۲-۱۱-۷- نظام عقاید و افکار:
نظام اعتقادی انسان، یکی از عناصر مهمی است که در ساختار و رشد عزت نفس او وکسانی که به دست او تربیت می شوند، دخالت دارد. این که مکتب اعتقادی فرد چه تعریفی از انسان دارد و جایگاه ارزشی او در این مکتب چگونه است، در شکل گیری مفهوم «خود»، تأثیر فراوانی دارد.
۲-۱۱-۸- باورها:
انسان در دوران رشد و در محیط خانواده و سپس مدرسه و جامعه، به یک سلسله توصیفاتی از خود می‌پردازد که بر اساس آن‌ها، تصویر روانی خود را می بیند. گاهی این توصیفات او را در شبکه‌ای از بایدها و نبایدها، پیشگویی‌ها، ذهن خوانی‌ها، توقعات و انتظارات، و مطلق نگری‌ها محصور و زندانی می‌کند و در نتیجه، در این زندان باورها می‌پوسدو عمر خود را در رنج و فلاکت می‌گذراند. ندامت، حسرت، اضطراب، نگرانی و افسردگی از عواقب شایع این زندان است(بابایی، ۱۳۸۵)
۲-۱۲- تأثیر والدین بر افزایش عزت نفس فرزندان:
والدین می‌توانند با انجام کارهای زیر به افزایش عزت نفس مناسب فرزندان خود کمک کنند:
۲-۱۲-۱-محبت وعشق زیادی به فرزندان خود نشان دهید.فرزندان نیاز به عشق و محبت، هم به صورت کلامی و هم به صورت فیزیکی،دارند. والدین باید همواره به بچه‌های خود بگویند که آن‌ها را دوست دارند. والدین می توانند با در آغوش کشیدن، بوسیدن و نوازش کردن، محبت وعلاقه‌ی خود را به فرزندان خود نشان دهند.
۲-۱۲-۲- با بچه‌های خود با احترام رفتار کنید. بعضی از والدین با بچه‌های خود طوری صحبت می‌کنند که با دیگران هرگز اینگونه صحبت نمی کنند. بعضی از والدین وقتی عصبانی می شوند، بچه‌های خود را با نام‌های تحقیر آمیز و بی اهمیت صدا می زنند. اینگونه روش‌ها می تواند، روی عزت نفس آن‌ها تأثیر منفی داشته باشد.
۲-۱۲-۳- به سخنان فرزندان خود گوش کنید و به آن‌ها پاسخ دهید. والدین باید در گفت و گو با فرزندانشان، به طور کامل به آن‌ها توجه کنند. والدین می توانند با نشستن در کنار آنان، نگاه کردن به چشمانشان و از طریق نوازش، این کار را انجام دهند. والدین باید بوسیله تربیت کردن توأم با احترام به فرزندانشان اجازه دهند که بدانند، سؤالات و سخنان آنان مهم است.والدینی که بچه‌ها را به پرسیدن تشویق می کنند، به آنان اجازه می دهند که بدانند، والدینشان می خواهند بچه‌هایشان چیزهایی یاد بگیرند و به آن‌ها کمک کنند. والدین باید با صداقت به سؤالات آنان پاسخ دهند، و وقتی جواب سؤالی را نمی دانند، باید از دادن پاسخ غلط خودداری کنند و بگویند که نمی‌دانند. زیرا فرزندان انتظار دارند که صادق باشند.
۲-۱۲-۴- برای فرزندان خود وقت بگذارید.والدین باید وقت خاصی را در نظر بگیرند که با فرزندان خود بگذرانند. آن‌ها باید به هریک از فرزندانشان، توجه و عنایت خاص خود را مبذول دارند. این وقت می‌تواندبا انجام فعالیت‌هایی که فرزند انتخاب می‌کند، سپری شود و لازم است، هم برای والدین و هم برای فرزندان، شاد ومسرت آمیز باشد. مقدار وقتی که والدین با فرزندانشان می‌گذرانند مهم نیست، مهم این است که دقایقی را باهم باشند تا فرزندان دریابند، والدین برای آنان اهمیت قائل می‌شوند و این، بسیار مهم است.

۲-۱۲-۵-به فرزندانتان مثبت گوئی در مورد خود را آموزش دهید.هر قدر که بچه‌ها ویژگی‌های مثبتی را در مورد خود تکرار کنند، به احتمال خیلی زیاد آن را باور می کنند و در خود احساس خواهند کرد. بهترین راه برای آموزش مثبت گوئی به نوجوان، انجام آن توسط والدین در مورد خودشان است. گفتار مثبت در مورد خود، نه تنها برای فرزند نفع خواهد داشت، بلکه برای والدین نیز مفید خواهدبود.( بابایی، ۱۳۸۵)
۲-۱۲-۶- فرزندان را تشویق کنید، تصمیم‌هایی در مورد خود بگیرند، قدرت تصمیم گیری یکی از مهارت‌های مهم برای انسان‌هاست. بازی‌هایی مانند شطرنج می تواند قدرت تصمیم گیری در کودکان را افزایش دهد. وقتی فرزند تصمیم گرفت، مهم این خواهد بود که والدین از او بخواهند، نتیجه تصمیماتش را تحمل کند. کودک باید بیاموزد، هر تصمیمی که اتخاذ می کند، پیامد خودش را دارد.
۲-۱۲-۷- به بچه‌ها مسئولیت بدهید. نوجوانتان را به داشتن مسئولیت شخصی ترغیب کنید. وقتی که به فرزندان مسئولیت‌هایی داده می شود، آن‌ها به خود می بالند ورشد می کنند. مسئولیت‌هایی مانند انجام کارهای عادی و روزمره ی هفتگی و روزانه باعث می شود، والدین به توانائی فرزندانشان اعتماد کنند و آن‌ها نیز از عهده انجام کار به خوبی برآیند، در این بین، تشویق برای گرفتن مسئولیت بسیار مؤثر است.
۲-۱۲-۸- کارهای مدرسه ای، هنری و پروژه‌های فرزندان خود را در معرض نمایش قرار دهید. این یکی از بهترین راه‌هایی است که والدین می توانند به فرزندانشان نشان دهند، برای کارهای آنان ارزش قائلند و در نتیجه آن‌ها ارزشمندند. به نمایش گذاشتن کارهای فرزند در محلی که دیگران بتوانند آن را ببینند، این پیام مهم را به بچه‌ها می دهد که: کارهای آن‌ها مهم و قابل احترام است. در صورت تغییر دکوراسیون خانه، کارها در پوشه و یا مجموعه ای نگهداری می شود. در ضمن، نباید کارهایی را که بچه دوست ندارند، به نمایش گذاشت. این کار ممکن است موجب ناراحتی و خجالت آن‌ها شود.
۲-۱۲-۹- فرزندان را آزاد بگذارید تا برخی مواقع خطر کنند. به نوجوانتان اجازه‌ی تجربه بدهید. برای پیشرفت‌ها معیار‌هایی مقرر کنید، ولی اجازه اشتباه کردن هم بدهید. هیچ پدر و مادری دوست ندارند که فرزندانشان شکست بخورند. برخی از آن‌ها سعی می کنند، با دور کردن بچه‌ها از فعالیت‌ها و موقعیت‌هایی که امکان شکست در آن‌ها وجود دارد، از آنان در برابر شکست محافظت کنند. به هرحال برای بچه‌ها مهم است که یاد بگیرند، آن‌ها هم مانند بزرگ‌ترها گاهی شکست می‌خورند. فرزندان بدون تجربه شکست و ناکامی قادر به یادگیری چگونگی مقابله با آن نیستند. بنابراین، به جای محافظ آن‌ها بودن و تلاش برای جلوگیری از شکست آنان، والدین باید به بچه‌ها کمک کنند تا وقتی که چنین اتفاقاتی برایشان افتاد، بتوانند با روش‌های مثبت به مقابله با آن برخیزند.
۲-۱۲-۱۰-نوجوانتان را در احساسات خویش سهیم کنید. مثلاً بگوئید:«خوشحالم که می‌توانیم صادقانه با هم حرف بزنیم.» یا «از اتفاق دیروز ناراحتم.»
۲-۱۲-۱۱-برنامه روزانه را طوری تنظیم که تمام افراد خانواده دست کم یک بار در روز باهم باشند. اوقاتی منظمی را به دور هم بودن خانوادگی اختصاص دهید. برای افراد خانواده نیز فرصت‌هایی فراهم آورید تا باهم به کار و بازی بپردازند.
۲-۱۲-۱۲-با حضور در برنامه‌ها و نمایش‌های نوجوانتان، از تلاش‌هایش در مدرسه و اجتماع پشتیبانی کنید. (بابایی،۱۳۸۵)
۲-۱۲-۱۳-به نوجوانتان اعتماد کنید و با او دوست باشید.
۲-۱۲-۱۴- به پندارهای نوجوانتان احترام بگذارید.حتی زمانی که رفتار او باید محدود شود، به او بگوئید که او را قبول دارید. مثلاً بگوئید:« کاری را که کردی درک می کنم، ولی انجامش در آن موقعیت درست نبود.» زمانی که اندیشه‌های او مغایر اندیشه‌های شماست، او را به بیان آن‌ها تشویق کنید.
۲-۱۲-۱۵- تغییرات و تکامل نقش‌های نوجوان را بپذیرید.
۲-۱۲-۱۶-علاقه‌ها، سرگرمی‌ها و برخی مسائل زندگی بزرگسالی خود را با او در میان بگذارید.
۲-۱۲-۱۷-انتظار نداشته باشید فرزندانتان کامل باشند. به کفایت نوجوانتان در هر سطحی که هست احترام بگذارید. بچه‌هایی که بدانند، والدینشان آن‌ها را همان طور که هستند قبول دارند، با اعتماد به نفس و اطمینان خاطر، برای رسیدن به موفقیت تلاش می‌کنند. اما بچه‌هایی که تحت فشار والدینشان قرار می گیرند تا کارها را بهتر انجام دهند، ضمن ناراحتی، علیه والدین خود طغیان می کنند. وقتی بچه‌ها کار اشتباهی انجام می دهند، والدین باید به جای انتقاد و ایرادگیری، اشتباهات را تبدیل به عاملی برای کسب تجربیات کنند
۲-۱۲-۱۸- به نوجوانان مهارت‌های حل مسئله را آموزش دهید.
خلاصه اینکه، عزت نفس بالا یا پائین استنباطی است که از سلامتی یک فرد می شود. عزت نفس بالا به عنوان نشانه ای از میزان سلامتی شخص مطرح می شود؛ یعنی نشانه‌ها و دیدگاهی که به طور واقع گرایانه کمبودها و نقاط ضعف را در نظر می گیرد.
از آنجا که عزت نفس نقش اساسی در کاهش و از بین بردن افسردگی، اضطراب و ناراحتی روحی دارد، دارای ارزش ویژه و بالائی است.
شایستگی عاطفی- اجتماعی که از«خود ارزیابی مثبت» منتج می شود، می تواند به عنوان پل فرهنگی، یا نیرویی در مقابل اضطراب و مشکلات خطیر، به نوجوان کمک کند. .(بابایی،۱۳۸۵)
بهره مندی از عزت نفس، علاوه بر آنکه جزئی از سلامت روانی به حساب می آید، رابطه نزدیکی با پیشرفت تحصیلی دارد،؛ به نحوی که حتی مبحثی تحت عنوان عزت نفس تحصیلی، در پژوهش‌ها قابل طرح وبررسی است.
شیوه تعاملی عزت نفس، به این صورت است که هم می تواند علت باشد و هم معلول نوعی از عملکرد که در زمینه دیگری حاصل شده است.
واکنش‌های اطرافیان، به خصوص والدین، نقش مهمی در شکل‌گیری خودپنداره ی هر فرد دارد.
عزت نفس هنگامی به وجود می آید که نیاز‌های ابتدائی زندگی به نحو مناسبی ارضاء شده باشند.(بابایی، ۱۳۸۵)
۲-۱۳- سه گام اساسی جهت رسیدن به عزت نفس بهتر:
گام اول: خودداری از انتقاد درونی؛ اولین گام مهم در بهبود عزت نفس، شروع مبارزه با پیامد های منفی ندای درونی منتقد است. همه ما گاهی اوقات به مؤاخذه و انتقاد از خود می پردازیم اما در برخی از افراد شدت این رفتار دایمی و شدیدتر است و لذا باعث کاهش شدید عزت نفس در آنها می گردد. بنابراین اولین گام برای اصلاح عزت نفس این دسته از افراد آن است که میزان گفتگوهای منفی درونی آنها را کاهش داده و به جای آن نحوه صحیح مقابله با کاستی ها و نقاط ضعف را بیاموزیم.
گام دوم: تمرین پرورش خود؛ خودداری از انتقاد درونی، اولین قدم مهم است، اما کافی نیست. از آنجایی که بخشی از عزت نفس ما، به رفتاری که دیگران در گذشته با ما داشته اند مربوط می شود، دومین قدم به سوی عزت نفس سالم، آن است که با خودتان به عنوان یک فرد ارزشمند رفتار کنید. با پرورش، اهمیت دادن به خود را به شیوه ای نشان دهید، که ارزشمند، با کفایت، لایق و دوست داشتنی هستید و این چنین با تجارب یا پیام های منفی گذشته مبازره کنید.
پرورش خود از بخش های گوناگونی تشکیل می شود که از مراقبت های اولیه نسبت به خود شروع شده و تا تلاش برای کسب موفقیت هایی که باعث افتخار شما می شود ادامه دارد.(سایت مددکاری اجتماعی)
گام سوم: از دیگران یاری بخواهید؛غالباً یاری طلبیدن از دیگران، مهمترین و نیز دشوارترین قدم به سوی تقویت عزت نفس است. افرادی که دارای عزت نفس پایین هستند، به دلیل احساس عدم لیاقت نمی توانند از دیگران طلب کمک کنند. اما از آنجایی که، عزت نفس پایین، غالباً حاصل نحوه برخوردی است که دیگران در گذشته با شما داشته اند، جهت مبارزه با پیامدهای انتقادی، که خود حاصل از تجارب منفی گذشته اند، نیازمند کمک دیگران خواهید بود(سایت مددکاری اجتماعی)
۲-۱۴- پیشگیری^[۴]
۲-۱۴-۱- معانی لغوی و مفهومی پیشگیری:
پیشگیری در لغت به معنای جلوگیری کردن، مانع شدن، مانع سرایت شدن و پیش‌بندی کردن آمده است.(معین،۱۳۶۳، ۹۳۳) پیشگیری یک مفهوم کلی است و به مجموعه اقدام‌هایی گفته می شود که برای پیشگیری و جلوگیری از فعل و انفعالات زیان آور محتمل برفرد و گروه به عمل می آید مانند پیشگیری از حوادث کار، پیشگیری از بزهکاری نوجوانان، جوانان و پیشگیری از تصادفات در جاده‌ها و….
در استنباط مفهوم پیشگیری و مصداق‌های آن دو جهت گیری کلی دیده می شود. برخی از جرم شناسان مفهوم موسعی برای تدابیر پیشگیرانه قائل شده و گروهی دیگر پیشگیری را در مفهومی محدود مضیق بکار می برند.
اینک هر یک از این دو تعبیر بطور مختصر توضیح داده می شود:
۲-۱۴-۱-۱- مفهوم موسع پیشگیری:
مطابق این مفهوم، انجام هر اقدامی که علیه جرم بوده و آن را کاهش دهد، پیشگیری محسوب می شود. بر اساس این برداشت انواع تدابیر کیفری و غیر کیفری چه مربوط به قبل و چه مربوط به بعد از وقوع جرم، پیشگیریمحسوب می‌شود. فلذا در این تعبیر، حتی تعقیب و دستگیری بزهکاران، اعمال مجازات یا تعلیق اجرای آن، الزاماً به جبران خسارت مجنی علیه و فردی کردن مجازات توسط قاضی نیز پیشگیری به شمار می‌آیند. لذا اینمفهوم طیف وسیعی از اقدامات کیفری و غیر کیفری را در بر می گیرد.(محمد نسل، ۱۳۸۷)
۲-۱۴-۱-۲- مفهوم مضیق پیشگیری:
در جرم شناسی پیشگیرانه، پیشگیری مفهوم مضیقی پیدا کرده است. در این مفهوم پیشگیری به مجموعه وسائل و ابزارهایی اطلاق می شود که دولت برای مهار بهتر بزهکاری از طریق حذف یا محدود کردن عوامل جرم زا و یا از طریق اعمال مدیریت مناسب نسبت به عوامل محیط فیزیکی و محیط اجتماعی موجد فرصت‌های جرم، مورد استفاده قرار می‌دهد.(محمد نسل،۱۳۸۷)
۲-۱۴-۲- تعاریف متعدد پیشگیری از بزهکاری:
هدف اصلی پیشگیری از جرم و بزهکاری کنترل اعمال مجرمانه است و در کنترل اعمال مجرمانه اصلاح و بازداشتن مجرم، حفاظت وحمایت از بزهدیده و جامعه مدنظر است. تعاریف مختلفی توسط دانشمندان در خصوص پیشگیری از جرم ارائه شده که به برخی از آنها اشاره می شود:

رابرابر۴/۰مشخص گردیدودرفرمول قرارگرفت.

۳-۴-روش نمونه گیری:
در این پژوهش ازروش نمونه گیری تصادفی-طبقه ای استفاده وجامعه ی آماری ازآنجا که رشته های تحصیلی پراکندگی زیادی داشت وگروه های مجزایی رادربر می گرفت برای سهولت کارنمونه گیری آنها رادر۵رشته تحصیلی جهت تحلیل بهتر باهمکاری استاد راهنما دسته بندی نمودیم.گروه های اجتماعی وانسانی ،کشاورزی ،فنی ومهندسی،علوم پایه وعلوم پزشکی.انتخاب واحدهای نمونه نیزبه صورت تصادفی بوده است.

۳-۵-ابزارپژوهش:
ابزارجمع آوری داده ها درپژوهش پرسشنامه ی محقق ساخته است که شامل دوبخش سوالات متغیرهای مستقل شامل ۲۶ سوال وگویه های متغیروابسته شامل ۲۹گویه وبااستفاده ازطیف لیکرت باپنج گزینه ی کاملا مخالفم ،مخالفم،نظری ندارم ،موافقم وکاملا موافقم باارزشگذاری ۱تا۵مشخص گردیده است .اکثرسوالات متغیرهای مستقل به صورت بسته بوده وفقط سوالات ۱و۲و۷ و۱۳و۱۴ به صورت باز پاسخ می باشد که درنرم افزار spssجهت انجام تحلیل ، یاآنهارامحدودنموده ایم یااینکه پاسخ هاراهمانگونه که هست واردکرده ایم.
۳-۶-اعتبار وپایایی ابزار:
اعتباربه معنای این است که آیا روش یا وسیله اندازه گیری که برای سنجش موضوع انتخاب شده مناسب است وآیاموضوع رابه خوبی می سنجدیاخیر.به عبارت دیگرماهمان چیزی رامی سنجیم که قصدسنجش آن داریم یاچیزدیگری رامی سنجیم .به طورکلی می توان اعتباررا به دودسته تقسیم نمود که عبارتنداز:
الف-اعتباردرونی ب-اعتباربیرونی . اعتباردرونی یااعتبارمنطقی :بیانگرمیزان کنترل متغیرهای ناخواسته یامیزان دقت یافته های تحقیق است. هرچه دریک تحقیق متغیرهای ناخواسته کمتری وجودداشته باشدوتغییرات متغیروابسته ناشی ازمتغیرهای مستقل باشد،اعتباردرونی یافته های تحقیق بیشتراست. اعتباردرونی خودشامل اعتبارمحتوایی ،اعتبارسازه ای واعتبارتجربی می باشد.
اعتبار محتوایی :«اعتبار محتوایی معرف بودن یاکفایت نمونه گیری محتوای (ماده ،مطلب ،موضوع )وسیله اندازه گیری است .معتبرسازی محتوایی درپاسخ به این پرسش است که آیا موادیامحتوای این وسیله اندازه گیری معرف محتوی یامجموعه خصوصیات مورداندازه گیری است ».برای اینکه محقق اعتبارمحتوایی سوالات رابراساس اهداف وفرضیات تحقیق مطرح نماید اعتبارمحتوایی خودشامل اعتبارصوری واعتبارنمونه گیری می باشد.دراعتبارصوری محقق به طورذهنی ارزیابی می کندوسیله اندازه گیری بکاررفته شده، چقدرآن چیزی راکه فکرمی کرده ،اندازه گیری می کند.اعتبارنمونه گیری عبارتست ازاینکه ،آیا معرف های انتخاب شده توسط محقق،مفهوم موردنظررادقیقابررسی می کندیاخیر.
اعتبارسازه ای هم عبارت ازاینکه ،آزمون موردنظربه چه چیزی دلالت می کندوتاچه اندازه صفت موردنظررااندازه می گیرد. اعتبارتجربی یا عینی :به رابطه بین ابزاراندازه گیری ونتایج مربوط می شود وبردونوع الف-اعتبار همزمان ب-اعتبارناهمزمان است.اعتبارهمزمان نوعی روایی وابسته به ملاک است که ازهمبستگی بین نمره های آزمون وملاک درشرایطی که هردواندازه دریک زمان به دست آمده باشند،استفاده می کند.به عبارت دیگراین نوع اعتبار،حالتی ازاعتبارپیش بین می باشدکه درآن به جای تعیین رابطه بین دوآزمون پس ازیک فاصله زمانی ،بین دوآزمون به طورهمزمان تعیین می شود.اعتبارپیش بین عبارت ازبررسی رابطه نمرات ونتایج حاصل ازمقیاس آزمون عملکردورفتارافراددرآینده است .دراین حالت این سوال وجودداردکه آیا ابزاراندازه گیری قادراست آنچه راکه ادعامی کندپیش بینی کند.(گودرزی ،۴۴:۱۳۸۸-۳۸) برای اعتبار ابزار تحقیق مان که پرسشنامه ی خودساخته بود ما سعی کردیم که از نظرات استاد راهنما استفاده کنیم تاپرسشنامه اعتبارصوری ودرونی داشته باشدهمچنین برای اعتباردرونی با بهره گرفتن از نظرات دانشجویان درجریان pretestجملات وگویه هایی که مبهم ویا نامناسب بودند حذف نمودیم تاپرسشنامه‌ی ما اعتبار منا سبی داشته باشد.
پایایی ابزار:پس ازتهیه پرسشنامه بانظراستادراهنمای محترم جناب آقای دکترکریمی۳۰پرسشنامه را pretestکرده تاازکم وکیف پرسشنامه ونقاط قوت وضعف آن آگاه گردیده وزمینه برای انجام کاراصلی مهیاگردد. ازتعداد۳۰پرسشنامه ی توزیع شده ی بین دانشجویان ۲۵پرسشنامه به دست آمدکه پس ازوارد نمودن داده هادرنرم افزارspssآزمون آلفای کرونباخ به عمل آمدکه ضریب آن۸۴۹/۰محاسبه گردید.
با توجه به مقدارآلفای به دست آمده پرسشنامه ی ماپایایی بالایی رانشان می دهد.مقدارآلفای کرونباخ بین صفرتایک متغیراست ،هرچه این مقداربه یک نزدیک ترباشد،قابلیت اعتمادمقیاس هم بیشتر است.آلفای کرونباخ بایدحداقل ۷۰/باشد(البته برخی این مقداررا۵۰/گفته اند)تاقابلیت اعتمادگویه هاکافی باشد.(گودرزی،۳۳:۱۳۸۸)
۳-۷-نحوه ی تجزیه وتحلیل داده ها:
این بخش متشکل ازدوقسمت است که آماره های توصیفی(داده های کیفی اعم ازاسمی ورتبه ای وهم درموردداده های کمی اعم ازفاصله ای یانسبی ) وآماره های استنباطی یاتحلیلی (،آزمون همبستگی فرضیه ها، تحلیل واریانس،سطح معنی داری ،F،و…)راموردتجزیه وتحلیل قرارمی دهیم
۳-۷-۱-تعریف مفهومی وعملیاتی
صرفاابزارهایی هستندکه کارکردمختصروسودمندی دارندوتشخیص انتزاعی مجموعه ای کامل ازرفتارها ،نگرش ها،خصیصه های هستندکه وجه مشترک دارندمفاهیم هیچ نوع موجودیت مستقل خارجی ندارندودارای معنای مستقل خارجی ندارند ودارای معنای ثابتی نیستند(دواس،۵۶:۱۳۷۶)
عملیاتی کردن مفاهیم:
عملیاتی کردن مفاهیم شامل مجموع کارهایی است که طی آن مفاهیم اساسی ومتغیرهای مطرح شده درفرضیه های تحقیق تعریف می شوند ومقیاس اندازه گیری ونحوه ی سنجش متغیرها تعیین می گردند.فرایندمشخص کردن فضای مفاهیم ومتغیرها راتعریف می نامندکه طی آن معنی یک واژه به وسیله ی صفات مشخصی که درمصادیق آن مفهوم مشهوداست معین می گردد.درتعریف واژه ها بایداصل تعبیریکسانی تجربه پذیری وجامع ومانع بودن رعایت گردددرتعریف جامعه شناسی برای تعریف مفاهیم شیوه های متفاوتی وجوددارد.(ساعی۱۶:۱۳۸۱-۱۵)
مفهوم:مفهوم نمادی است که ازتجرید (انتزاع)وتعمیم صفات واقعیت ها به دست می آیند.ذهن دربرخوردباواقعیت ها صفت یا صفات غالب ومشهوددرآنها رامی گیرد (انتزاع)وسپس آنهارا تحت عنوان نماد درباره ی همه ی واقعیت ها که دارای آن صفت یاصفات باشندتعمیم می دهد.(ساعی۱۶:۱۳۸۱)
متغیر:ویژگی های یک جامعه ی آماری که ازفردی به فرددیگر ویاازیک شی به شی دیگرتفاوت می پذیرد،متغیرنامیده می شود،به بیانی دیگر جامعه ی آماری حداقل دریک صفت مشترک هستند ،مثل دانشجوبودن[ دردانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم].هرفردجامعه ی آماری یاهرعضوی ازپدیده ی موردمطالعه غیرازصفت مشترک دارای صفات دیگری نیز هستندکه این صفات ازفردی به فرددیگرتغییرمی کند.به این صفات متغیرمی گویند.مثل پایگاه اجتماعی والدین .به طورکلی متغیربعدی ازمفهوم است که قابل اندازه گیری می باشد.(ساعی، ۱۷:۱۳۸۱)
تعریف مفهومی :
دراین تعریف باالهام ازادبیات نظری تحقیق معنی یک متغیر به وسیله ی صفات مشخصی تعیین وراه برای تعریف عملی هموارمی شود.مثال:قشراجتماعی موقعیت فرددرسلسله مراتب اجتماعی است که افرادبراساس میزان درآمد،سواد،قدرت ،شغل ودیگرعناصرارزشمند اجتماعی درلایه های مختلف جامعه توزیع می شود. .(ساعی، ۱۹:۱۳۸۱)
تعریف عملی:درتعریف عملی ،هدف برقراری ارتباط بین مفهوم ومصداق آن درواقعیت های عینی است. درتعریف عملی مفاهیم کلی وانتزاعی فرضیه به مصادیق عینی خاص وجزئی تبدیل می شوندبدین ترتیب برگردانیدن متغیرهاازصورت عام خودبه صورت خاص یعنی امورواقع قابل مشاهده وبررسی عملی راتعریف عملی می نامند.به فرایند تعیین نمودهای عینی قابل بررسی تجربی وقابل اندازه گیری مفاهیم انتزاعی راشاخص سازی می گویند.شاخص های مفاهیم بایدمتناسب باارزشهای خاص جامعه ی آماری وشرایط مکانی وزمانی باشد ورابطه ی مستقیم باواژه های مورد مطالعه داشته باشد.برخی از این مفاهیم رامی توان به طورمستقیم شاخص سازی کرد مثل مفهوم کنش آموزشی که باشاخص معدل درسی قابل عینی کردن است ولی برخی مفاهیم پیچیده بوده نمی توان به طورمستقیم آنهاراشاخص سازی کرد.شاخص ها نشانه ها ونمودهای قابل اندازه گیری ابعاد مفهوم رامعین می سازند. .(ساعی، ۲۰:۱۳۸۱-۱۹)
متغیروابسته:
گرایش به پژوهش :انسان پیوسته نسبت به دنیای خودکنجکاوبوده است،رفتارانسان پیچیده است وازآنجا که افرادازنظراحساسات ،گرایشهای ذهنی وانگیزه هابسیارمتفاوت هستند،رسیدن به یک نتیجه ی کلی وقطعی درموردانسان مقدورنیست .اگرچه پی بردن به اصول رفتارآدمی بسیارمشکل است ولی غیرممکن نیست.دانشمندان علوم انسانی بایدمشاهدات وپژوهش های خودرا باهمان دقت وتلاشی که دانش پژوهان علوم فیزیکی طی قرن ها به کاربسته انددنبال کنند.دنیای امروزعرصه ی پیشرفت علوم مادی است اماباوجودپیشرفت ها وامکانات به دست آمده هنوزاین سوال مطرح است که آیاانسان امروزی ازنیاکان خودخوشبخت تر وراضی تراست .رکودعلوم رفتاری درمقایسه با علوم مادی ،رسالت بسیارسنگینی را برعهده ی صاحبنظران این علوم درقرن بیستم قرارداده است .راه رهایی ازاین بن بست بکارگیری روش علمی درزمینه ی علوم رفتاری است که ازطریق پژوهش قابل حصول است.(دلاور،۴۶:۱۳۹۰-۴۵)
تحقیق به هیچ وجه یک مسئله ی اسرارآمیزنیست وصدهاهزارنفربه صورت فردی وگروهی ودربسیاری مواقع درکارخانه ها ،مدارس یامجتمع های آموزشی وآزمایشگاهها به تحقیق می پردازند .اهمیت تحقیق رامی توان براساس وقت ،نیروی انسانی ومادی عظیمی که مراکزصنعتی ،کشاورزی ،دانشگاهی وحرفه ای درراه آن صرف می کننددرک کرد.رازاحیاورشدفرهنگی وعلمی،پژوهش است.پژوهش زنگارجهل رامی زدایدحقایق راآشکارمی کندوراه رابرای حل مسائل ومشکلات پیچیده ی انسانی هموارمی سازد.(همان منبع،۴۶:۱۳۹۰)
پژوهش علمی عبارت است ازمطالعه ی نظام دار ،کنترل شده ی تجربی وانتقادی یک یاچندقضیه ی فرضی درباره ی روابط احتمالی میان پدیده های طبیعی(کرلینگر^[۳۵]۱۹۸۶به نقل ازهومن ،۷۵:۱۳۸۹)
دربررسی گرایش به پژوهش ،بررسی این نکات ضروری است که چه عواملی برآن اثر می گذارند،چه امکانات ووسایل وزمینه هایی وشرایطی لازم است که فردبتواندبااستفاده ازآنها مطالعه ی نظام داروکنترل شده ی تجربی وانتقادی یک یاچندقضیه ی فرضی رابه انجام برساند.حساسیت وکنجکاوی نسبت به پدیده‌ها (اجتماعی ومادی)ومحیط اطراف ،استفاده ازامکانات کتابخانه ای واینترنت ،مطالعه ،انگیزه وعلاقه،حمایت خانواده ،دستیابی به لوازم وابزارهای پژوهش ومطالعه و…نشان دهنده ی گرایش به انجام پژوهش ومطالعه می باشد.
متغیرهای مستقل:
تعریف مفهومی:سن :منظورسن تقویمی ویاسالهای کاملی که اززمان تولدفرد گذشته باشد.(تقوی،۱۳۸۱: ۴۳)
تعریف عملیاتی: متغیر سن چون یک متغیر فاصله ای است سطح سنجش آن هم فاصله ای می باشد ودربخش آمارتوصیفی شاخص های گرایش مرکزی مانند مد،میانه ومیانگین وشاخص های پراکندگی مانند دامنه تغییرات،واریانس،انحراف معیار،وشاخص های توزیع ازکجی یاچولگی ،کشیدگی ودرآماراستنباطی ازآزمون همبستگی پیرسون استفاده می شود.
جنسیت: ویژگی های جسمانی معینی که مرد وزن را ازهم مشخص ومتمایز می کند.«جنس» نام دارد.(تقوی،۱۳۸۱: ۳۹) [منظورمونث ویامذکربودن عضونمونه ی آماری است.]
تعریف عملیاتی: متغیرجنسیت چون یک متغیر اسمی است ،دربخش آمارتوصیفی شاخص گرایش مرکزی ،مد یانما استفاده می گردد وشاخص های پراکندگی فراوانی نسبی طبقات ودربخش آماراستنباطی ازتحلیل واریانس استفاده می شود.
محل تولد:شهرویاروستایی که فرددرآن زاده شده است ونشان دهنده ی میزان دسترسی فرد ویاوالدینش به امکانات موجود درآن محل می باشد.
تعریف عملیاتی: متغیرمحل تولد چون یک متغیر اسمی است ،دربخش آمارتوصیفی ازشاخص گرایش مرکزی ،مد یا نما استفاده می گردد.وشاخص های پراکندگی فراوانی نسبی طبقات ودربخش آماراستنباطی ازتحلیل واریانس استفاده می شود
محل سکونت:عبارت ازمکانی است که فرد درآنجازندگی می کند.وتفاوت آن بامحل تولد فرداین می باشدکه ممکن است فرد ازمحل تولد خودش مهاجرت کرده باشد،بنابراین محل سکونت نیز به عنوان یکی ازمتغیرهای احتمالی تاثیرگذاردرپژوهش آورده شده است.
تعریف عملیاتی: متغیرمحل سکونت چون یک متغیر اسمی است ،دربخش آمارتوصیفی از شاخص گرایش مرکزی ،مد یانما استفاده می گردد.وشاخص های پراکندگی فراوانی نسبی طبقات ودربخش آماراستنباطی ازتحلیل واریانس استفاده می شود.
درآمد:هرگونه درآمدهایی که خانواده ازطریق آن امرارمعاش می نماید ونیازمندیهای زندگی خودرابرطرف می نماید.درآمدصرفا به صورت ماهیانه موردنظرنیست ،زیراممکن است یک خانواده دریک سال درآمدبالایی داشته باشد اماحتما آنرابه نسبت مساوی درماههای سال بدست نیاورده باشد،بلکه بعضی ازدرآمدهافصلی می باشندمثل درآمدخانواده های کشاورز البته باجمع کل درآمدهای یک خانواده درطول سال وتقسیم برتعدادماههای سال می توان آن را به صورت درآمدماهیانه درآورد.
تعریف عملیاتی: متغیر درآمد چون یک متغیر فاصله ای است سطح سنجش آن هم فاصله ای می باشد ودربخش آمارتوصیفی ازجدول توزیع فراوانی وازشاخص های گرایش مرکزی مانند مد،میانه ومیانگین وشاخص های پراکندگی مانند دامنه تغییرات،واریانس،انحراف معیار،وشاخص های توزیع ازکجی یاچولگی،کشیدگی ودرآماراستنباطی ازآزمون همبستگی پیرسون استفاده می شود.
رشته تحصیلی ومقطع تحصیلی :منظوراز رشته ی تحصیلی زمینه ی تحصیلی که دانشجودرآن مشغول به تحصیل است ومنظوراز مقطع تحصیلی کاردانی ،کارشناسی وکارشناسی ارشد می باشد که خودواضح وگویاهستند.
تعریف عملیاتی: این دو متغیر چون متغیرهای اسمی هستند ،دربخش آمارتوصیفی شاخص گرایش مرکزی، مد یانما استفاده می گردد.وشاخص های پراکندگی فراوانی نسبی طبقات دربخش آماراستنباطی ازتحلیل واریانس استفاده می شود.
شغل:فعالیتی که به تولیدکالا وخدمات سودمندومؤثردرحیات اقتصادی جامعه منجرمی شودکه درآن به ازای شرکت مستقیم وفعال درجریان تولید وانجام خدمات،پاداش یامزدی به صورت نقدی یاجنسی پرداخت می‌گردد.
تعریف عملیاتی: این متغیر چون متغیری اسمی است ،دربخش آمارتوصیفی شاخص گرایش مرکزی ،مد یانما استفاده می گردد.وشاخص های پراکندگی فراوانی نسبی طبقات ودربخش آماراستنباطی ازتحلیل واریانس استفاده می شود.
هزینه:مقداری ازدرآمدویاکل درآمدکه دریک ماه ،خانواده ویافردصرف مخارج خودمی کند.
تعریف عملیاتی: متغیر هزینه چون یک متغیر فاصله ای است سطح سنجش آن هم فاصله ای می باشد ودربخش آمارتوصیفی ازجدول توزیع فراوانی وهمچنین از شاخص های گرایش مرکزی مانند مد،میانه ومیانگین وشاخص های پراکندگی مانند دامنه تغییرات،واریانس،انحراف معیار،وشاخص های توزیع ازکجی یاچولگی ،کشیدگی ودرآماراستنباطی ازآزمون همبستگی پیرسون استفاده می شود.
منزل مسکونی:خانه وملکی که فرد وخانواده ا ش درآن روزگارمی گذرانندوشامل منازل شخصی واجاره ای ورهنی یارهنی –اجاره ای و… می باشد.
تعریف عملیاتی: این متغیر چون متغیری اسمی است ،دربخش آمارتوصیفی شاخص گرایش مرکزی ،مد یانما استفاده می گردد.وشاخص های پراکندگی فراوانی نسبی طبقات ودربخش آماراستنباطی ازتحلیل واریانس استفاده می شود.
ساعات مطالعه :منظورمقدار وقتی که فردبه مطالعه در۲۴ساعت شبانه روز اختصاص می دهد، می باشد.
تعریف عملیاتی: متغیر ساعات مطالعه چون یک متغیر فاصله ای است سطح سنجش آن هم فاصله ای می باشد ودربخش آمارتوصیفی ازجدول توزیع فراوانی وازشاخص های گرایش مرکزی مانند مد،میانه ومیانگین وشاخص های پراکندگی مانند دامنه تغییرات،واریانس،انحراف معیار،وشاخص های توزیع ازکجی یاچولگی، کشیدگی ودرآماراستنباطی ازآزمون همبستگی پیرسون استفاده می شود.
امکانات مطالعه:شامل کتاب(جدیدترین اثردرزمینه ی هرعلم) وکتابخانه واینترنت،مجله های علمی پژوهشی وفیلمها وبرنامه های مستند،پایان نامه های علمی دانشگاهی و… می باشد.
تعریف عملیاتی: این متغیر چون متغیری اسمی است ،دربخش آمارتوصیفی شاخص گرایش مرکزی ،مد یانما استفاده می گردد.وشاخص های پراکندگی فراوانی نسبی طبقات ودربخش آماراستنباطی ازتحلیل واریانس استفاده می شود.
هزینه ی خرید کتاب : مقدارپولی که نشان دهنده ی اشتیاق فرد به خرید کتاب ومطالعه ی آن می باشد.
تعریف عملیاتی: متغیر هزینه ی خرید سالانه کتاب چون یک متغیر فاصله ای است سطح سنجش آن هم فاصله ای می باشد ودربخش آمارتوصیفی ازجدول توزیع فراوانی و ازشاخص های گرایش مرکزی مانند مد،میانه ومیانگین وشاخص های پراکندگی مانند دامنه تغییرات،واریانس،انحراف معیار،وشاخص های توزیع ازکجی یاچولگی ،کشیدگی ودرآماراستنباطی ازآزمون همبستگی پیرسون استفاده می شود.
شرکت درهمایش علمی: :نشان دهنده ی انگیزه واشتیاق فرد به حضوردرجلسات علمی –پژوهشی می باشد.
تعریف عملیاتی: این متغیر چون متغیری اسمی است ،دربخش آمارتوصیفی شاخص گرایش مرکزی ،مد یانما استفاده می گردد.وشاخص های پراکندگی فراوانی نسبی طبقات ودربخش آماراستنباطی ازتحلیل واریانس استفاده می شود.

۱۳

خشک کن جریان پیوسته چرخشی

مناسب برای مایعات و ژلاتین

پیوسته است

کنترل آن مشکل است.

۱۴

خشک کن بستر سیال

مناسب برای ذرات یکنواخت کوچک و سبزیجات کوچک

خشک شدن درحالت مخزنی یکنواخت و سریع است.

محدودیت اندازه ذرات

۱۵

خشک کن توده ای

مناسب برای حجم زیاد محصول

ارزان است

محصول یکنواخت خشک نمی شود.

۱۶

خشک کن پیوسته

برای محصولات دانه ای

آسان است، سریع است.

گران است.

دما یکی از مهمترین فاکتورها جهت تخریب مواد غذایی می باشد. خشک کردن در دماهای پایین می تواند موجب ایجاد کیفیت بهتر مواد غذایی شود. بنابراین تحت چنین شرایطی بهبود نرخ انتقال حرارت به درون محصول می تواند مزیت های زیادی برای فرایند خشک شدن ایجاد کند. اما در میان همه روش های خشک کردن محصولات کشاورزی، همیشه انتقال حرارت به داخل محصول به سختی انجام می شود. البته بسته به نوع محصول و روش انتخابی برای خشک کردن، نرخ انتقال حرارت متفاوت است. یکی از روشهایی که امروزه جهت انجام بهتر انتقال حرارت به داخل مواد خشک شونده، انتخاب می شود، استفاده از ذرات حامل انرژی^[۱] (بی اثر) می باشد. در این روش ذرات دارای ظرفیت حرارتی پایین و رسانایی بالا در داخل محفظه خشک کن قرار داده می شوند. لذا انتقال حرارت از هوای خشک کننده به این ذرات خیلی سریع انجام می گیرد و سپس ذرات بی اثر به نوبه خود حرارت را به دلیل داشتن ضریب انتقال حرارت بالا به مواد خشک شونده منتقل می کنند. بنابراین مواد خشک شونده خیلی سریع گرم شده، متعاقباً انتقال جرم سریع تر از حالت معمولی صورت می پذیرد و جسم با سرعت بیشتری خشک خواهد شد. البته تحقیقات دامنه داری در این زمینه انجام گرفته است که در فصل بعدی به بعضی از آنها اشاره می شود. اشتراک تحقیقات مزبور در این است که آنها در ابعاد کوچک و به صورت پایلوت در خشک کن بستر سیال انجام گرفته است. در همه آنها استفاده از ذرات حامل انرژی اثر بخش و مفید معرفی شده اند. لذا برای اولین بار در این تحقیق، اثر کاربرد ذرات حامل انرژی در خشک کن پیوسته بررسی گردید. به این ترتیب خشک کن پیوسته جدیدی که در آن از ذرات بی اثر از جنس استیل برای اولین بار استفاده گردید جهت خشک کردن ذرت مورد استفاده قرار گرفت. این خشک کن استوانه ای در بخش مکانیک ماشینهای کشاورزی دانشگاه شیراز طراحی و ساخته شد. این دستگاه در ابعاد کوچک (قطر ۲۵ سانتیمتر و ارتفاع ۱ متر) ساخته شد. ورودی محصول و ورودی ذرات بی اثر به صورت جداگانه در قسمت بالای آن تعبیه شده است. خروجی مخلوط دانه و ذرات بی اثر در پایین مخزن قرار دارد. ضمن این که هوای گرم از نیمه پایینی مخزن وارد مخزن خشک کننده می شود. از کانال حرارتی جهت گرم کردن هوای خشک کننده استفاده شد.
مزیت های این نوع خشک کن در مقایسه با سایر خشک کن های مخزنی موجود برای خشک کردن دانه ها عبارتست از:
امکان استفاده از ذرات بی اثر: این خشک کن به گونه ای ساخته شده است که ذرات بی اثر از قسمت بالا وارد جریان دانه شده ضمن مخلوط شدن با دانه ها به خشک شدن کمک کرده و در نهایت توسط غربال مخصوصی که در قسمت خروجی مواد قرار دارد، ذرات بی اثر از جریان دانه جدا می گردند.
امکان تغییر نرخ ورود دانه و ذرات بی اثر
امکان تغییر سرعت حرکت مواد در داخل مخزن
اهداف پژوهش حاضر
بهبود فرایندهای انتقال حرارت و انتقال جرم در دانه های ذرت: در این طرح فرض بر این است که با بهره گرفتن از ذرات حامل انرژی نرخ انتقال حرارت از هوای خشک کننده به دانه های ذرت و متعاقباً نرخ انتقال جرم از دانه ها به هوای خشک کننده بهبود یابد.
افزایش نرخ خشک شدن دانه های ذرت: با افزایش نرخ انتقال حرارت و انتقال جرم، نرخ خشک شدن دانه های ذرت تسریع خواهد یافت.
خشک شدن یکنواخت دانه های ذرت: به دلیل وجود ذره های بی اثر در داخل توده محصول، انتقال حرارت از ذرات بی اثر به دانه ها در نقاط مختلف بستر بیشتر شده و موجب خشک شدن یکنواخت تر می شود.
ارائه بهترین مدل ریاضی فرایند خشک شدن دانه ذرت، از طریق مقایسه دو روش تحلیل ابعادی و دینامیک سیالات محاسباتی (CFD).
فصل دوم
مروری بر تحقیقات پیشین
خشک‌کردن یکی از روش های ساده و معمول نگهداری مواد غذایی است که برای محصولات مختلف به کار می‌رود. محصولات خشک شده جایگزین بسیار مناسبی برای محصولات تازه می‌باشند. گرچه خشک‌کردن طبیعی محصولات کشاورزی بسیار معمول و بدون هزینه است اما باعث وارد آمدن خسارت زیادی به محصول می‌شود. در ضمن ممکن است کیفیت محصولات خشک‌شده به میزان زیادی کاهش یابد. (کهن، ۱۳۸۴). به همین دلیل خشک کردن و آماده سازی غلات عموماً توسط روش های مصنوعی انجام می گیرد. خشک کردن نادرست مواد غذایی موجب رطوبت مانی گشته که سبب رشد کپک و میکروب می شود. لذا امکان انبارکردن ایمن محصول وجود نخواهد داشت. از طرفی دمای بالا در هنگام خشک کردن باعث تخریب کیفیت دانه به دلیل کم کاری آنزیم ها خواهد شد (Kribs and Spolek, 1997).
هدف اصلی خشک کردن، برداشت آب از ماده مرطوب است ولی در طی خشک کردن، کیفیت محصول، اقتصادی بودن و جنبه های محیطی آن نیز باید در نظر گرفته شود. جهت نیل به بهترین کیفیت، معیار های مختلفی از قبیل ویتامین، پروتئین، محتوای آروماتیک، رنگ، مواد معدنی، فعالیت های بیولوژیکی ، بافت و… بایستی در نظر گرفته شود. مشخصات کیفی و کمی مواد مرطوب در طی خشک کردن بایستی حفظ گردد
(مرادی، ۱۳۸۷).
روش های مختلفی برای خشک کردن محصولات کشاورزی و مواد غذایی وجود دارد که در ادامه درباره آنها بحث خواهد شد.
۲-۱- انواع خشک‌کن‌ها
خشک‌کن‌ها را به روش های متعددی می‌توان دسته‌بندی نمود بعضی از این روشها به شرح زیر می‌باشند:
۲-۱-۱- طبقه‌بندی خشک‌کن‌ها بر اساس محل استفاده
بر این اساس خشک‌کن‌ها را در دو طبقه دسته بندی می‌کنند(Brooker et al., 1992) .

ماده۳۱ـ طبق اصول ماده ۵۳ قواعد جنگ زمینی، اگر نیروی اشغالگر متخاصم هواپیمای خصوصی بی طرفی را هنگام ورود به محدوده تحت صلاحیت دشمن پیدا کند، می تواند هواپیما را مصادره کند مشروط بر این که کلیه خسارت آن را بپردازد.
ماده ۳۲ـ هواپیمای عمومی دشمن را، به غیر از آنهایی که در ردیف هواپیمای خصوصی شمرده می شوند هم می توان، بدون این که به عنوان غنیمت جنگی در نظر گرفته شود، توقیف کرد.
ماده ۳۳ـ هواپیمایی غیر نظامی نیروی متخاصم را، عمومی یا خصوصی، که درون محدوده تحت صلاحیت کشور خود پرواز می کنند، می توان مورد شلیک قرار داد مگر این که در صورت نزدیک شدن هواپیمایی نظامی دشمن در نزدیکترین محل فرود آید.
ماده ۳۴ـ درصورت وقوع هر یک از موارد زیر می توان به هواپیمای غیر نظامی نیروی متخاصم، عمومی یا خصوصی، شلیک کرد:
۱ـ در محدوده تحت صلاحیت دشمن به پرواز در آیند،
۲ـ اگر در نزدیکی و یا خارج از محدوده تحت صلاحیت کشور خود به پرواز درآیند،
۳ـ اگردر نزدیکی عملیات نظامی دشمن در زمین و دریا به پرواز درآیند.
ماده ۳۵ـ هواپیمای بی طرفی که در محدوده تحت صلاحیت نیروی متخاصم پرواز می کند، و اخطاری مبنی بر نزدیک شدن هواپیمای نظامی نیروی متخاصم مخالف دریافت می کند، باید در نزدیک ترین محل فرود آید. فرود نیامدن هواپیما ممکن است آن را در معرض خطر شلیک قرار دهد.
ماده ۳۶ـ هنگامی که هواپیمای نظامی دشمن به دست نیروی متخاصم می افتد، خدمه ومسافران ممکن است به عنوان زندانیان جنگی محسوب شوند.
این قانون شامل حال خدمه و مسافران هواپیمای غیر نظامی دشمن هم می شود، مگر در مواردی که هواپیمای غیر نظامی عمومی صرفاً برای جابه جایی مسافران باشد، که در این صورت مسافران باید آزاد شوند، مگر این که آنها در خدمت دشمن باشند یا از اتباع دشمن و آماده خدمت در ارتش باشند، باید به عنوان زندانیان جنگی گرفته شوند.

اگر هواپیمای خصوصی دشمن به دست نیروی متخاصم بیفتد، چنانچه خدمه از اتباع کشور دشمن یا بی طرف باشند که در خدمت دشمن هستند، باید به عنوان زندانیان جنگی گرفته شوند.
خدمه اتباع کشور بی طرف که در خدمت دشمن نیستند، اگر کتاباً تعهد کنند تا پایان خصومت ها در هیچ نوع هواپیمای دشمن خدمت نکنند، آزاد می شوند. مسافران هم باید آزاد شوند مگر این که در خدمت دشمن باشند یا از اتباع کشور دشمن و آماده برای خدمت در ارتش باشند که در اینصورت باید به عنوان زندانیان جنگی بازداشت شوند. اگر منافع نظامی نیروی متخاصم ایجاب کند، آزاد سازی افراد در هر مورد باید به تعویق بیافتد.
نیروی متخاصم می تواند هر یک از اعضای خدمه یا هر یک از مسافرانی را که در حین پرواز به نحوی به دشمن کمک می کنند، به عنوان زندانی جنگی بازداشت کند.
نیروی متخاصم مخالف بایداز اسامی افرادی که پس از تعهد کتبی طبق پاراگراف سوم این ماده آزاد می شوند، مطلع شوند تا آگاهانه بر خلاف تعهدشان آنها را بکار نگیرد.
ماده ۳۷ ـ اگر خدمه هواپیمای بی طرفی که توسط نیروی متخاصم توقیف شده است، از اتباع کشور بی طرف باشد و در ارتش دشمن خدمت نکنند، باید بدون هیچ قید و شرطی آزاد شوند، در غیر اینصورت ممکن است به عنوان زندانیان جنگی بازداشت شوند.
مسافرین هواپیما باید آزاد شوند مگر این که در خدمت دشمن یا ازاتباع کشور دشمن و آماده خدمت در ارتش باشند، که در هر یک از موارد باید به عنوان زندانیان جنگی بازداشت شوند.
چنانچه منافع ارتش نیروی متخاصم لازم بداند، آزادی مسافرین و خدمه در هر مورد ممکن است به تعویق افتد.
نیروی متخاصم می تواند هر یک از اعضای خدمه یا هر یک از مسافرین پروازی را که به هر طریق به دشمن کمک می کنند به عنوان زندانی جنگی بازداشت کنند.
ماده ۳۸ـ هنگامی که تحت شرایط مذکور در مواد ۳۶ و ۳۷ خدمه و مسافرین به عنوان زندانیان جنگی بازداشت می شوند، بدین معناست که اگر از اعضای نیروهای مسلح نباشند، باید با آنها بدتر از زندانیان جنگی رفتار شود.
فصل ششم
وظایف نیروهای متخاصم در قبال کشورهای بی طرف و وظایف کشورهای بی طرف در قبال نیروهای متخاصم
ماده ۳۹ ـ هواپیماهای نیروی متخاصم موظفند حقوق قدرتهای بی طرف را رعایت کنند و از انجام هر گونه عملی در محدوده تحت صلاحیت کشور بی طرف که آن کشور منع کرده است، بپرهیزند.
ماده ۴۰ـ هواپیماهای نیروی متخاصم باید از ورود به محدوده تحت صلاحیت یک کشور بیطرف خودداری کنند.
ماده ۴۱ـ هواپیماهای سوار بر ناوهای جنگی همچون ناوهای هواپیمابر، جزئی از آن کشتی محسوب می شوند.
ماده ۴۲ـ یک دولت بی طرف باید با بهره گرفتن از تمام وسایل در اختیار خود از ورود هر گونه هواپیمای نظامی نیروی متخاصم در محدوده تحت صلاحیت خود جلوگیری کند و اگر وارد این قلمرو شده اند باید آنها را وادار به فرود کند. یک دولت بیطرف با بهره گرفتن از تمام وسایل در اختیار خود باید هواپیمای نظامی نیروی متخاصم را به همراه خدمه و مسافران آن، هر چند نفر که باشند، پس از فرود به هر دلیلی، در محدوده تحت صلاحیت خود بازداشت کند.
ماده ۴۳ـ اگر خدمه هواپیمای نظامی از کار افتاده که متعلق به نیروی متخاصم است، خارج از آب های بی طرفی نجات یافته اند و سپس توسط هواپیمای نظامی بی طرف وارد کشور بی طرف شده اند، باید بازداشت شوند.
ماده ۴۴ـ هر گونه کمک، مستقیم یا غیر مستقیم، دولت بی طرف به هواپیماهای نیروی متخاصم، قسمتی از هواپیماها یا مهمات و محموله های لازم برای هواپیما ممنوع است.
ماده ۴۵ـ بنا به شرایط ماده ۴۶، قدرت بی طرف نباید از صادرات یا ترانزیت هواپیما، اجزاء هواپیما یا مهمات و محموله هواپیما از طرف نیروی متخاصم جلوگیری کند.
ماده ۴۶ـ یک دولت بی طرف باید از تمام وسایل دراختیار خود استفاده کند تا:
۱ـ از ترک هواپیمایی که آماده حمله به نیروی متخاصم است از محدوده تحت صلاحیت خود جلوگیری کند. همچنین اگر این هواپیما حامل مهماتی است که آن را قادر به حمله می کند، اگر دلیلی مبنی بر آمادگی چنین هواپیمایی برای حمله به نیروی متخاصم وجود دارد،
۲ـ از ترک هواپیمایی که در میان اعضای خدمه خود شخصی از نیروی نظامی متخاصم وجود دارد جلوگیری کند،
۳ـ از کار در هواپیمایی که برای تخلفف از اهداف این ماده طراحی شده است، جلوگیری کند،
هنگام ترک هر هواپیمایی در محدوده تحت صلاحیت کشور بی طرف که حامل اشخاص یا همراهانی است، دولت بی طرف موظف است به دستور نیروی متخاصم مسیری را برای آن هواپیما مشخص کند که در مجاورت عملیات نظامی نیروی متخاصم مخالف نباشد و باید هر ضمانتی را که لازم بداند تعیین کند تا اطمینان حاصل نماید هواپیما همان مسیر تعیین شده را دنبال می کند.
ماده ۴۷ ـ یک کشور بی طرف موظف است از هر گونه دیدبانی هوایی حرکات، عملیات یا مدافع یک نیروی متخاصم به منظور گزارش به نیروی متخاصم دیگر جلوگیری کند.
این شرط در مورد یک هواپیمای نظامی متخاصم بر روی کشتی جنگی هم به طور یکسان صادق است.
ماده ۴۸ـ هر گونه عملی که توسط قدرت بی طرف تحت این مقررات در توسل به زور یا استفاده از وسایل در اختیار خود جهت اجرای حقوق و وظایفشان انجام شود، نباید به عنوان یک عمل خصمانه تلقی گردد.
فصل هفتم
بازدید و جستجو، تصرف و محکومیت
ماده ۴۹ـ هواپیمای نظامی متخاصم می توانند هواپیماهای خصوصی را بازدید، بازرسی و تصرف کنند.
ماده ۵۰ـ هواپیمای نظامی متخاصم می تواند به هواپیماهای غیر نظامی عمومی و خصوصی دستور فرود دهد یا به هواپیما اجازه دهد تا برای بازدید و بازرسی در محلی که به آسانی در دسترس است، فرود آید.
امتناع از دستور فرود تا رفتن به محلی برای بازرسی هواپیما را در معرض خطر شلیک قرار دهد.
ماده ۵۱ـ هواپیمای غیر نظامی عمومی که متعلق به دولت بی طرف است، به غیر از آنهایی که باید به عنوان هواپیماهای خصوصی در نظر گرفته شوند، فقط می توان جهت تایید برگه های آن مورد بازدید قرار گیرد.
ماده ۵۲ـ هواپیماهای خصوصی دشمن ممکن است در هر شرایطی مورد تصرف قرار گیرند.
ماده ۵۳ـ یک هواپیمای خصوصی بی طرف تنهادر حالی مورد تصرف قرار می گیرد که:
الف) مانع اعمال حقوق مشروع دولت متخاصم شود،
ب) تحریمی را که فرماندار نیروی متخاصم تحت ماده ۳۰ وضع کرده است و این هواپیمای بی طرف به آن کاملاً واقف است نقض کند،
ج) در عملیات غیر بی طرفانه ای دست داشته باشند،

۱-۹- روش و ابزار گردآوری اطلاعات
یکی از گامهای اساسی در هر پژوهشی گردآوری اطلاعات می‌باشد. به منظور گردآوری اطلاعات مورد نیاز این تحقیق سعی شده است تا در تهیه و تدوین پیشینه تحقیق از طریق مراجعه به کتابخانه و بررسی اسناد و مدارک استفاده شود. همچنین برای جمع آوری داده‌ها و آزمون فرضیه‌ها از پرسشنامه استفاده گردیده است.

۱-۱۰- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
برای تجزیه تحلیل داده‌ها در این پژوهش از روش مدل معادلات ساختاری و نرم افزار لیزرل (Lisrel) استفاده می‌شود که البته روش و نرم‌افزار مذکور به تفضیل در فصل سوم توضیح داده خواهند شد.
۱-۱۱- قلمرو تحقیق (زمانی ، مکانی و موضوعی)
مدت زمان تخمینی برای اجرای این تحقیق از اسفند ۱۳۹۰ لغایت تابستان ۱۳۹۱می‌باشد. قلمرو مکانی تحقیق سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان می‌باشد. همچنین موضوع پژوهش در حوزه مدیریت دانش می باشد.
۱-۱۲- تعریف اصطلاحات و مفاهیم کلیدی
مدیریت دانش: تعاریف و دیدگاه‌های متفاوتی در خصوص مدیریت دانش وجود دارد و هر یک از نظریه پردازان بر اساس کارکردهایی که برای دانش و مدیریت دانش در سازمان‌ها قائلند، تعریفی خاص از آن ارائه کرده‌اند.
دل و گریسون^[۵] مدیریت دانش را به عنوان یک راهبرد تعریف می‌کنند که باید در یک شرکت توسعه داده شود. برای اینکه مطمئن باشیم دانش به افراد درست در زمان مورد نیاز می‌رسد، به طوری که آنها دانش را به اشتراک گذارند واز اطلاعات برای بهبود وظایف سازمان استفاده می‌کنند. کارل اسیوبی^[۶] مدیریت دانش را به عنوان فرایند خلق ارزش از دارایی‌های نامحسوس سازمان تعریف می‌کند. مالهوترا^[۷] یکی از پرکارترین افراد در این زمینه بیان می‌کند که مدیریت دانش دربرگیرنده فرآیندهای سازمانی است که به دنبال ترکیب هم افزای ظرفیت پردازش داده و اطلاعات توسط فناوری اطلاعات با ظرفیت نوآوری و خلاقیت منابع انسانی می‌باشد . تاونلی^[۸] مدیریت دانش را به عنوان مجموعه‌ای از فرآیندها تعریف می‌کند که دانش موجود در سازمان را در جهت دستیابی به اهداف و ماموریت‌های سازمان، ایجاد و به اشتراک می‌گذارد.
چرخه دانش^[۹] : دانش، دانش می‌آفریند. همان فرآیندهایی که به کار گرفته می‌شوند تا دانش ایجاد، منتقل و به کار گرفته شود خود منتج به دانش جدید می‌شود. کارمند دانش را از پایگاه‌های اطلاعاتی به کار می‌گیرد تا مشکل مشابهی را که کمی با آن تفاوت دارد حل کند. این راه حل موفق اکنون پایه دانش سازمانی را تشکیل می‌دهد. به همین ترتیب، ایده‌هایی را می‌توان در جلسات بحث و تبادل نظر مطرح کرد تا ایده‌هایی جدید منتشر شود، ایده‌هایی که برخی از آنها بینش‌های جدید باارزشی ارائه می‌دهد که به دانش سازمان می‌افزاید. نتیجه، چرخه دانشی است که در آن داده‌ها به اطلاعات تبدیل می‌شوند. اطلاعات، دستچین و تقویت گردیده و تبدیل به دانش می‌شود (آلن رادینگ^[۱۰]،۱۳۸۶: ۵۲).
جذب دانش^[۱۱] : جذب دانش اشاره به کلیه فعالیت‌هایی دارد که طی آن دانش مورد نظر در اختیار سازمان قرار می‌گیرد.
ذخیره دانش^[۱۲] : ذخیره کردن،سازماندهی و بازیابی دانش سازمانی، که از آن به حافظه سازمانی نیز یاد می‌کنند‌، بخش مهمی از مدیریت دانش کارامد را تشکیل می‌دهد . در این مرحله، دانش ذخیره و ثبت می‌شود تا قابلیت بازیابی و استفاده توسط کارکنان سازمان وجود داشته باشد (عطاپور به نقل از نوناکا،۱۳۸۸).
اشتراک دانش^[۱۳] : اشتراک دانش عبارت است از حرکت، توزیع و پخش دانش بین افراد و پایگاه‌های اطلاعاتی به طور مکانیزه و غیرمکانیزه و به صورت دوسویه. درحقیقت درصد بالایی از موفقیت مدیریت و چرخه دانش، به تبادل و اشتراک صحیح دانش بستگی دارد و تبادل و اشتراک دانش از فردی به فردی دیگر، از لوازم اساسی چرخه مدیریت دانش است (رادینگ،۱۳۸۶: ۶۳).
بکارگیری دانش^[۱۴] : اشاره به این مطلب دارد که ایده‌ها و دانش بدست آمده، بدون جهت‌گیری در مورد اینکه چه کسی آنها را مطرح کرده است، در صورت مفید و مناسب بودن، مورد استفاده قرار گیرد. این حلقه به آمیختن دانش با عمل توجه دارد (عطاپور، ۱۳۸۸).
مسیر شغلی : مسیر شغلی به عنوان “الگوی تجربیات مربوط به کار که مراحل زندگی شخص را در بر می‌گیرد” تعریف می‌شود. توسعه مسیر شغلی به اثربخشی شغل در بلند مدت و موفقیت سازمانی‌ کارکنان نگاه می‌کند (دیوید ا دیسنزو،استیفن پ.رابینز، ۱۳۸۸: ۳۴۱).
۱-۱۳- مدل مفهومی تحقیق
انتقالی
چرخشی
ارتقایی (عمودی)
ثابت (افقی)
شکل ۱-۱: مدل مفهومی تحقیق
خلاصه فصل
در این فصل ابتدا ادبیات تحقیق مرور شد، سپس بیان مساله طرح و آن
گاه به ضرورت و دلایل تحقیق و اهمیت موضوع تحقیق اشاره شد. بعد از آن فرضیه‌های تحقیق ارائه گردید که فرضیه اصلی عبارت است از: میان فرایند چرخه دانش و مسیر شغلی کارکنان سازمان صنعت، معدن و تجارت زنجان ارتباط معناداری وجود دارد. بعد از فرضیه‌ها، متغیرهای موجود در تحقیق شامل جذب، ذخیره، اشتراک و بکارگیری دانش و مسیر شغلی مشخص شدند و سپس به بررسی اهداف تحقیق پرداختیم. در مرحله بعد روش شناسی تحقیق همراه با روش گردآوری اطلاعات و جامعه آماری و روش تجزیه وتحلیل اطلاعات را به طور خلاصه مورد بررسی قرار دادیم و در آخر به تعریف اصطلاحات و مفاهیم کلیدی پرداختیم.
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
مقدمه
عصر کنونی، عصر تحولات شتابنده و غیرقابل پیش‌بینی است. وضعیت مدیریت در جامعه ما بیانگر عدم توازن میان پیچیدگی‌های روزافزون سازمان‌ها و عدم توانایی‌های این سازمان‌ها در پیش‌بینی و مقابله با این تحولات می‌باشند. سازمان‌ها برای مقابله با تهدیدات محیطی و استفاده فرصتهای احتمالی، ناچارند ظرفیت‌ها و توانمندی درونی خود را بشناسند، نقاط ضعف را بیابند و به تقویت نقاط قوت بپردازند. مسائل و مشکلات مدیریت آن چنان پیچیده و گسترده شده‌اند که تشخیص آنها به آسانی میسر نیست و ماهمیت انسانی سازمان‌ها و پیچیده بودن رفتارهای کارکنان، این پیچیدگی را مضاعف کرده است.
در چنین شرایطی سازمان‌هایی موفق و کامیاب هستند که ضمن کسب دانش و آگاهی وسیع از عوامل محیطی برای حفظ حیات خود، بتوانند زمینه رشد و پویایی و افزایش عملکرد سازمان را بهبود بخشند (رحیمی و نجفی ، ۱۳۸۶: ۱۱).
یکی از راه های تحقق این امر مقوله مدیریت دانش^[۱۵] است. در گذشته‌ای نه چندان دور، قدرت و مزیت رقابتی یک سازمان یا یک جامعه، دسترسی بیشتر به منابع مادی محسوب می‌شد. اما اکنون شرایط جامعه متحول شده و اصلی‌ترین مزیت رقابتی برای سازمان‌ها، توان آنها در مدیریت دانش محسوب می‌شود (خوانساری، ۱۳۸۴).
در دنیای امروز که تغییرات سریع و دانش از جایگاه خاصی برخوردار است، مدیریت دانش اهمیت ویژه‌ای یافته است و باعث شده سازمان‌ها به اهمیت مدیریت دانش در سیاست‌گذاری و خدمات‌رسانی به مردم واقف شوند.
به گفته پیتر دراکر^[۱۶] راز موفقیت سازمانها در قرن ۲۱ همانا مدیریت دانش است (اورمزدی، ۱۳۸۶). بنابراین مدیریت سازمان‌ها باید با تکیه بر دانایی، امکان اتخاذ تصمیمات معقول‌تر در موضوعات مهم و بهبود عملکردهای مبتنی بر دانش را پیدا کنند. از اینرو مدیریت دانایی موضوعی مهمتر از خود دانایی محسوب می‌شود که در سازمان‌ها به دنبال آن است که نحوه چگونگی تبدیل اطلاعات و دانسته‌های فردی و سازمانی را به دانش و مهارت‌های فردی و گروهی تبیین و روشن نماید. امروزه مدیریت دانش به عنوان منبعی مهم درجهت مزیت رقابتی و ارزش آفرینی شناخته شده است (ابراهیم سبا و جنیفر راولی^[۱۷]، ۲۰۱۰).
فقدان ساز و کارهای صحیح ارزیابی و پیاده‌سازی مدیریت دانش، این سرمایه‌گذاری را در ذهن مدیران تنها به یک هزینه اضافی تبدیل کرده است. از اینرو سازمان‌ها باید محیطی را برای اشتراک و انتقال و تقابل دانش در میان اعضای خود بوجود آورند و سعی در ایجاد بسترسازی و شناسایی عوامل زمینه‌ای جهت استقرار مدیریت دانش در سازمان نمایند (فایرسون و مک ال روی^[۱۸] ، ۱۳۸۷: ۱۲۷).
مدیریت دانش در سبز فایل، تحولات شگرفی را در مباحث مدیریتی ایجاد کرده است. با توجه به اینکه مدیریت، تنها به دانش کد شده و مستند شده اکتفا نمی‌کند، بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌های جهان با تکیه بر دانش ضمنی و آشکار خود، درصدد ارتقای جایگاه رقابتی و افزایش اثربخشی و بهره‌وری خود هستند. در راستای رسیدن به این اهداف، مدیریت دانش به دنبال تصرف دانش، خرد و تجربیات با ارزش افزوده کارکنان و نیز پیاده‌سازی، بازیابی و نگهداری دانش به عنوان دارایی‌های سازمان است (اورمزدی ، ۱۳۸۶).
در دهه‌ های اخیر، انواع موسسات شاهد تغییرات اساسی در زمینه‌های ساختار، کارکرد و سبک‌های مدیریتی خویش بوده‌اند. موسسات کنونی اهمیت بیشتری جهت درک و انطباق‌پذیری و مدیریت تغییرات محیط پیرامون قائل شده‌اند و در کسب و بکارگیری دانش و اطلاعات روز به منظور بهبود عملیات و ارائه خدمات و محصولات مطلوبتر به ارباب رجوعان پیشی گرفته‌اند. چنین سازمان‌هایی نیازمند بکارگیری سبک جدیدی از مدیریت به نام مدیریت دانش می‌باشند (اورمزدی ، ۱۳۸۶).
امروزه در اوضاع رقابتی پیچیده و مبهم، سازمان‌ها در حال تغییر و تحول مستمرند. موجودیت مادی که زمانی شرط اصلی موفقیت به شمار می‌رفت، به سر آمده به طوری که دارایی فیزیکی نسبت به دارایی فکری در کسب برتری از اهمیت کمتری برخوردار است. به عبارت دیگر امروزه هدف تغییر به صورت عمده به شکل نرم افزاری حادث می شود نه سخت افزاری که می‌توان به صورت عینی یکی از این تحولات نرم افزاری را در بکارگیری فرایند مدیریت دانش در سازمان‌ها مشاهده کرد (آراسته و رزقی شیرسوار،۱۳۸۹: ۷۲).
در این فصل ابتدا مبانی نظری تحقیق را تشریح و تببین می‌کنیم و سپس به پیشینه پژوهش حاضر می‌پردازیم.
۲-۱- سیر تحول و تاریخچه مدیریت دانش</stron g>
مدیریت دانش از اواخر دهه ۱۹۷۰ مطرح گردید. با نزدیک شدن به اوسط دهه ۱۹۸۰و آشکارشدن اهمیت دانش و تاثیر آن بر حفظ قدرت رقابتی در بازارهای اقتصادی اهمیت ویژه‌ای یافت. در این دهه بود که نظام‌های مبتنی بر هوش مصنوعی و نظام‌های هوشمند برای مدیریت دانش بکار گرفته شد و مفاهیمی چون فراهم‌آوری دانش، مهندسی دانش، نظام‌های دانش محور و مانند آن رواج پیدا کرد (دراکر به نقل از حسن زاده، ۱۳۸۸).با نزدیک شدن به اوخر دهه ۸۰ میلادی می‌توان سیر صعودی انتشار مقالات مربوط به مدیریت دانش در مجلات حوزه مدیریت، تجارت و علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی را مشاهده کرد. در همین دوران بود که اولین کتابهای مربوط به این حوزه منتشر شدند. با ورود به دهه ۱۹۹۰ فعالیت گسترده شرکت‌های آمریکایی، اروپایی و ژاپنی در حوزه مدیریت به نحو چشمگیری افزایش می‌یابد. در اواسط دهه ۱۹۹۰ ظهور وب جهانی، تحرک تازه‌ای به حوزه مدیریت دانش می‌بخشد. در سال ۱۹۹۵، اتحادیه اروپا طی برنامه‌ای به نام اسپیریت بودجه قابل ملاحظه‌ای را برای اجرای طرح‌های مدیریت دانش اختصاص می‌دهد. اکنون در اوایل قرن ۲۱ مدیرت دانش برای بسیاری از کشورهای پیشرفته به عنوان نماد رقابت و عامل دستیابی به قدرت و توسعه درآمده است (آزاد شهرکی، ۱۳۸۸: ۱۲). از سال ۲۰۰۰ به بعد، شرکت‌های بزرگ اروپایی حدود ۵۵% درآمد خود را به مدیریت دانش اختصاص داده‌اند (داوری، ۱۳۸۰). جدول۲-۱ گاهشمار مدیریت دانش را به طور خلاصه نشان می‌دهد.