• مدار سوم ( مدار خنک کننده )

برای چگالش بخار خروجی از توربین، آب دریا به عنوان خنک کننده، در یک مدار کاملاً مجزا از مدار دوم توسط چهار عدد پمپ به چگالنده هدایت می­ شود و پس از برداشت گرما، از طریق یک کانال روباز به طول تقریبی ۲۹۰ متر و به دنبال آن چهار تونل ۱۲۰۰ متری در زیر بستر دریا، در عمق ۷ متری به دریا باز می­گردد. ( حسینی، ۱۳۸۶ )
شکل ۱-۵- کانال رو باز و تونل آب خروجی مدار خنک کننده

• نیروگاه اتمی بوشهر و محیط زیست

امروزه از انرژی هسته­ای به‌عنوان یکی از رهیافت‌های زیست‌محیطی برای مقابله با افزایش دمای کره زمین و کاهش آلودگی محیط‌زیست یاد می‌شود. در حال حاضر نیروگاه‌های هسته­ای جهان با ظرفیت نصب‌شده فعلی توانسته‌اند سالانه از انتشار ۸ درصد از گازهای گلخانه‌ای در فضا جلوگیری کنند.
لازم به ذکر است در نیروگاه‌های اتمی تمامی خروجی‌ها (گازها و مایعات) به محیط اطراف ازنقطه‌نظر رادیواکتیو و شیمیایی کنترل می‌شود و ملزم به رعایت نُرم‌ها و استانداردهای لازم می‌باشند، به‌طوری‌که در مسیر خروجی آب و گاز به محیط اطراف فیلترهای مختلفی وجود دارد که در آن‌ها رادیواکتیو به‌صورت خودکار و پیوسته و همچنین به‌صورت دستی و دوره­ای کنترل می‌شوند و تا رادیواکتیو آن‌ها به حد مجاز قابل‌خروج نرسد، در محیط رهاسازی نمی‌شوند.

• آلودگی حرارتی

به‌طورکلی آلودگی آب عبارت است از هر تغییر فیزیکی ، شیمیایی یا بیولوژیکی که به‌طور مضر بر سلامت، بقا یا فعالیت‌های ارگانیسم‌های زنده اثر بگذارد یا این‌که محیط‌زیست را به‌صورت نامطلوب تغییر دهد. بنابراین یکی از عواملی که ممکن است سبب ایجاد آلودگی شود تغییر درجه حرارت است . ظرفیت گرمایی بالای آب، از موجودات زنده در مقابل نوسانات دما حمایت می‌کند و سبب می‌شود در بسیاری از فرایندهای صنعتی از آب به‌عنوان واسطه‌ی انتقال گرما استفاده شود ( چالکش امیری، ۱۳۸۱ ). در محفظه بخار، آب تبدیل به بخار می‌شود یعنی تغییر فاز وجود دارد، اما در بسیاری از موارد برای خنک کردن جریان‌های داغ و یا کاهش دمای قطعات گرم نیز از آب استفاده می‌شود. در چنین کاربردهایی، آب‌ خنک‌کننده ورودی، پس از تبادل حرارت، بدون آن‌که تغییر فاز دهد دمایش افزایش می‌یابد و به‌وسیله‌ی لوله تخلیه به محیط آبی بازگشت داده می‌شود. به‌طوری‌که در طی سال‌های اخیر یکی از عوامل مهم در تغییر و افزایش درجه حرارت آب دریاها بوده ­اند و توانسته ­اند تغییرات منطقه­ای در اکوسیستم‌ها به وجود آورند و منجر به بروز پدیده‌ای به نام آلودگی حرارتی یا آلودگی گرمایی شوند. ( جوکار، ۱۳۸۶ )
محققین مختلف تعاریف گوناگونی از آلودگی حرارتی ارائه نموده‌اند. ( اکبری، ۱۳۹۱ )

• آلودگی حرارتی هر نوع انتقال حرارت نامطلوب به محیط‌زیست است که می ­تواند آلودگی حرارتی آبی ( پساب حاصل از زیرآب محفظه‌های بخار ، پساب خروجی از سیستم‌های خنک‌کننده ) و یا آلودگی حرارتی گازی ( بخار یا هوای داغ خروجی از سیستم‌های خنک‌کننده و گاز خروجی از اگزوزها ) باشد.

• آلودگی حرارتی عبارت است از تغییر دما در یک مجموعه‌ی آب که معمولاً به‌وسیله‌ی فعالیت‌های بشر ایجاد می‌شود. منظور از تغییر دما، افزایش یا کاهش دما است . علت عمومی آلودگی حرارتی، کاربرد آب به‌عنوان خنک‌کننده ( بخصوص در نیروگاه‌ها ) است. اما آلودگی حرارتی معمولاً به‌واسطه‌ی رهاسازی آب خیلی سرد از منابع آبی عمیقی که پشت سدهای بزرگ قرار دارد نیز ایجاد می‌شود که می‌تواند اجتماع زیست‌محیطی پایین رود را تغییر دهد.

• گسترده‌ترین تعریف آلودگی حرارتی عبارت است از تنزل یا کاهش کیفیت آب به‌واسطه هر فرایندی که دمای آب یک مجموعه را تغییر دهد.

آلودگی حرارتی از دو جنبه حائز اهمیت است. اول به دلیل تغییرات فیزیکی و شیمیایی که در آب ایجاد می­ کند و دوم به دلیل اثرات آن بر محیط‌زیست و زندگی آبزیان.
بسیاری از فاکتورهای فیزیکی آب تابع دما هستند. با افزایش دما، چگالی و لزجت کاهش می­یابد که این خود باعث می‌شود که بر طبق قانون استوکس سرعت ته‌نشین شدن جامدات و رسوب‌گذاری افزایش یابد.
(۱-۲)
در فرمول (۱-۲)، سرعت رسوب‌گذاری، D شعاع ذره، µ لزجت دینامیکی، g شتاب گرانش، چگالی ذره جامد و چگالی شاره است. (Shaker ,2005 )

با خواندن این ابیات اندوهی به خوانده منتقل می‌شود که هرگز با خواندن متن علمی صورت نمی‌گیرد.
ثبات عاطفه: منظور اینست که غلبه عاطفه بر نفس شاعر یا نویسنده باید در طول مدت خلق اثر ادبی استمرار داشته باشد تا این عاطفه در تمام بخش‌های اثر ادبی منتشر شود.
تنوع عاطفه:بزرگترین شاعران کسانی‌اند که قادرند عواطف مختلف را در وجود ما به میزان زیادی برانگیزد مانند، عاطفه‌ی عشق حماسه شگفتی، شفقت.
والابودن عاطفه:ناقدان براین مساله اتفاق نظر دارد که عاطفه مراتبی دارد برخی عواطف از برخی دیگر والاترند و شایسته نیست که ادیب عاطفه نازل را جز برای زیباشناسی و پیروان مکتب هنر برای هنر به تصویر بکشد. (خفاجی، ۱۹۹۵: ۴۸)

۲-۳-۴-خیال
در لغتنامه‌های انگلیسی Image در معانی زیر آمده است: «بدل، کپی، شبیه، عکس، مجسمه، شکل، تشبیه سایه…» در زبان فارسی کلمه «خیال» را برابر با Image پیشنهاد کرده‌اند زیرا خیال در معنی سایه، عکس، پرهیبت، شبح و … آمده است.
تصرف ذهنی شاعر در مفهوم طبیعت و انسان و کوشش ذهنی او برای برقراری نسبت میان انسان و طبیعت «خیال» یا «تصویر» نامیده می‌شود که شاعران بدان واقعیات مادی و معنوی را نشان می‌دهد. (شفیعی کدکنی،۱۳۶۶: ۱۰-۱۱)
«آنچه ناقدان اروپایی ایماژ می‌خوانند در حقیقت مجموعه امکانات بیان هنری است که در شعر مطرح است و زمینه اصلی آن را انواع تشبیه، استعاره، اسناد مجازی، رمز و گونه‌های مختلف ارائه تصاویر ذهنی می‌سازد از این رو ما اصطلاح «تصویر»و «خیال را در برابر کلمه ایماژ فرنگی برگزیده‌ایم.»(همان: ۴۱۳)
دکترعبدالحسین زرین‌کوب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نویسد:«حکمای یونان افلاطون و‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ارسطو شعر را مثل سایر هنرها عبارت دانسته‌اند از تقلید طبیعت و افلاطون آن را به عنوان امری که در واقع یک تقلید ساده از طبیعت است و خیلی دور از اصل رد می‌کند. البته این تقلید و محاکات چنانکه ارسطو بیان می‌کند عبارت است از تصویر و توصیف کارهای اشخاصی که آن اشخاص ممکن است نیکان باشد و یا بدان تصویر و توصیف هم که می‌تواند به شکل نقل و روایت درآید یا به صورت گفت و شنود.» (زرین کوب،۱۳۴۶: ۴۴)
انسان از دیرباز به کلام خیال انگیز علاقمند بوده است و در پی آن بوده است که کلام خیال انگیز را در اثر خود استفاده کند تا بتواند احساس زیبایی بیشتر را برانگیزد و تأثیر بیشتری بگذارد.
شاعر حقیقت را از این حیث که حقیقت است بیان نمی‌دارد بلکه از طریق ادراک روحی و احساس عاطفی‌اش به بیان آن می‌پردازد، گویی شاعر نوع جدیدی از حقایق را برای ما فراهم می‌کند، زیرا آنچه را که در واقع برای ما نامانوس است به تصویر می‌کشد آن نیرویی که به شاعر توان نقل حقایق را از واقعیت حسی به واقعیت جدید می‌بخشد قوه‌ی خیال است و منظور از آن، توانایی ابتکار اشیا در تشخیص آنهاست.» (خفاجی، ۱۹۹۵: ۹۰)
اما متداول‌ترین مفهوم تصویر که در عرف سنتی نیز پذیرفته و مقبول است همان که به مجموعه تصرفات بیانی و مجازی در زبان اطلاق می‌شود عموماً اصطلاح تصویرپردازی(Imagery) را برای کلیه کاربردهای زبان مجازی به کار می‌برند. در این مفهوم تصویر عبارت است از هر گونه کاربرد مجازی زبان که همه صناعات و تمهیدات بلاغی را در بردارد از جمله تشبیه استعاره، مجاز، کنایه، تمثیل، نماد، اغراق، مبالغه، تلمیح، اسطوره، اسناد مجازی، تشخیص حس‌آمیزی، پارادوکس و … پایین تلقی از تصویر چندان قوی است که برخی از واژه‌نامه‌های ادبی، «تصویر» را مترادف «زبان مجازی» می‌شمارند. (براهنی، بی‌تا، ۱۱۵)
اصطلاح تصویرپردازی (Iamery) در ادبیات در دو مفهوم به کار می‌رود:
۱- نویسنده که زبان واقعی و قاموسی را به منظور انتقال یک تصویر بصری به ذهن خواننده به کار می‌برد به تصویرپردازی دست زده است، برخی منتقدان می‌گویند: «کاربرد زبان واقعی برای خلق یا بازنمایی یک تجربه حسی، تصویرپردازی نام دارد.»
۲- کاربرد صناعات بلاغی برای بیان تصویر و اندیشه انتزاعی در زبان زنده خلاقه و ابداعی نیز تصویر پردازی نامیده می‌شود تصویرپردازی نوع دوم که از شگردهای تشبیه و تشخیص و کنایه و استعاره و دیگر صناعات بلاغی بهره می‌گیرد عنصر اساسی شعر و شالوده کار شاعری است.(فتوحی،۱۳۸۱ : ۱۱۱ )
۲-۳-۴-۱- مضامین طیف و خیال در شعر کهن عرب
خیال و طیف در شعر عرب «بر مدلولها و مفاهیم مختلف و در عین حال مرتبط و نزدیک به هم به کار رفته است». خیال در شعر عربی، گاه بیانگر دیداری الهام‌بخش و لذت آفرین می‌باشد (حریرچی، ۱۳۸۰: ۱۴- ۱۳)
کعب بن زهیر گفته است:

از کجا خیالی زودگذر بر تو نازل شده است؟ گذر آن خیال موجب شادمانی و تداعی خاطره‌ها در تو گردید.
گاه خیال به معنی دیدار محبوب در رؤیاهای شبانه آمده است که موجب زدوده شدن و ربودن خواب شاعر است. مرقّش اکبر می‌گوید:

شب هنگام خیال محبوب به ذهنم آمد، پس خوابم را ربود، در حالی که دوستان همه در خواب بودند. و طَرَفَه گفته است:

خیالی ناپایدار و زودگذر خوابم را ربود، در آن هنگام که کاروانان در بیابان «یَسُر» راه می‌سپردند. گاهی خیال، بیانگر یادآوری و تکرار خاطره‌های گذشته و به معنی نوعی تذکر حوادث پیشین در زندگی شاعر است. ابوتمام گفته است:

۱۰

احمد نجدت سزر

می ۲۰۰۰ تا ۲۸ اوت ۲۰۰۷

۱۱

عبدالله گل

۲۸ اوت ۲۰۰۷ تاکنون

۳-۴-۳-۲)شورای وزیران
شورای وزیران متشکل از نخست وزیر و وزیران مسئول می باشد .نخست وزیر توسط رئیس جمهور انتخاب می گردد و نخست وزیر نیز تمامی اعضای کابینه خود رابا تائید رئیس جمهور تعیین می کند . نخست وزیر باید نماینده پارلمان باشد .اساسی ترین وظیفه شورای وزیران اجرای وظیفه در قبال مسائل داخلی و سیاست خارجی در برابر ملت می باشد . شورای وزیران در موقع بحرانی و حساس به ریاست رئیس جمهور تشکیل جلسه میدهد . نخست وزیر در قبال مسائل مطروحه در شورای وزیران مسئول می باشد .نخست وزیر در آغاز فعالیت خود این قول را خواهد داد که تمامی وزرای کابینه اش وظایفشان را براساس قانون اساسی انجام خواهند داد . نخست وزیر در خصوص مسائل سیاست خارجی کشور مسئول می باشد . قابل ذکر است که دولت فعلی رجب طیب اردوغان پنجاه و چهار مین دولت پس از استقلال جمهوری ترکیه می باشد . (دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی ، ۱۴۳:۱۳۸۸)
عکس۳-۱:رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه
۳-۴-۳-۳)شورای امنیت ملی
این شورا متشکل از نخست وزیر ، رئیس ستاد مشترک ارتش ، وزیران دفاع ملی و امور خارجه و فرماندهان نیروی زمینی ، هوایی و دریایی ارتش و ژاندارمری می باشد که به ریاست رئیس جمهور تشکیل جلسه می دهد . شورای امنیت ملی مسئول تنظیم سیاست امنیتی کشور و اتخاذ تصمیمات ضروری و مهم در مواقع حساس می باشد . (دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی ، ۱۴۶:۱۳۸۸)
۳-۴-۳-۴)قوه مقننه
بر اساس قانون اساسی جدید در ترکیه تنها یک مجلس قانون گذاری به نام مجلس ملی مرکب از ۵۵۰ نماینده که برای یک دوره ۵ ساله انتخاب می شوند وجود دارد . در سال ۱۹۸۷ تعداد کرسیها ی پارلمان ۴۵۰ کرسی بود که در حال حاضر این رقم ۵۵۰ کرسی می باشد و بحث از افزایش تعدا کرسیهای پارلمان به رقم ۶۰۰ کرسی نیز مطرح می باشد .قدرت قانون گذاری طبق قانون به عهده مجلس ملی می باشد و مجلس این وظیفه را به نمایندگی از جانب ملت اعمال می نماید و قابل انتقال نیز نمی باشد .طبق قانون اساسی ۱۹۶۱ مجلس متشکل از دو مجلس ملی و سنا بود و در قانون اساسی سال ۱۹۸۲ مجلس سنا منحل و مجلس ملی وظایف قانون گذاری را به عهده گرفت (دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی :۱۳۸۸،۱۴۷).

وظایف مجلس ملی عبارتند از :
*تصویب قوانین ، اصلاح و لغو آنها با رای دو سوم اعضاء
*کنترل اعمال شورای وزیران
*اختیار دادن به شورای وزیران در خصوص معاهدات با قدرت قانونی
*بحث و تصویب بودجه و تصویب پول جاری
*اعلان جنگ
*تصویب معاهدات بین المللی
تمامی شهروندان بالای ۳۰ سال طبق ماده ۷۶ قانون اساسی حق کاندید شدن برای ورود به مجلس ترکیه را دارا می باشند . احزاب جهت تشکیل گروه پارلمانی می بایست حداقل در مجلس دارای ۲۰ کرسی باشند .
مجلس هر سال در اول سپتامبر آغاز به کار می نماید . شورای ریاست مجلس متشکل از رئیس مجلس ، معاون وی ، اعضای دبیران و اعضای ناظران وزارتخانه ها می باشد و این شورا از میان اعضای مجلس انتخاب می شوند . تصمیمات در مجلس توسط رای اکثریت ساده به تصویب می رسد .
(دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی: ۱۳۸۸،۱۴۸)
۳-۴-۳-۵)قوه قضائیه
تا قبل از بر پایی جمهوری در ترکیه قسمت اعظمی از قوانین مدنی ، قوانین خانواده ، ارث ، مالکیتها ، دارائیهاو…… براساس قوانین مذهبی تنظیم می گردید ، این قوانین توسط دادگاههای شرعی به اجرا گذاشته می شد .تغییراتی که در سال ۱۹۲۶ در کشور به وقوع پیوست تنها حرکتهایی در جهت دین زدایی نبود بلکه سیستم قضایی این کشور را نیز دگرگون نمود وبا بهره گیری از قوانین مدنی سوئیس ، قوانین جزایی ایتالیا و محاکمات حقوقی دیگر کشورها جایگزینی هایی در قوانین سنتی ترکیه صورت گرفت (دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی :۱۳۸۸،۱۴۹).
قوه قضائیه در ترکیه به وسیله دادگاههای مستقل اعمال می گردد .قضات در قضاوت مستقل عمل می کنند . آنها بر اساس اصول قانون اساسی ، رویه های قضایی و تجربیات فردی قضاوت می نمایند .هیچ ارگان ، سازمان ،مرکز قدرت و یا مقام مسئولی حق دخالت ، اعمال نظر و توصیه به دادگاه را جهت تغییر رای صادره ندارد . قوه های مجریه و مقننه و سازمانهای تابعه آنها می بایست از رای صادره دادگاهها پیروی و حق تغییر رای دادگاه را ندارند . طبق قانون اساسی ، استقلال و حقوق قضات و دادیارها به رسمیت شناخته شده است .طبق قانون اساسی ، قوه قضائیه به وسیله قضات دادگاههای اداری ، نظامی و کیفری اعمال می گردد .این دادگاهها احکام مربوطه را صادر و دادگاههای عالی رای نهایی را صادر می نمایند .دادگاههای عالی عبارتند از : دادگاه قانون اساسی ، دیوان کشور ، دادگاه عالی نظامی ، شورای عالی قضات و دادیاران ، دادگاههای نظامی ، شورای ایالتی و شورای دیوان عالی(دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی: ۱۳۸۸،۱۴۹)
۳-۴-۴)تقسیمات کشوری
کشور ترکیه متشکل از ۷۴ استان ، ۸۲۹ شهر و ۶۸۸ بخش محلی و ۳۶۴۳۹ روستا می باشد . طبق ماده ۱۲۶ قانون اساسی ، ترکیه به ۸ استانداری کل منطقه تقسیم شده است(دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی :۱۳۸۸،۱۵۱) .
۳-۴-۵)ساختار سیاسی
نوع حکومت در ترکیه از نظر سیاسی جمهوری و از نظر ایدئولوژی به صورت سکولار (غیردینی)می باشد . رئیس جمهوری ، رئیس کشور محسوب می شود و توسط پارلمان به مدت ۷ سال انتخاب می گردد (دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی :۱۳۸۸،۱۵۳).نخست وزیر توسط رئیس جمهور و از میان نمایندگان پارلمان انتخاب و نخست وزیر نیز وزیران را انتخاب و بعد از تائید رئیس جمهورکابینه خود را تشکیل می دهد . قوه مقننه مرکب از رئیس مجلس و نمایندگان منتخب مردم می باشد .قانون اساسی ترکیه از آغاز تشکیل جمهوری در سال ۱۹۲۳ تاکنون چندین بار دچار تغییرات و اصلاحاتی گردیده است . آخرین اصلاحات قانون اساسی در سال ۱۹۸۲ صورت گرفته است . در قانون اساسی ، ترکیه یک کشور دموکراتیک لائیک خوانده شده و نمایندگان آن حق تصویب قوانینی متضاد با این اصل را ندارند . پرچم کشور ترکیه متشکل از یک هلال و ستاره پنج پر سفید در وسط نقشه و زمینه قرمز در سراسر نقشه می باشد . (دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی: ۱۳۸۸،۱۵۳)
۳-۴-۶)چگونگی شکل گیری اراده سیاسی
در خصوص نحوه شکل گیری اراده سیاسی در ترکیه باید اذعان نمود که گرچه در مورد تمام مسائل و موارد مهم و قابل توجه شورای وزیران ، پارلمان ، شورای امنیت ملی ، احزاب قانونی و دیگر مقامات مسئول بحث و اظهار نظر می نمایند و لیکن در خصوص مسائل سیاست خارجی ، دفاعی و امنیتی شخص رئیس جمهور مسئول و دارای حق رای نهایی می باشد(دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی :۱۳۸۸،۱۵۴) .
۳-۵)ادیان و مذاهب
۳-۵-۱) تاریخچه رشد هر یک از ادیان و مذاهب
نخستین قانون اساسی کشور ترکیه در سال ۱۹۲۴ میلادی دین اسلام را به عنوان دین رسمی جامعه تعیین نمود ، لیکن در اصلاحات قانونی سال ۱۹۲۸ این ماده قانونی حذف و یا تاکید بر جدایی دین از سیاست ، ترکیه کشوری با دولت و حکومت غیر مذهبی – لائیک – معرفی گردید . بعدها در سال ۱۹۸۲ میلادی نیز به هنگام تدوین قانون اساسی جدید حاکمیت اصل لائیک مجدداً مورد تصریح قرار گرفت . حدود ۹۸% از جمعیت ترکیه را مسلمانان و ۲% را مسیحیان و کلیمیان و دیگر ادیان تشکیل می دهند . از دوران بیزانس که دوران آرامش آسیای صغیر نام گرفته است ، حملات ایرانیان و اعراب جهت گسترش ایدئولوژی اسلامی ، این منطقه دچار تحولات عمیقی گردید . اعراب بارها آناتولی را مورد حملات خود قرار دادند و لیکن این قبایل چادرنشین بودند که مقاصد اعراب را جامه عمل پوشانیدند ، این قبایل با گرویدن به دین اسلام دسته های اولیه اسلامی را تشکیل و در راستای توسعه آن راهی دیگر مناطق شدند . (دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی: ۱۳۸۸،۳۱)
از زمان خلفای عباسی قدرت سیاسی امپراطوری اسلامی تدریجاً رو به ضعف نهاد و در نتیجه اتکای بیشتری به قوای نظامی یافت ، در این زمان قبایل ترک آسیای مرکزی جنگجویان دلیری بودند که به تازگی مسلمان شده بودند و مورد توجه خلفای عباسی قرار گرفتند . این افراد به تدریج نیروی نظامی خلفا را تحت کنترل خود درآوردند و پس از آن تدریجاً ، قبایل چادرنشین ترک شروع به نفوذ در امپراطوری نمودند . در اواسط قرن دهم میلادی همزمان با ضعف خلفای عباسی گروه های مختلف ترک کنترل سیاسی خود را بر اکثر نقاط خاور میانه اعمال نمودند . (این روند تا قرن نوزدهم به طول انجامید ) . در اوایل قرن یازدهم میلادی یکی از آن قبایل چادرنشین ترک ، قبیله سلجوق بود که رهبری آن آن را فردی به نام سلجوق بر عهده داشت. ترکهای سلجوقی که دین اسلام را رسماً پذیرفته بودند با دست یافتن بر بغداد حاکمیت خود را بر عراق ،ایران و سوریه اعمال نموده و بخش اعظم آسیای صغیر را از تسلط امپراطوری بیزانس خارج کردند .بعدها پسران و نوه های سلجوق سلسله سلجوقی را تشکیل و طغرل بیک نخستین رهبر این سلسله معرفی گردید . پسر طغرل بیک به نام آلب ارسلان گامی فراتر نهاده و ترکهای سلجوقی را جهت اقامت به سرزمین آناتولی کوچ داد . در سال ۱۰۷۱ میلادی و پس از طی یک دوره بی نظمی در قرن یازدهم ، وی با پیروزی بر سپاهیان امپراطوری بیزانس در ملازگرت ، تسلط قومی دیگر بر آناتولی و آغاز فصلی دیگر در تاریخ این سرزمین را رقم زد . از این تاریخ ترکهای مسلمان سرنوشت این شبه جزیره را تا قرنها در اختیار خود گرفتند(دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی :۱۳۸۸،۳۲) .
در اواخر قرن سیزدهم و به دنبال حملات قوم مغول این امپراطوری شروع به تجزیه شدن نمود و به ممالک کوچکی تقسیم گردید که یکی از کوچکترین آنها مملکت ترکان عثمانی بود که در جوار مرز بقایای حکومت بیزانس در روم شرقی در شهر سوگوت استقرار یافته بودند . ترکان عثمانی به تدریج بر قلمرو خود افزودند و عثمان بیک و ۳۶ پادشاه خاندان عثمانی در فاصله سالهای ۱۲۹۹ تا ۱۹۲۲ تحت عنوان امپراطوری عثمانی بر قلمرو وسیعی حکم راندند (دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی :۱۳۸۸،۳۲).
تجزیه امپراطوری روم به دو بخش شرقی و غربی در قرن پنجم میلادی در زمینه اعتقادی نیز تفرقه هایی را به همراه داشت . در این زمان در حالی که کاتولیکها به رهبری پاپ حاکمیت مذهبی روم غربی را در دست گرفتند ، حکومت بیزانس امپراطوری روم شرقی ، کلیسای ارتدوکس را تقویت نموده و قدرت مذهبی را در شهر کنستانتینوپولیس (شهر استانبول فعلی )متمرکز نمود . با فتح استانبول به دست سپاهان عثمانی در سال ۱۴۵۳ میلادی ، سلطان محمد دوم در جهت تضعیف دنیای مسیحیت سعی نمود که ضمن حمایت از کلیسای ارتدوکس اختلافات آنها را با پروتستانها تشدید کند . در همین رابطه نیز دستور داد که کلیسای ارتدوکس از نو سامان داده شود و پاتریک جدیدی را نیز تعیین نمود . این پاتریک (اسقف و رهبری مذهبی) دارای اختیارات گسترده ای بود و رهبر تمام پاتریکهای شبه جزیره بالکان و مشرق محسوب می گردید . این رهبری با آغاز تحولات در قرن نوزدهم و بیستم رو به ضعف نهاد . (دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی: ۱۳۸۸،۳۳)
یهودیان برای اولین بار در سال ۱۴۹۲ از اسپانیا به سرزمین عثمانی وارد گردیدند . این گروه صد نفری در رشته چاپ ، طبابت ، نساجی و ساخت سلاح مهارت داشتند . بعدها به دلیل مهاجرت به اسرائیل از شمار یهودیان کاسته شد و امروزه جمعیت آنان در حدود ۲۵ هزار نفر برآورد می شود و این عده عمدتاً در امور تجاری و اقتصادی فعالیت می نمایند (دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی :۱۳۸۸،۳۳).
مسلمانان ترکیه اکثراً تابع مذهب تسنن می باشند که از میان آنها حنفی ها بزرگترین گروه محسوب می گردند که عمدتاً در مرکز و غرب ترکیه ساکن هستند . شافعی ها با جمعیتی کمتر ودر مناطق شرقی ترکیه مستقر و اکثراً کرد هستند(دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی :۱۳۸۸،۳۳) .
۳-۵-۲) سیاست مذهبی حکومت
در راستای کنترل مسلمانان بعد از استقرار نظام جمهوریت در ترکیه ۱۹۲۳ سرپرستی و انجام امور دینی و آموزشی در زمینه مذهب و اخلاقیات به طور منظم تحت نظر سازمانی به نام (( ریاست عالیه امور دینی (سازمان امور دیانت) )) قرار گرفته است ، این سازمان در سطح وزارت بوده و دارای تشکیلات بسیار گسترده ای می باشد و از نظر اهمیت پس از وزارت کشور و وزارت دفاع ملی در مقام سوم جای می گیرد . نماز جمعه و جماعت در مساجد ترکیه به وسیله ائمه جمعه و جماعات که در استخدام این سازمان بوده و بیشتر از فارغ التحصیلان مدارس ((امام خطیب)) می باشند ، در قالبی صرفاً عبادی اقامه شده و از هرگونه سخنرانی و موعظه سیاسی و اجتماعی خودداری می گردد. متن خطبه های نماز جمعه نیز از از سوی همین سازمان تهیه و به طور یکسان در تمامی مساجد خوانده می شود(دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی :۱۳۸۸،۳۳) . آموزش دینی هم که پس از استقرار نظام جمهوری تا مدتها ممنوع اعلام شده و به طور غیر قانونی انجام می گرفت تدریجاًدر بیشتر مدارس امام خطیب و الهیات و آموزشگاههای قرآن مشروعیت نسبی یافتند . در مدارس دولتی نیز در برنامه درسی دانش آموزان در هفته ساعتی به تدریس قرآن اختصاص دارد . در ترکیه دو عید مذهبی قربان و فطر از اهمیت ویژه ای برخوردار است و با اعلام تعطیل رسمی به این دو مناسبت در جامعه جشن گرفته و مساجد چراغانی می شود . (دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی: ۱۳۸۸،۳۴)
پیروان اسلام در ترکیه به چندین فرقه و مذهب تقسیم می شوند که اهم آنها عبارتند از :

تبیین هوشمند سازی مدارس بر نمرات مشاهده تاملی دانش آموزان پایه ی پنجم دوره ابتدایی آموزش و پرورش شهر تهران
تبیین هوشمند سازی مدارس بر نمرات مفهوم سازی انتزاعی دانش آموزان پایه ی پنجم دوره ابتدایی آموزش و پرورش شهر تهران
تبیین هوشمند سازی مدارس بر نمرات آزمایشگری فعال دانش آموزان پایه ی پنجم دوره ابتدایی آموزش و پرورش شهر تهران
۱-۵-فرضیه های پژوهش
۱-۵-۱-فرضیه اصلی :
بین مدارس هوشمند و سبک های یادگیری دانش آموزان پایه ی پنجم دوره ابتدایی آموزش و پرورش شهر تهران رابطه مستقیم وجود دارد.
۱-۵-۱فرضیه های فرعی :
استفاده از مدارس هوشمند بر نمرات تجربه عینی دانش آموزان پایه پنجم دوره ابتدایی آموزش و پرورش شهر تهران موثر است .
استفاده از مدارس هوشمند بر نمرات مشاهده تاملی دانش آموزان پایه پنجم دوره ابتدایی آموزش و پرورش شهر تهران موثر است .
استفاده از مدارس هوشمند بر نمرات مفهوم سازی انتزاعی دانش آموزان پایه پنجم دوره ابتدایی آموزش و پرورش شهر تهران موثر است .
استفاده از مدارس هوشمند بر نمرات آزمایشگری فعال دانش آموزان پایه پنجم دوره ابتدایی آموزش و پرورش شهر تهران موثر است .
۱-۶-تعریف مفاهیم :
الف ) تعریف نظری :
مدرسه هوشمند^[۷] : مدرسه ای است که در آن روند اجرای کلیه فرایند ها اعم از مدیریت ، نظارت ، کنترل، یاددهی – یادگیری ، منابع آموزشی و کمک آموزشی ، ارزشیابی ، اسناد و امور دفتری ، ارتباطات و مبانی توسعه آن ها ، مبتنی بر فاوا و در جهت بهبود نظام آموزشی و تربیتی پژوهش محور طراحی شده است . ( نقشه راه هوشمند سازی مدارس ایران ، ۱۳۹۰ ، ص ۲۶ )
فن آوری ^[۸]: کاربرد نظام مند همه منابع دانش سازمان یافته است . در این صورت فن آوری آموزشی نیز کاربرد نظام مند یافته های علمی در موقعیت های آموزشی است . ( رضوی ، ۱۳۸۶ ، ص ۶ )
فن آوری اطلاعات و ارتباطات^[۹]: به عنوان مجموعه متفاوتی از ابزارها و منابع فن آوری به کار می رود که می تواند برای برقراری ارتباط ، ایجاد ، انتشار ، ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات مورد استفاده قرار گیرد . این نوع فن آوری ها شامل رایانه ، فن آوری های پخش برنامه ( رادیو و تلویزیون)و تلفن می باشد . ( فتاحیان ، ۱۳۸۳ ، ص ۳۲ )

یادگیری^[۱۰] : فرایند ایجاد تغییرات نسبتا” پایدار در رفتار یا توان رفتاری که حاصل تجربه است گفته می شود و نمی توان آن را به حالت های موقتی بدن مانند آنچه بر اثر بیماری ، خستگی یا داروها پدید می آید نسبت داد . ( کیمبل ، ۱۹۶۱ / به نقل از هرگنهان و السون ، ۱۳۹۱ ، ص ۴۷ )
یادگیری الکترونیکی^[۱۱] : یادگیری الکترونیکی را می توان استفاده نظام مند از فن آوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس و یادگیری دانست . به طور کلی یادگیری الکترونیکی مفهومی است که بیانگر به کارگیری فن آوری های اطلاعاتی و ارتباطی مانند اینترنت و نظام های چند رسانه ای به مثابه ابزارهایی برای بهبود و کیفیت یادگیری ازطریق مرحله تسهیلاتی برای دسترسی آسان به منابع و خدمات آموزشی و فراهم کردن سازو کارهایی چون تعامل و همکاری از راه دور است . ( رضوی ، ۱۳۸۶ ، ص ۲۲۴)
در این تحقیق منظور از مدارس هوشمند ، مدارسی است که دارای مجوز رسمی از آموزش و پرورش بوده و در سازمان آموزش و پرورش با نام مدارس هوشمند ثبت شده اند .
سبک^[۱۲] را به عنوان ترجیح فرد در دریافت و پردازش اطلاعات برای استفاده از امکانان درونی و بیرونی و یا هر دو تعریف کرده اند . ( علی آبادی و کریمی ، ۱۳۸۷ ، ص ۱۲ )
سبک یادگیری ^[۱۳]: مفهومی گسترده تر از سبک شناختی را دارد . هانی و مامفورد ( ۱۹۹۲ ) سبک یادگیری را به عنوان توصیفی از نگرش ها و رفتارهایی می دانند که تعیین می کند یک فرد کدام را ترجیح می دهد . ( رضایی ، ۱۳۸۹ ، ص ۳ )
مفهوم سبک یادگیری به این مسئله اشاره دارد که افراد ترجیح می دهند چگونه یاد بگیرند . ( کانو و هوگز^[۱۴]، ۲۰۰۰ ص ۴۰۵)
سبک یادگیری یک روش منحصر به فرد برای بیان کردن فرایند یادگیری است که راهبردهای مشهود برای حل مسئله ، تصمیم گیری و محدودیتهایی را شامل است که در موقعیت های یادگیری و واکنش به انتظارات دیگران با آن مواجه می شود. ( کلب وکلب ^[۱۵]، ۲۰۰۳ ص ۲۰۱)
وی سبک های یادگیری را به چهار دسته ی :
الف) سبک همگرا : افراد دارای این سبک اساساً بر شیوه های یادگیری مفهوم سازی انتزاعی و آزمایشگری فعال متکی هستند . این افراد در حل مسئله تصمیم گیری و کاربرد عمل ایده ها موفق ترند .
ب) سبک واگرا : افراد دارای این سبک به شیوه های یادگیری تجربه عینی . مشاهده تأملی تأکید می کنند نیرومندترین چهت گیری آن ها توانایی تخیل قوی و آگاهی از ارزش ها و معانی است . رویکرد آن ها برای درک موقعیت ها مشاهده کردن است .
ج) سبک جذب کننده : شیوه های یادگیری مسلط این سبک مفهوم سازی انتزاعی و مشاهده تأملی می باشد . نقطه قوت افراد این سبک استدلال استقرایی و توانایی خلق الگوهای نظری و جذب مشاهده های ناهمخوان برای ایجاد تبیین های منسجم است .
د) سبک انطباق یابنده : افراد این سبک بر شیوه های یادگیری تجربه عینی و آزمایشگری فعال تأکید می کند و برای این افراد انجام کارها و اجرای برنامه ها در اولویت قرار دارد . افراد این سبک دیگر تجارب تازه و دست اول می شوند . (کلب ، ۱۹۸۱ ، به نقل از حسینی لرکانی و سیف ، ۱۳۸۰ ، ص ۱۶۴)
۱-۷تعریف عملیاتی مفاهیم
هوشمند سازی مدارس :
در بررسی حاضر هوشمند سازی مدارس از طریق بررسی سوابق مدارس در اداره آموزش و پرورش شهر تهران به دست آمده است .
سبک یادگیری :
در پژوهش حاضر یادگیری به وسیله یک پرسشنامه ۱۲ سوالی کلب ( ۲۰۰۵ ) که از آخرین نمونه بازنگری شده به دست آمده است .
این پرسشنامه چهار سبک یادگیری (همگرا : از ترکیب سوال ۳ و ۴ ، واگرا : از ترکیب سوال ۱ و ۲ ، جذب کننده : از ترکیب سوال ۲و ۳ ، انطباق دهنده : از ترکیب سوال ۱ و ۴ ) را این گونه اندازه گیری نموده است :
این پرسشنامه دارای ۱۲ آیتم می باشد و هر آیتم آن دارای ۴ پاسخ است و آزمودنی باید پاسخ های خود را بر حسب میزان شباهت خود در پیوستاری از ۱ تا ۴ نمره گذاری کند . ( ۱ کمترین شباهت و ۴ بیشترین شباهت ) نکته مهم این است که در یک سوال نباید امتیازی یکسان در آیتم در نظر گرفت . از اجرا سه نتیجه به دست می آید .
حالت های یادگیری : که از جمع چهار بخش هر ۱۲ آیتم به دست می آید . ( تجربه عینی^[۱۶] ، مشاهده تاملی ^[۱۷]، مفهوم سازی انتزاعی^[۱۸] و آزمایشگری فعال ) می باشد .
ترجیحات و شیوه یادگیری : از تفاضل دو به دوی این شیوه ها یعنی از تفاضل نمرات مفهوم سازی انتزاعی و تجربه عینی (AC-CE) و نیز از تفاضل نمرات آزمایشگری فعال و مشاهده تاملی (AE-RO) دو نمره به دست می آید.
سبک های یادگیری : در این حالت دو نمره به دست آمده را بر روی محور مختصات ( با در نظر گرفتن مثبت یا منفی بودن نمره به دست آمده ) و مقایسه با داده های هنجاری ، چهار شیوه یادگیری همگرا ، واگرا ، انطباق یابنده و جذب کننده که نشان دهنده سبک یادگیری غالب است ، مشخص می شود . ( کلب و کلب ، ۲۰۰۵ )
۱-۸ متغیرهای پژوهش
متغیر مستقل : در پژوهش حاضر مدارس هوشمند به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده است .
متغیر وابسته : در پژوهش حاضر سبک های یادگیری کلب به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است .
متغیر تعدیل کننده : در این پژوهش جنسیت به عنوان متغیر تعدیل کننده مد نظر قرارگرفته است .
فصل دوم
پیشینه مطالعاتی
۲-۱- زمینه
نظام آموزشی ما در حال تحولی عظیم و بنیادین است که این تحول با رشد سریع استفاده از فناوری‌های نوین در زندگی بشر همزمان شده است. هوشمندسازی مدارس اگرچه خود یک امر تحولی است و نیازی است که با تغییرات فناوری و تغییر شکل زندگی به تبع آن به نیازی ضروری و حتی فوری برای نظام آموزشی تبدیل شده است اما باید این نکته اساسی را در نظر گرفت برای ایجاد تحول بنیادین و موثر در نظام آموزشی، هوشمندسازی نظام آموزشی در سطح بالاتر و مدارس در سطح پایین‌تر لازم و ضروری است. با رعایت موارد ذکر شده که خوشبختانه بخش اعظمی از آن در برنامه‌های فعلی و آینده وزارت آموزش و پرورش دیده می‌شود می‌توان امیدوار بود که هوشمند سازی مدارس منجر به تحولی بنیادین در عرصه آموزش خواهد شد.
از سویی قرن ۲۱ به سمتی می‌رود که اکثر مشاغل به دانش و مهارت‌های کامپیوتر نیاز خواهند داشت. ورود به این عرصه به نوع جدیدی از آموزش نیاز دارد که با آموزش سنتی همخوانی ندارد. فن‌آوری اطلاعات به عنوان محور تحول و توسعه در جهان منظور شده است و بروز تحولات گسترده در زمینه کامپیوتر و ارتباطات، تغییرات عمده‌ای را در عرصه‌های متفاوت حیات بشری به دنبال داشته است. دنیای ارتباطات و تولید اطلاعات به سرعت در حال تغییر بوده و اطلاعات و داده‌ها به سرعت و در زمانی غیرقابل تصور به اقصی نقاط جهان منتقل و در دسترس استفاده کنندگان قرار می‌گیرد، جامعه‌ای که در آن دانایی و میزان دسترسی و استفاده از دانش، دارای نقش محوری و تعیین کننده است.
آموزش رکن اصلی در توسعه پایدار هر کشور است و آموزش الکترونیکی، امروزه از جدیدترین ومطمئن‌ترین روش‌ها در توسعه آموزش‌های فردی و سازمانی است و مهم‌ترین دغدغه نظام آموزش و پرورش یک کشور، ایجاد بستری مناسب جهت رشد و تعالی سرمایه‌های فکری در جامعه اطلاعاتی و دانایی محور می‌باشد برای آنکه همه گروه‌های اجتماعی قادر باشند به طور موثر در چنین جامعه‌ای مشارکت داشته باشند باید یادگیری پیوسته، خلاقیت ونوآوری را یاد بگیرند. تحقق این امر مستلزم تعریف مجدد و نوینی از نقش وکارکرد مدارس به عنوان اصلی‌ترین نهادهای آموزش در جامعه می‌باشد.
هنگامی که یک معلم، درس را برای یک گروه دانش آموزان ارائه می‌دهد، فرایند آموزش به روش چهره به چهره با تمام مزایای این روش اتفاق می‌افتد، اما به محض آنکه معلم می‌پرسد کسی اشکال یا سوالی ندارد، ابزارهای جدید آموزشی قابلیت خود را به نمایش می‌گذارند. از این پس، دانش آموز قوی‌تر، مبحث بعدی ونکته‌ی جدید می‌خواهد و دانش آموز ضعیف‌تر هنوز در فهم آن چه تدریس شده، مشکل دارد. صرف وقت معلم برای یک گروه با این تنوع در دریافت، نقطه آغازین ضعف نظام آموزشی است پس از رفع اشکال دانش آموزان، نیاز به لوازم کمک آموزشی برای تعمیق در تفهیم ظهور می‌کند و پس از آن، تکرار مطالب برای تثبیت و یا تجربه منجر به پایداری مطالب در ذهن دانش آموزان ضروری می‌شود. به طور کلی، جهت‌گیری مدرسه هوشمند در مسیر تربیت دانش‌آموزانی است که به تدریج به دانشجو بدل شوند، یعنی به جای فراگیری دانش‌های مختلف روش فراگیری دانش‌ها را بیاموزند تا در مواجهه با علوم ومعلومات جدید، دچار ایستایی نشوند. بسیاری از تحقیقات، حوزه «آموختن به کمک رایانه»^[۱۹] یا «آموخت مبتنی بر رایانه»^[۲۰] و هم‌چنین «نرم‌افزارهای آموزشی»^[۲۱] را در بر می‌گیرند. البته حوزه کاربرد فن‌آوری اطلاعات در آموزش، در حال تحولات سریع است. نرم‌افزارهای متعدد برای حوزه آموزش تولید شده است که اکثر آن‌ها براساس مفهوم «تمرین وتکرار» شکل گرفته‌اند. (بروگن^[۲۲]، ۲۰۰۰)
در مدارس هوشمند ضمن افزایش سرعت حل تمرین به تبع افزایش کمی حل تمرین، با اجرای سیستم هشدار و راهنمایی به دانش آموز حین انجام تمرین، کیفیت نیز افزایش می یابد. هم‌چنین مجموعه اطلاعات ثبت شده در این بخش تفسیر میزان دقت دانش آموز در حل تمرین، سرعت و میزان صرف وقت می‌تواند نظام آموزشی را در هدایت تحصیلی و ارزیابی وی یاری رساند. (اتحادی، ۱۳۸۶)
در نتایج تحقیقات مدارس هوشمند منطقه آموزشی پورتوریکو آمده است که استفاده از فن آوری وتخته‌های هوشمند سبب افزایش بهبود آموزشی دانش آموزان شده است. (حنی زار و همکاران^[۲۳]، ۲۰۰۵) روبرسون^[۲۴] (۲۰۰۳) رایانه را دارای دو مزیت عمده می‌داند: ۱) اطلاعات انبوهی رادر خود ذخیره می‌کند. ۲)اطلاعات ذخیره شده را با سرعت و دقت بسیار زیاد در کوتاه‌ترین زمان تجزیه و تحلیل خواهند نمود.
رشد و توسعه‌ی فن آوری اطلاعات و ارتباطات در نظام‌های آموزشی زمینه مناسبی جهت افزایش فرصت‌های یادگیری و سهولت دسترسی به منابع آموزشی شده است و از میزان اهمیت و اتکا بر کتاب و مواد درسی از پیش تعیین شده برای هر کلاس و دوره‌ی تحصیلی کاسته است. در این خصوص نحوه‌ی ارزیابی شیوه‌های تدریس و هم‌چنین ارزیابی میزان اثربخشی یادگیری نقش و ارزش تکالیف و امتحانات دوره ای، نحوه‌ی ارتباط معلم و شاگرد، اهمیت حضور فیزیکی اولیا و رابطه‌ی نزدیک آن ها با مربیان و مواردی از این قبیل را دچار تغییر و تحول کرده است. (حاجی، ۱۳۸۰)
پروفسور کولا^[۲۵] (۲۰۰۱) اهل هندوستان به توسعه و رشد راه‌های ارتباطی تاکید می‌کند و تاثیر آن را بر رشد وجود انسانی لازم و ضروری می‌داند. (عبداللهی، ۱۳۸۱)
در نتیجه هدف از نگارش تحقیق حاضر این است که با طرح مباحث نظری و دیدگاه‌های مبتنی بر یافته‌های علمی به تبیین و تحلیل رابطه هوشمندسازی مدارس بر سبک‌های یادگیری بپردازم.
۲-۲- روند تحولات و تاریخچه تدریس و یادگیری مدارس هوشمند در ایران
ایجاد طرح مدارس هوشمند در ایران (۸۴-۱۳۸۳) متاثر از نظام آموزش و پرورش مالزی بوده است. استفاده از فن آوری در آموزش ایران به زمان بهره‌گیری از ابزارهای کمک آموزشی سمعی بصری شامل نمایش اسلاید و فیلم‌های آموزشی در کلاس درس باز می‌گردد. پس از آن، تلویزیون به عنوان رسانه آموزشی مورد توجه قرار گرفت وتلویزیون آموزشی ملی ایران به طور رسمی به امر آموزش همگانی در سراسر کشور پرداخت. پس از ورود صنعت رایانه به ایران و رشد و نفوذ رایانه‌های شخصی در میان اقشار مختلف فرهنگی اجتماعی، فعالیت در زمینه آموزش مبتنی بر رایانه نیز آغاز گشت و بیش از ده سال است که در این زمینه فعالیت می‌شود و این امر با تولید لوح‌های فشرده آموزشی آغاز گردیده است. (نقشه راه هوشمند سازی مدارس ایران، ۱۳۹۰، ص ۱۵)
وزارت آموزش و پرورش ایران با الهام از آموزه‌های دینی و مقتضیات زمان و به منظور تحقق اهداف سند چشم‌انداز ایران در سال ۱۴۰۴ و دستیبای به اهداف عالیه نظام تعلیم و تربیت اقدام به توسعه و تجهیز مدارس هوشمند براساس معیارهای علمی، بین‌المللی و شرایط بومی در سطح کشور نموده است. (نقشه راه هوشمندسازی مداری ایران، ۱۳۹۰، ص۷)
پس از طرح موضوع در شورای راهبردی فن آوری اطلاعات و ارتباطات اولین مدرسه هوشمند در ایران، در شهر تهران در مقطع ابتدایی تجهیز گشت و پیرو آن تعداد ۴ دبیرستان در ۴ منطقه تهران انتخاب و از سال تحصیلی بعد اجرای آزمایشی طرح در این مدارس آغاز شد.

در بند ۱ ماده ۱۰ موافقت نامه تریپس برنامه های رایانه ای اعم از اینکه در قالب کدهای اصلی یا کدهای دیدنی ( ماشینی ) باشند ، طبق کنوانسیون برن (۱۹۷۱ ) به عنوان اثر ادبی مورد حمایت قرار داده است .« مقررات موافقت نامه تریپس در این راستا کلی بوده و اشاره ای به حمایت در زمانی که این نرم افزار ها بر روی قطعات الکتریکی قرار می گیرد ندارد ».^[۱۱۱]
در بند ۲ همین ماده ، مجموعه داده ها یا مطالبی دیگر ، چه از طریق ماشین یا به شکل دیگر که قابل خواندن باشند را به علت اینکه جزء تولیدات فکری به شمار می آیند تحت حمایت قرار گرفته است . « در این خصوص ، موافقت نامه تریپس از معیار مذکور در بند ۵ ماده ۲ کنوانسیون برن ^[۱۱۲] تبعیت نموده است . لذا حمایت از داده ها زمانی قابل اجرا خواهد بود که حاوی خلق یک اثرفکری باشند ».^[۱۱۳]
یکی از حقوق پیش بینی شده برای پدیدآورندگان یا وراث تولید کنندگان برنامه های رایانه ای ، آثار سینمایی و فونوگرام که در موافقت نامه تریپس به آن توجه شده است ، حقوق اجاره ای^[۱۱۴] می باشد .به موجب ماده ۱۱ موافقت نامه که مقرر کرده است : دست کم در برنامه های رایانه ای و آثار سینمایی ، عضو باید برای مولف یا وارث او حق اجاره دادن یا منع اجاره اقتصادی کپی رایت آثار اصلی خود یا کپی آنها به عموم را مقرر دارد . عضو می تواند از اجرای این تعهد در خصوص آثار سینمایی استثنا شود ، مگر اینکه اجاره برای تکثیر گشترده چنین آثاری ، اساساً حق انحصاری تولید مجدد را که به مولف یا وارث او داده شده است ، مخدوش کند . در خصوص برنامه های راپانه ای ، در موردی که خود برنامه ها موضوع اساسی اجاره نباشد ، این تعهد در اجاره اعمال نخواهد شد .« در خصوص برنامه های کامپیوتری حق اجاره یا ممانعت از اجاره تجاری ، حقی است که در هر حالتی به مولف برنامه های کامپیوتری تعلق می گیرد به جز در مواردی که خود برنامه موضوع اساسی اجاره نباشد بلکه موضوع اساسی اجاره محصولی باشد که برنامه مزبور ضمن آن درج شده است ».^[۱۱۵]

.« در خصوص برنامه های رایانه ای این حق به طور مطلق بیان گردیده است ، یعنی هر یک از اعضا این اختیار را خواهد داشت که به پدیدآورندگان اجازه دهد برنامه های رایانه ای را به منظور تجاری اجاره دهند و یا از چنین کاری جلوگیری نمایند ، اما در خصوص آثار آثار سینمایی و آثار صوتی این حق مشروط گردیده است . حکم مستفاد از ماده ۱۱ در خصوص آثار سینمایی بیان می دارد ، در صورتی که اجاره از طرف غیر از پدیدآورنده منجر به چنان تکثیری گسترده ای نشود که به حق تکثیر انحصاری اعطا شده در قلمرو آن عضو به نویسندگان و ورثه آنها لطمه مهمی وارد آورد آن عضو متعهد به اعطای حقوق اجاره ای نیست و از اعطای آن معاف می باشد ».^[۱۱۶]
هم چنین بند ۴ ماده ۱۴ موافقت نامه مقرر کرده است : مقررات ماده ۱۱ در خصوص برنامه های رایانه ای ، با تغییرات لازم ، در مورد تولیدکنندگان آثار صوتی و سایر دارندگان حق در مورد آثار صوتی به نحو مقرر در قوانین یک عضو ، قابل اعمال خواهد بود . چنانچه یک عضو از روش خاصی برای پرداخت عادلانه به دارندگان حق در خصوص اجاره آثار صوتی استفاده کند می تواند این روش را حفظ نماید ، مشروط بر اینکه اجاره تجاری آثار صوتی به حقوق انحصاری دارندگان حق برای تکثیر لطمه ای وارد نیاورد . « بنابراین صاحبان آثار یعنی صاحبان برنامه های رایانه ای ، صاحبان آثار سینمایی و صاحبان صوت نگاشت ها یا وارثان آنها می توانند اصل یا کپی آثار خود را اجاره تجارتی دهند یا از اجازه دادن آن جلوگیری کنند . البته این حمایت در موارد مختلف ، متفاوت است ، مگر اینکه موضوع اساسی اجاره محصولی باشد که برنامه رایانه ای در پمن آن قرار دارد . در مورد آثار سینمایی ، اجاره محدود کپی های اثر که منجر به تکثیر گسترده نشود ، استثنا شده و مجاز است و در خصوص اثار صوتی طبق بند ۴ ماده ۱۴ ، امکان رزرو آن از سوس کشورهایی که تا امضای موافقت نامه ، قانون محلی حافظ حقوق انحصاری صاحبان برنامه های صوتی داشته اند ، وجود دارد ».^[۱۱۷]
همانطور که ملاحظه می شود در کنوانسیون برن بند ۳ ماده ۲ ، ترجمه ، اقتباس و انواع تبدیل های اثر ادبی و هنری نظیر دائره المعارف ها و گلچین ها را همانند اثر اصلی مشروط به عدم ضرر رساندن به حقوق پدیدآورنده مورد حمایت قرار داده است . آنچه که مشخصا از آن نام برده شده است اثر اصلی است و قطعا هنگامی که به اثری به عنوان اثر اصلی پرداخته می شود باید ، اثر فرعی نیز پیش بینی شود . برای اینکه تفاوت اثر اصلی با فرعی را مشخص نمائیم باید به تعاریفی که در این زمینه ارائه شده است بپردازیم .
گروهی معتقدند : مقصود از آثار اصلی تولیدات مستقیم است و آثار فرعی نیز به تولیداتی گفته می شود که با بهره گرفتن از آنها بازآفرینی می شود .^[۱۱۸] در تعریفی دیگر مقصود از آثار فرعی ، آثار تبدیلی نیز نامیده شده است . ^[۱۱۹] «آثاری است که با بهره گرفتن از آثار اصلی و بر اساس آنها آفریده می شوند . این آثار بدین جهت به عنوان آثار بکر مورد حمایت قرار می گیرند که آفرینش آنها مستلزم دانش تخصصی و تلاش توام با خلاقیت است » .^[۱۲۰] لذا آثاری مانند ترجمه ، تلخیص ، اقتباس و … را از آثار فرعی دانسته اند . این آثار نیز همانند آثار اصلی ، در صورت استفاده سایرین ، باید با مجوزهای لازم از طرف صاحب اثر صورت پذیرد .
آثار فرعی خود به سه گروه تقسیم بندی شده که عبارتند از ترجمه ، اقتباس و تلخیص .
در قوانین ایران ترجمه نیز از حقوق مادی پدیدآورنده اصلی محسوب می شود که در بند ۵ ماده ۵ به آن اشاره شده است . گرچه آنچه از این بند مورد استفاده واقع می شود این است که لزوم اذن از صاحب اثر اصلی میباشد اما آیا خود این ترجمه نیز دارای حقوقی مستقل محسوب می شود یا خیر احتیاج به صراحت در قانون را می طلبد . در اقتباس هم در قوانین ایران در ذیل ماده ۵ مذکور گردیده است اما در تلخیص قوانین ایران اشاره مستقیم به آن ننموده اند در لایحه قانون جامع نیز در ماده ۱۷ ذیل مبحث حقوق مادی در بندهای ( الف ) و ( ب ) به این موضوع پرداخته است که شامل تکثیر اثر و ایجاد هرگونه اثر اشتقاقی از قبیل ترجمه و اقتباس از اثر را با رعایت مفاد ذکر شده در فصل استثنائات این لایحه ، هرگونه بهره برداری مادی را مجاز دانسته است . اما در همین ماده در بند ( ک ) سایر صور انتقال اثر به عموم را بیان نموده ؛ که می توان به مستفاد از آن تلخیص را نیز از زمره حمایت ها یی همچون ترجمه و اقتباس لحاظ نمود . این در حالی است که در کنوانسیون برن در بند ۵ ماده ۲ به آن پرداخته و در صورت الحاق ایران به موافقت نامه تریپس ، این بند نیز لازم الاجرا خواهد گردید .
مبحث سوم : آثار الحاق
قوانین ایران به مواردی مانند کنفرانس ها ، نطق های کوتاه ، موعظه ها و دیگر آثاری که دارای ماهیت مشابه هستند و آثار نمایشی موسیقیایی ، رقص ها ، و پانتومیم ها ، لیتوگرافی ، تصاویر ، نقشه های جغرافیایی ، نقش ها و کروکی ها ، آثار تجسمی مرتبط با جغرافی ، توپوگرافی ،معماری ، تنظیم موسیقی و انواع تبدیل های اثر ادبی و هنری ، علوم ، سخنرانی های خاص به وضوح اشاره نکرده است .
موافقت نامه تریپس در ماده ۱ به حمایت گسترده تر از آنچه در موافقت نامه آمده پرداخته که بنظر می رسد در لایحه جامع این بند مورد توجه تدوین کنندگان واقع شده است و به موارد ذیل پرداخته که فراتر از حمایت های ذکر شده در کنوانسیون برن و موافقت نامه تریپس می باشد :
۱ - در بند ۱ به تعزیه نامه اشاره شده که از آثار ادبی مکتوب بشمار می رود ؛
۲ – در بند ۵ به پرده خوانی ، خیمه شب بازی ، تردستی ، معرکه گیری و نمایش های سیرکی اشاره شده است ؛
۳ – در بند ۸ به هنر زیبای ایرانی تذهیب و منبت کاری پرداخته شده است که بیانگر حمایت های موشکافانه و دقیق این لایحه می باشد ؛
۴ – در بند ۹ به یکی از هنرهای بومی و اصیل سرزمین ایران یعنی قالی و گلیم و نقشه های آنها و هنرنمایی های آن و نیاز جدی به حمایت اشاره گردیده است ؛
موافقت نامه در بند ۲ ماده ۹ حمایت را شامل حق نسخه برداری و نمودهای عینی دانسته و چیزهایی مانند ایده ها ، رویه ها و روش های اجرایی یا مفاهیم ریاضی را شامل حمایت های خود نمی داند . ماده ۴ لایحه جامع در بیان عدم منافات آثاری که در قوانین سابق مشمول حمایت بوده و آثاری که در لایحه فوق مشمول حمایت واقع خواهند شد ، پرداخته است . حمایت از هر یک از آثار مذکور در ماده فوق ، با حمایت از آثاری که از قبل موجود بوده اند یا نمودهای فرهنگ عامه که در این گونه مجموعه ها گردآوری شده یا مورد استفاده قرار گرفته اند ، هیچگونه منافاتی ندارد . در ماده ۶ آثار را تنها به لحاض آفرینش مونها مورد حمایت قرار داده و شکل وشیوه ارائه آن را مورد توجه قرار نمی دهد .« آثار تنها به لحاظ آفرینش آنها و بدون در نظر گرفتن شیوه یا شکل ارائه مورد حمایت قرار می گیرند .
تفاوت دیگر میان حقوق ایران و تریپس و قاعدتا تاثیر پذیری تریپس بر آن روی خواهد داد ، در ماده ۲ قانون حمایت حقوق مولفان ، آثار مورد حمایت را بصورت حصری بیان نموده است ؛ اما در تریپس با قید عبارت “نظیر” مصادیق را از حصر خارج نموده و خصوصیت تمثیلی پذیرفته اند ؛ که در این صورت شامل موارد مشابه نیز مورد نظر قانونگذار خواهد بود .
در قوانین ایران از آثار شفاهی مانند سخنرانی ها ، خطابه ها و … حمایت نی شود که در صورت الحاق ، در این گونه موارد نیز تاثیر پذیر خواهد شد .
بنابر این اتباع سایر اعضای کشورهای عضو موظف به رعایت و پای بندی به اصول موافقت نامه بوده و آثار اتباع ایرانی در خارج از مرزهای کشور ، مورد حمایت جدی قرار خواهد گرفت .
هیچ یک از اعضای کشورها و قوانین آنها تا مادامی که عضو موافقت نامه تریپس می باشند حق نقض حقوق پدیدآورندگان ایرانی را نخواهند داشت ؛ ضمن اینکه با توجه به حضور فراوان اندیشمندان ایرانی در خارج از مرزها ، حقوق مادی فراوانی را برای ایران بدنبال خواهد داشت . آثاری از قبیل اثر هنری کاربردی ، هم چنین آثار اقتباسی از قبیل ترجمه ، اقتباس ، تنظیم ، تلخیص و هرگونه تغییر شکل ، اصلاح آثار و مجموعه آثار ، مجموعه داده ها و پایگاه های داده اعم از اینکه قابل خواندن با رایانه و ماشین باشند یا به هر نحو دیگر ، مجموعه آثار فرهنگ عامه مشروط به اینکه از لحاظ جمع آوری آنها با ترتیب محتویات اصیل و بدیع باشند ، به صراحت مورد حمایت واقع گردیده اند که می تواند با بند ۱ ماده ۱۰ و بند ۳ ماده ۲ و بند ۵ ماده ۲ مطابقت داشته و آنها را اجرائی نماید.
در جدول زیر اجزاء آثار مورد حمایت در قوانین ایران با کنوانسیون برن و موافقت نامه تریپس مورد مقایسه قرار گرفته است .