محوری قطور موسوم به چوب بلال که سنبله های فرعی ماده پهلوی هم به صورت جفتی روی آن قرار دارند. هر سنبله فرعی ماده نیز دارای دو گل فاقد اندام نر می باشد که فقط یکی بارور و دیگری (گل پایین) عقیم می باشد. هر گل ماده بارور دارای یک تخمدان می باشد که از آن، مجموعه خامه و کلاله به صورت رشته نازک و طویلی موسوم به کاکل یا ابریشم خارج می شود. کاکل از موهای ریز چسبناکی که دانه های گرده را به خود می گیرند، پوشیده شده است. طول عمر کاکل ها ۵- ۱۰ روز می باشد (۱۳۷۳، پور صالح). خروج کاکل از میان غلاف های بلال را نشانه ی آماده بودن مادگی برای دریافت گرده و لقاح می باشد، اصطلاحا مرحله کاکل دهی یا تولید تارهای ابریشمی می نامند. طول این کاکل ابریشم مانند که به تعداد دانه های موجود در بلال نمایان می شوند، ممکن است به ۵۰-۷۰ سانتیمتر برسد. از لحاظ همزمانی رشد و نمو اندام های نر و ماده، ذرت گیاهی پروتاندر(Protandry) است (یعنی گرده افشانی سه روز زودتر از خروج کاکل شروع و چندین روز ادامه می یابد). گرده افشانی به صورت طبیعی توسط باد صورت می گیرد. بنابراین حدود ۹۵ درصد گل های ماده یک پایه باید بطور دگرگشن و ۵ درصد به صورت خودگشن تلقیح شوند. عمل لقاح ۱۲- ۲۸ ساعت پس از جایگیر شدن دانه گرده روی کاکل ذرت صورت می گیرد. با انجام عمل لقاح، رنگ زرد کاکل به قرمز قهوه ای تغییر یافته و تدریجا کاکل خشک می شود (پور صالح، ۱۳۷۳؛ شبستری، ۱۳۷۰).

۱-۵- ارزش غذایی ذرت شیرین
دانه ذرت شیرین دارای ارزش غذایی بالایی می باشد که شامل مقدار زیادی از پروتئین ها و ویتامین ها و مواد ریزمغذی است. هم چنین ذرت شیرین غنی از قندها است. ذرت شیرینی که به مصرف مستقیم می رسد دارای رسیدگی مناسب در مرحله شیری و نرم بوده و حاوی ۷۴-۷۶ درصد آب می باشد. واریته های ذرت بین ۶-۱۴ درصد بسته به نوع واریته، قند دارندکه تشکیل شده از حدود ۸/۷۳ درصد ساکارز، ۲/۱۰ درصد گلوکز، ۳/۱۵ درصد فروکتوز و رافینوز نیز به مقدار کمی در دانه تجمع می یابد .(Zhu et al., 1992)
هم چنین دیگر ترکیبات مفید دانه ذرت شیرین عبارتند از ریزمغذی هایی مثل سلنیوم، کروم، روی، مس، نیکل و آهن. دررابطه با سلنیوم باید توجه خاصی داشت، زیرا سلنیوم همراه با ویتامین E و بتا کاروتن فعالیت متابولیکی ژن های سرطان زا را کاهش داده و دفع مواد سمی که برای بدن انسان مضر می باشند را تسهیل می نمایند.
نقش مهم دیگر ذرت نیز به دلیل وجود سلولز است که باعث افزایش حرکات پریستالیتیک (مارپیچی) روده شده و درنتیجه عبور مواد غذایی و جذب آن در دستگاه گوارش راحت تر گردیده، هم چنین با جذب کلسترول و گلوکز، سطح آنها درخون کاهش می یابد. بنابراین نقش جلوگیری کننده ازتصلب شرایین را بازی می کند.
در دانه های ذرت شیرین گلوتن وجود ندارد. بنابراین در رژیم های غذایی که باید عاری از گلوتن باشد یک ماده غذایی مؤثر و با اهمیت است و ماده اصلی محصولات نانوایی عاری از گلوتن و ماده مغذی کودکان مبتلا به سوء تغذیه آرد تهیه شده از ذرت شیرین می باشد (Sprague et al., 1988)
۱-۶- ارقام ذرت شیرین
انتخاب واریته مناسب یک موضوع مهم در تولید ذرت شیرین و تجارت و فرآوری آن می باشد و بستگی به شرایط اکولوژیکی و ویژگیهای بازار پسندی هر منطقه و انتظارات ما از آن واریته دارد.
به طور کلی امروزه ذرت شیرین برای چهار منظور- فرآوری، مصارف تازه، بازار محلی و صادرات -تولید می شود که هر یک موارد مصرف و نیازهای خاص خود را دارند و عملکرد و ضخامت پریکارپ دانه در هر مورد متفاوت می باشد (Boyer et al., 1984).
واریته هایی برای فرآوری (تهیه کنسرو و فر آورده های انجمادی) مناسب می باشند که دارای خصوصیات زیر باشند: عملکرد بالا، رسیدگی یکسان و یکنواخت، تولید بلالهای بزرگ، تولید دانه های زرد رنگ با کیفیت (طعم و شیرینی) بالا، عدم تولید پنجه، بلالهایی با پو شش (غلاف) کم و بالاخره مقاوم به خشکی و آفات و امراض. واریتههایی که درصد قندشان زیاد می باشد بیشتر در صنایع تبدیلی مصرف می شوند، زیرا این واریتهها علاوه بر درصد زیاد قند، طعم و مزه خوبی برای منجمد کردن بلالهای سالم دارند. واریتههای مناسب برای صنایع تبدیلی با توجه به نوع فرآوری (انجماد- کنسرو سازی و…. ) با یکدیگر متفاوت می باشند ((Rogers et al., 1988.
واریتههای ذرت شیرین که به صورت تازه مورد استفاده قرار می گیرند، باید هم از نظر خصوصیات ظاهری بلال (تعداد دانه در ردیف، انباشتگی دانه در نوک بلال، نظم و ترتیب ردیفها) و هم از نظر طعم ومزه (شیرینی) از کیفیت بالایی برخوردار باشند. همچنین بلالهایی با پوست زیاد و براق و داشتن دانه های کاملا پر شده دارای اهمیت میباشند.
جهت بازارهای محلی اولین و مهم ترین صفت، طعم (شیرینی) ذرت می باشد. از خصوصیات دیگر می توان از رسیدگی یکنواخت بلالها، زیاد بودن تعداد بلالهای قابل استفاده در هکتار (در این مورد وزن بلالها اهمیت ندارد) و داشتن بلالهایی با پوشش سبز و براق، نام برد. انواع سفید و بی رنگ ذرت شیرین برای فروش در بازار های محلی، مصرف می گردد (Boyer et al., 1984).
واریته های ذرت شیرین معمولاً از ۳جهت زیر دسته بندی می شوند:
۱-رنگ دانه ۲- زمان رسیدن به بلوغ ۳- میزان شیرینی طبیعی
علاوه بر موارد فوق میزان بازدهی محصول، شکل بلال و اندازه دانه نیز از مواردی هستند که هنگام انتخاب مد نظر مشتریان قرار می گیرند.
دسته بندی ذرت شیرین از نظر رنگ دانه ها
واریته های ذرت شیرین از نظر رنگ دانه ها در یکی از ۳ گروه زیر قرار می گیرند:
الف) واریتههای دارای دانه های زرد همانند:
Jubilee, Marti, Gold cup, Bodacious, Meracle, Calumet, Bonaza, Candy corn, Capitan Cedible, Sweetie, Merit
ب) واریتههای دارای دانه های سفیدرنگ همانند:
Sterling silver, Seneca, Snow, Silver queen, Silver streak, White lightning, Comet
ج) واریتههای دورنگ (Bi-Color) یعنی روی یک بلال هم دانه سفید مشاهده می شود و هم زرد مثل:
Candy stor, Sweet sal, Calico belle, Harmony
تفاوت واریتههای زرد و سفید ذرت شیرین به جز طعم در ارزش غذایی آنها است به طوری که واریته های زردرنگ حاوی کاروتنوئیدهای بیشتری همانند بتاکاروتن (Betacaretone) و گزانتین (Zeaxanthrin) می باشند.
اصلاح گران ذرت به دنبال ارقامی هستند که بتوانند در شرایط مختلف آب و هوایی رشد کنند. بعضی گونه های ذرت دارای ارتفاع حدود ۷۰ سانتی متر و دوره رشدی ۵۰ روزه و بعضی دیگر دارای ارتفاع ۴ متر و دوره رشدی یک ساله هستند. این طیف وسیع در گیاه و دانه ذرت باعث بوجود آمدن گونه های متفاوتی شده است. انواع ذرت را می توان به گروه های زیر تقسیم بندی کرد:
ذرت دندان اسبی^[۱]
ذرت سخت^[۲]
ذرت آردی^[۳]
ذرت شیرین^[۴]
ذرت آجیلی یا بو داده^[۵]
ذرت غلاف دار^[۶]
ذرت مومی^[۷]
لازم به ذکر است که بیش از ۹۵ درصد ذرت مورد کاشت، ذرت دندان اسبی می باشد که عمدتا در تغذیه طیور و دام ها مورد استفاده قرار می گیرد و سایر انواع ذرت نظیر ذرت های شیرین و فوق شیرین و نیز ذرت آجیلی برای مصرف مستقیم انسان به صورت تازه خوری و یا کنسرو و یا فراورده های صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند (خاوری و خراسانی، ۱۳۸۸).
۱-۷- منابع ژنتیکی ذرت
ذرت گیاهی با تنوع ژنتیکی فراوان است و بیشترین آنالیزهای گیاهی در حوزه ی مورفولوژیکی و ملکولی روی آن انجام شده است(Anderson and Cutler, 1942; Buckler et al., 2006).
درجه بالای پلی مورفیسم در ذرت مشاهده شده و این تنوع باعث انتخاب صفات مفید توسط کشاورزان برای چندین هزار سال گردیده است (Wych et al., 1988).
تنوع صفات فنوتیپی مشاهده شده، بستگی به تنوع طبیعی آلل ها و یا موتاسیون القا شده در ژنوم دارد که باعث افزایش اطلاعات مربوط به بیولوژی ذرت و در نهایت منجر به پیشرفت های اگرونومیک میشود (Coe et al., 1988; Neuffer et al., 1968, 1997).
منابع ژنتیکی ذرت به ۲ دسته تقسیم می شود:
ذخیره ژنتیکی
ژرم پلاست الحاق شده
(Bretting and Widrlechner 1995).
MGCSC مرکزی است که تنها در مورد ذخیره ژنتیکی ذرت فعالیت می کند. دیگر ذخایر ژنتیکی ذرت و ژرم پلاست ذرت های وحشی در ایستگاه NCRPIS در آمس لووا نگهداری می شود. ژرم پلاست های ذرت را نیز می توان از طریق مرکز بین المللی تحقیقات گندم و ذرت (CIMMYT) در مکزیک به دست آورد. این مرکز تخصص خود را روی ژرم پلاست های ذرت و گندم نواحی گرمسیری قرار داده است. ذخایر ژنتیکی از این ۳ مرکز، همگی در مرکز بین المللی حفاظت از منابع ژنتیکی (NCGRP) در فورت کولیز کلورادو، جمع آوری و نگهداری می شود. ذخایر ژنتیکی شامل یک آلل یا ژن مخصوص (شامل ذخیره ژنتیکی طبیعی گیاه یا ژن های الحاقی توسط موتاسیون)، ترکیب خاصی از موتاسیون که فنوتیپ خاصی را به وجود می آورد، دسته ای از آلل های جهش یافته که به ژنهای طبیعی گیاه متصل شده اند، صفات مختلف سیتوپلاسمی، انحرافات کرومزومی (ترانس لوکاسیون و وارونه سازی)، آنیوپلوییدی تری سومی و تترا پلوییدی می باشد . (Molecular Genetic Approaches To Maize Improvement, 2009)
ذخایر ژنتیکی همچنین شامل اینبرد لاین ها برای ردیابی محل و نقشه کشی ژن ها و لاین های دارای عناصر ترانس پوزاسیون فعال برای موتانت های جدید است. محل های نگهداری ژرم پلاست ها که در بالا نام برده شد همچنین شامل لاین ها، نسل ها، واریته های با گرده افشانی آزاد، گونه های خارجی، گونه های وحشی مرتبط (Coix, Tripsacum, Teosinte)، کولتیوار ها و بقیه ذخایر اصلاحی است. این گونه ژرم پلاسم ها حاوی تنوع نا شناخته ای هستند که ممکن است منابع با ارزشی جهت انجام کار های اصلاحی توسط اصلاح گران در آینده باشد (Molecular Genetic Approaches To Maize Improvement, 2009).
۱-۸- طبقه بندی ذرت شیرین از نقطه نظر میزان شیرینی آنها
ذرت های معمولی (علوفه ای) در مرحله شیری حاوی حدود ۴ درصد ساکارز هستند درصورتیکه انواع استاندارد ذرت شیرین در مرحله شیری حاوی بیش از ۶ درصد ساکارز میباشند. مقدار قند یا شیرینی ذرت شیرین تحت تأثیر دو مطلب است: خواص ژنتیکی، مدیریت زراعی و برداشت محصول، به نحوی که مقدار قند آن در سطح مطلوب حفظ گردد. در واقع شیرینی ذرت متأثر از میزان قند و نشاسته آندوسپرم دانه است. آندوسپرم منطقه بهبود ژنتیکی ذرت شیرین و دربرگیرنده جهشی است که باعث تولید قند بالا دردانه می شود. امروزه دررابطه با بیوسنتز نشاسته و اصلاح ژنتیکی کربوهیدرات های آندوسپرم تحقیقات و بازنگری های زیادی صورت گرفته است.
چندین ژن آندوسپرم در بهبود ذرت شیرین شناسایی شده اند که میزان قند را افزایش داده و مقدار نشاسته را کاهش می دهند. ۳ جهش ژنی که مفیدترین آنها می باشند و واریته های اصلی ذرت شیرین به نام آنها خوانده می شوند عبارتند از:‌
shrunken₂ ( (sh₂
Sugary₁ (su)
Enhancer₁ (se)
sh₂ درکروموزوم ۳ قرار گرفته و به عنوان جهش نوع ۱ طبقه بندی می شود. این جهش دربرگیرندۀ کاهش نشاسته و افزایش قند به مقدار زیاد بوده است.

همچنین آن را از نام آرامی «کربلا تو»^[۲۰] به معنای چیزی که سر را با آن می پوشانند، گرفته اند (ابن منظور، ۱/۸۶). نیز آن را از «کربل» معنای نوعی گیاه که در آن جا فراوان می روید و یا از «کربله»^[۲۱] به معنای نرمی و سستی خاک در زیر پاها (یاقوت حموی، معجم البلدان، ۴/۴۴۵)، و یا از واژه فارسی «کاربالا» یعنی کار بلند و والا یا آسمانی دانسته اند (فراهیدی، العین، ۵/۴۳۳)، که در عصر ساسانیان رایج بود و آن واژه در حقیقت معرب است. کربلا را به معنی رخاوت و سستی نیز آورده اند که دلیل آن رخاوت و سستی زمین آن است (شیروانی؛ بستان السیاحه، ۴۶۲).
سرزمین کربلا در ناحیه بیابانی و پر از تپه های باستانی واقع شده است. این سر زمین قریه «یونس بن متی» یکی از پیغمبران الهی بود و او از همین سرزمین مردمانش را به سوی خدا دعوت کرد. گفته اند که کربلا یکی از قریه های قدیمی منطقه «بابل» است که در قرون و اعصار گذشته بوده و شاهد این مطلب، وجود یکی از آثار باستانی واقع در نزدیکی «سده الهندیه» ایست (ابن منظور، ۱/۸۶).
قدیمی ترین شعری که به نام کربلا در آن آمده است شعر متعلق به معن بن اوس است که عصر جاهلیت را درک کرده است:
اذا هی حلّت کربلا فلعلعا فجوز العذیب دوناً فالنوابی
(الخلیلی، ۱۷).
برای سرزمین کربلا نام های دیگری ذکر کرده اند از جمله: طف، غاضریه، نینوا، عقر، النواریس، حائر.

طف
«طف» به ساحل و کناره های رود در سمت خشکی گویند (ابن منظور، ۹/۲۳۱). به عبارتی دیگر «طف» در لغت به سرزمین عرب مشرف بر بیابان عراق اطلاق می شود (یاقوت حموی، معجم البلدان، ۴/۳۶). در متون تاریخی از کربلا به سرزمین طف یاد شده است (یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ۲/۲۳۱).
غاضریه
کربلا را به سبب سکونت طایفه ای به نام بنی غاضر، از قبیله بنی اسد، در نزدیکی آن، غاضریه نیز می نامند (فراهیدی، العین، ۴/۲۶۵). آن جا آبادی وسیع و پر رونقی بود که در کنار فرات و در شمال کربلا قرار داشت و به آن متصل بود (یاقوت حموی، معجم البلدان، ۴/۱۸۳). در حقیقت به همان مکانی اطلاق می شد که تقریباً اکنون حرم ابوالفضل (ع) است (آل طعمه، ۲۵).
نینوا
نینوا شهری تاریخی در مقابل موصل از سرزمین بابل است که کربلای قدیم نیز جزء آن بوده است لذا قدمت آن به عصر تمدن بابل می رسد (الخلیلی، ۱۵). این شهر پایتخت دولت آشور و این نام از اسامی آشوری است (یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ۱/۸۱). در دوره های بعد، این منطقه به قریه ای تبدیل شد که در نزدیکی کربلای قدیم قرار داشت (ابن منظور، ۱۲/۴۳۰).
در کتاب «مراصد الاطلاع علی اسماء الامکنه و البقاع» این گونه آمده است: «در منطقه آباد کوفه ناحیه ای واقع است که نینوا نامیده می شود و کربلا نیز جزئی از آن است که امام حسین (ع) در آن کشته [شهید] شد» (ابن عبدالحق بغدادی، ۳/۱۴۱۴).
عقر
«عقر» در لغت به شکاف و فاصله میان دو مکان گفته می شود (فراهیدی، العین، ۱/۱۵۱). از آن جا که این مکان بابل و کربلا و نزدیک به بابل بود، آن را عقر و عقر بابل می خواندند (یاقوت حموی، معجم البلدان، ۴/۱۳۶). عقر ، مکانی بین واسط و بغداد است ( بیهقی ، ۳۰۱) . هنگامی که در سال ۶۱ هـ . ق امام حسین (ع) به این منطقه رسید و لشکریان عبیدالله بن زیاد قافله آن حضرت را محاصره کردند ( براقی نجفی ، ۱۷۵) ، حضرت به روستای «عقر» اشاره کرد و فرمود: نام این روستا چیست؟ جواب دادند: نامش «عقر» است. حضرت فرمود: از «عقر» به خدا پناه می بریم. سپس فرمود: نام این سرزمین چیست؟ گفتند: کربلا. فرمود: سرزمین در دو رنج و بلا (همدانی، ۸۶).
نواویس
این نام ریشه ای مسیحی و سریانی دارد که به قبرستان مسیحیان، واقع در شمال غرب کربلای کنونی گفته می شد. امروزه، این قبرستان کنار دریاچه سلیمانیه، در محله ای به نام «براز علی» واقع شده و حسینیه نامیده می شود (آل طعمه، ۲۵).
حائر
به محل دفن نواده رسول خدا (ص) در سرزمین کربلا، حائر یا حائر حسینی گویند. «حائر» در لغت، اسم فاعل از حار – یحیر است و به جایی گفته می شود که آب در آن جمع شود و بیرون نرود (ابن منظور، ۴/۲۲۳). به عبارتی دیگر، به حوض یا مکانی گویند که آب و مسیل آن از زمین های مجاور به سوی آن سرازیر شود، اما آب در آن دور زند و فراگیر نشود. این نام و مخفف آن «حیر» در متون تاریخی به کربلا و حائر حسین، به مکان قبر و محدوده مزار امام حسین (ع) گفته شده است (فراهیدی، العین، ۲/۱۷۰).
در باره ی علت تسمیه این منطقه به الحائر این بوده است که در دوران المتوکل خلیفه عباسی، خلیفه دستور داد که قبر شریف امام حسین (ع) را به آب ببندد تا ویران گردد و هنگامی که آب رودخانه را بدین سو سرازیر کردند آب تا نزدیک قبر رسید و تنها گردا گرد آن را گرفت و از همان زمان به نام الحائر «آب سرگردان» نامیده شد ( قریشی ، ۱۷۹).
۳-۴-۳ سیر تاریخی شهر کربلا
شهر کربلا در دوره های مختلف زمانی، نقش عمده ای در تاریخ اسلام و قبل از اسلام است و مرکز تمدن، شکوفایی فرهنگی، دینی و عمرانی محسوب می شده است. (الانصاری، ۳۷).
۳-۴-۳-۱ کربلا قبل از اسلام
موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد کربلا از زمان های قدیم موجب اهمیت خاص این منطقه شده است. این شهر به علت نزدیکی به بابل به تمدن اقوام سامی به خصوص بابلی ها وابسته است و در واقع، پلی ارتباطی برای مهاجرت اقوام سامی و عربی بین سرزمین های شام، جزیره العرب و سواد عراق محسوب می شده است. کربلا اولین مرکز سکونت سامی عربی در منطقه فرات میانی و حلقه ارتباطی راه های اصلی زمینی از طریق منطقه عین التمر به سمت تمام شهرها به حساب می آید. واقع شدن این شهر در جنوب غربی بغداد نزدیکی رود فرات به آن، قرار گرفتن در منطقه آب و هوایی معتدل، واقع نشدن در شمال و جنوب عراق و علاوه بر آن، داشتن اراضی حاصلخیز باعث جذب برخی قبایل گروه ها و قافله هایی شد که در قسمت غربی شبه جزیره عربی رفت و آمد داشتند. عوامل مذکور قبل از ظهور اسلام نیز به مدت طولانی کربلا را به مرکز تجمع مردم تبدیل کرده بود (الانصاری، ۳۸).
شکوفایی کربلا در دوران کلدانی ها نیز ادامه یافت. ماسینیون می نویسد:« کربلا از قدیم معبد کلدانی ها بود و آن معبد در شهری که نینوا نامیده می شد قرار داشته است» (خطط الکوفه ، ۶۶).
۳-۴-۳-۲ کربلا در دوران اسلامی
آنچه می توان در باره ی تاریخ قدیم کربلا در زمان فتح اسلامی گفت این است که این منطقه، منطقه ای زراعی واقع در ساحل فرات بوده که به علت حاصلخیزی خاک و فراوانی آب اقوام ساکن در آن به کشاورزی مشغول بودند (الانصاری، ۴۵).
شهر کربلای فعلی به عنوان یکی از سرزمین های مقدس اسلامی، هم زمان با شهادت امام حسین (ع) در حادثه عاشوری سال ۶۱ هجری (۶۸۰ م) به وجود آمده (ر.ک : یاقوت حموی، ۴/۴۴۵)، تاریخی مختلف شاهد تحولاتی بوده که بر شکوفایی و توسعه عمرانی آن تاثیر گذاشته است. این شهر و حرم های مقدس آن طی دوره های اسلامی مورد توجه بسیاری از حاکمان و رهبرانی که در عراق به قدرت می رسیدند و نیز دولت های صاحب تمدن آن روز، به خصوص خلفای عباسی، آل بویه، الجلایر، صفویه و عثمانی قرار گرفته است (الانصاری، ۳۷).
هنگام ورود امام حسین (ع) به این سرزمین، ایشان نام آن را پرسید. در میان نام هایکی کربلا بود، فرمود: «ارض کرب و بلا» و خواست از آن خارج شود که نگذاشتند (یاقوت حموی، معجم البلدان، ۴/۴۴۵).
دو روز پس از واقعه عاشورا یعنی در روز دوازدهم محرم سال ۶۱ هـ.ق قبیله«بنی اسد» اقوام به دفن اجساد مطهر امام حسین (ع) و ابوالفضل العباس (ع) و سایر یاران آن حضرت (ع) نمودند و با این کار خود پایه گذار تاسیس شهری بزرگ در سال های بعد شدند. در سال ۶۶ هـ.ق هنگامی که مختار ثقفی بر شهر کوفه مستولی شد، بر بالای قبر شریف گنبدی از آجر و گچ ساخت و محمدبن ابراهیم بن مالک اشتر متولی این کار شد و مرقد مذکور دارای دو در شرقی و غربی بود و این گنبد تا دوران خلافت هارون الرشید پا برجا بود .ظاهراً گنبد مذکور تا سال ۱۳۲ هـ.ق که امام صادق به زیارت جدشان مشرف شده بودند پابرجا بوده است (همدانی، ۸۶).
در سال ۱۹۳ هـ.ق هارون الرشید به وسیله حکمران خود در کوفه که موسی بن عیسی نام داشت، عرصه را بر زائران امام حسین (ع) تنگ نموده و قبه و بنای یاد شده را خراب کرد(طبری ، ۱۲/ ۵۳۸۸).
در سال ۱۹۸ هـ.ق گروهی از شیعیان مجدداً حرمی بر سر قبر مطهر ساختند و در سال ۲۰۱ هـ.ق مامون عباسی دستور داد که حرم و گنبدی بهتر از قبل بر سر قبر مطهر امام حسین ساخته شود.
در سال ۲۳۲ هـ.ق متوکل عباسی به خلافت رسید و تلاش های بسیاری را برای خراب کردن آثار باقیمانده اهل بیت و از بین بردن قبور مطهر آن نمود و چهار بار در طی سالهای ۲۳۲ و ۲۳۶ و ۲۳۷ و ۲۴۷ هـ.ق اقدام به تخریب حرم مطهر و شخم زدن زمین های آن نمود تا بتواند آثار آن را از بین ببرد ولی تمامی تلاشهای وی با شکست مواجه شد. (همو ، ۵/۴۴۶-۴۴۹).
در سال ۲۴۷ هـ.ق منتصر عباسی پس از کشته شدن پدرش المتوکل دوباره آثار متبرکه اهل بیت (ع) را تجدید بنا کرد و دستور داد که در اطراف مشهد حسینی خانه هایی ساخته شود و بدین گونه اولین شخصی که در کربلا سکونت اختیار کرد یکی از نوادگان امام حسین (ع) به نام «سید ابراهیم مجاب فرزند محمد عابد فرزند امام کاظم (ع) » بود (طباخ، ۱۸۸).
در سال ۲۷۱ هـ ق «حسن علوی» حاکم طبرستان و دیلم به زیارت حرم مطهر رفته و دستور داد که مسجدی در جوار آن ساخته شود. (صالح احمد، ۴۷۶).
در سال ۲۸۳ هـ.ق در اثر ازدحام زائران حرم مطهر، سقف حرم فرو ریخت و تعدادی از زائران کشته و زخمی شدند و گفته می شود که این بار بر اثر توطئه الموفق بالله ولیعهد بوده است. (همدانی، ۸۷).
در سال ۲۸۰ هـ. ق محمد بن زید حاکم گرگان به زیارت مرقد مطهر آمد و دستور داد که گنبد مجلل و باشکوهی برای حرم ساخته شود و در کنار آن بارویی کشیده و خانه هایی برای زائرین و مجاورین حرم ساخت. (نجمی، ۶۳). در سال ۳۱۳ هـ.ق رهبر قرمطیان «ابو طاهر جنایی» به زیارت حرم مطهر مشرف شد و خود و پیروانش گرد حرم طواف کردند و سپس بدون آن که به کسی آزاری برسانند باز گشتند. ( براقی، ۴۷۸).
در سال ۳۶۶ هـ.ق امیر عزالدوله آل بویه به زیارت حرم مطهر امام حسین (ع) مشرف شد و این امر باعث افزایش مهاجرت شیعیان به کربلا و ساخت و ساز آنان گردید. (بیرونی، تحدید نهایات الاماکن… ،۲/۷۴).
در سال ۳۶۷ هـ.ق عضدالدوله آل بویه بر بغداد مستولی شد و از آنجا عازم زیارت امام حسین (ع) گردید و از آن پس سالی یک بار به زیارت مرقد مطهر می رفت (همدانی، ۸۷).
در سال ۳۶۹ هـ.ق «ضبه بن محمد اسدی» حکمران شهر «عین تمر» با کمک برخی از عشایر عرب، به شهر کربلا یورش برد و آن را تصرف کرد و اهالی آن را کشته و اموال آنان و اموال موجود در خزانه حرم مطهر را به تاراج برده و به بیابان باز گشت. هنگامی که عضد الدوله از این موضوع آگاه شد لشکری را به جنگ او فرستاد و چون «ضبه اسدی» تاب مقاومت در برابر لشکر عضد الدوله را در خود ندید، زن و بچه و اموال خود را رها کرده و از معرکه گریخت. (خلیلی، موسوعه العتبات المقدسه، ۸/۳۶۰).
در سال ۳۷۲ هـ.ق اولین باروی شهر در دوران حکومت عضدالدوله آل بویه گرداگرد آن کشیده شد و مساحت آن ۲۴۰۰ متر مربع بود. وی برای شهر رودخانه ای کشید و زمین های آن را وقف حرم مطهر کرد تا از پول وقف هزینه روشن کردن چراغ های حرم تامین شود و همچنین خانه ها و بازارهایی ساخت و به ساکنان شهر هدایا و عطایا داد و دستور ساختن مدرسه اولیه عضدیه را داد و مسجدی به نام «راس الحسین» ساخت (لسترنج، ۸۵).
در سال ۴۱۲ هـ. ق وزیر معروف آل بویه «حسن بن فضل بن سهلان رامهرمزی» با روی دوم شهر را بنا کرد و در چهار سوی آن دروازه آهنی نصب کرد (ابن اثیر، ۹/۲۹۵).
۳-۴-۴ آثار تاریخی کربلا
کربلا شهری است با پیشینه درخشان تاریخی و فرهنگی و از زمان های بسیار کهن آثار تاریخی زیادی را در خود جای داده است. امروزه، گرچه بسیاری از آن ها از بین رفته اند، همان مقدار باقی مانده نشان از این سابقه تاریخی دارد.
قلعه اخیضر
این قلعه در منطقه ای به همین نام در بیست کیلومتری غرب شهر کربلا واقع تاریخ بنای آن به زمان های کهن بر می گردد و در مورد بانیان آن اختلاف نظر وجود دارد. در داخل قلعه مسجد کوچکی وجود دارد و اطراف دیوارهای آن به صورت برج ساخته شده است. (قائدان، ۱۵۷).
قصر عطشان
زمان ساخت این قصر به عصر عباسی باز می گردد و درسی کیلومتری جنوب غربی کربلا واقع است. امروزه بخشی از دیوارها و طاق های آن باقی مانده که با آجرهای بسیار محکم ساخته شده اند. این دیوارها و طاق ها به عنوان اسلحه خانه و یا پناه گاه برای زائران بود. (تاورینه، ۹۵) گفتنی است قصرهایی چون این مقاتل و نیز دیواره ای شهر کربلا تا قرن چهاردهم هجری بر پا بوده که امروزه تخریب گشته اند. (قائدان، ۱۵۸).
مقام امام صادق (ع)
در اطراف حرم امام حسین (ع) در زمین های معروف به جعفریات، قبه و زیارت گاهی وجود دارد که گفته می شود امام صادق (ع) هنگام زیارت امام حسین (ع) در آن مکان با آب نهر فرات غسل زیارت می کرد. این نقطه در ساحل غربی نهر علقمه قرار دارد و گنبد این مقام با کاشی مزین است. (آل طعمه، ۱۳۱- ۱۳۰).

-

-

۱۲۷

تصور «پسر- شدن» در بزرگسالی:‌ «پسر بچه­ی اخته»

-

-

۱۲۸

تجربه­ کودکی متمایز: رفتارهای غیرمتعارف دلنشین

۱۱۸

تجربه­ کودکی متمایز: رفتارهای غیرمتعارف دلنشین

جدول شماره­ ۴-۱ تم اصلی نخست: برساخت دوگانگی جنس و جنسیت تجربه شده در دوران کودکی فرد تبدیل­خواه

کد ۱۱۱: بازنمایی هویت تبدیل­خواهانه­ی جنسی در بازیهای کودکی مبتنی بر جنسیت متفاوت از جنس
مشارکت کننده­ شماره­ی۴:
«من در دوران کودکیم خیلی با پسرهای هم سن و سال خودم فرق می­کردم. اکثر اسباب­بازی­های من دخترانه بود. مثلا وقتی مادرم برای من و برادر و خواهرایم اسباب­بازی می­خرید، ‌من همیشه عروسک و وسایل آشپزخانه را بر می­داشتم.».

مشارکت کننده­ شماره­ ۵:
« عاشق عروسک بودم. البته خودم عروسک نداشتم. چندبار از مادرم خواسته بودم که بخره ولی همیشه می­گفت عروسک واسه دخترهاست. ولی من کلا دنبال همین اسباب­بازی­های دخترونه بودم».
مشارکت­کننده­ شماره­ ۶:
«اسباب­بازی­های دوران کودکیم هم عروسک و وسایل آشپزخونه بودند. هیچ­وقت فوتبال بازی نمی­کردم. کلا از محیط­های خشن فرار می­کردم. البته بگم هم­بازی خاصی هم نداشتم. بیشتر با خودم بودم. تنهایی بازی می­کردم».
کد ۱۲۱: بازنمایی هویت تبدیل­خواهانه­ی جنسی در بازیهای کودکی مبتنی بر جنسیت متفاوت از جنس
مشارکت کنند­ه­ی شماره­ ۷:
«من عاشق موتور و تفنگ بودم. هی­هی تفنگ­هام می­شکست و می­رفتم دوباره می­خریدم. آدم آهنیم رو خیلی دوست داشتم. عروسک­هام نویِ­نو بالای کمد مادرم هستند. به هیچ­کدوم دستم نزدم».
مشارکت کنند­ه­ی شماره­­ی ۱۲:
«پدر و مادرم خیلی هم از من راضی بودند. من همیشه کلی به بابام اصرا می­کردم که واسم کتونی میخی بخره. بعد با بچه­های محل می­رفتم فوتبال. بابام اصلا مخالفت نمی­کرد. البته اون موقع با خودش می­گفت خب بچه­س دیگه. زندگی من حول و حوش تفنگ و توپ و دوچرخه چرخید».
مشارکت کنند­ه­ی شماره­­ی ۹:
«من از همون بچه­گی احساس می­کردم که پسرم. از بچه­گی همه همبازی­هام پسرخاله­هام بودند. بازی­های پسرونه­رو خیلی دوست داشتم. چون بازی­های دخترها که خاله­بازی بود و من هم خیلی بدم می­اومد. تو جمع پسرها هم فوتبال و بازی­های جنگی».

• بررسی و تحلیل تم و مقایسه­ دو گروه مبتنی بر سیطره­ی جنسیت (۱۱۱ و ۱۲۱)

این تم برای هر دو کدِ تبدیل­خواهان یکسان بود. یعنی همان­طور که پسربچه­های «دخترسرشت»(امیرحسینی: ۱۳۹۳)، در بازی­های کودکانه، بازی­های عرفا دخترانه را می­پسندیدند، دختربچه­های «پسرسرشت» نیز، بازی­های مشهور پسرانه را مانند فوتبال در کوچه را به خاله­بازی ترجیح می­دادند.
کد ۱۱۲: تجربه­ ایفای نقش­های زنانه در دوران کودکی (کارِ خانگی)
مشارکت­کننده­ شماره­ ۵:
«حتی موقعی که خواهرم نبود و من تنها بودم ترجیح می­دادم که با مادرم باشم. تو خونه دنبالش راه می­افتادم. گاهی تو کارهای خونه بهش کمک می­کردم. کلا این­جوری لذت می­بردم».

آن تاکنون تحقیقی به صورت جامع و کامل صورت نگرفته است؛ اما در خصوص موضوعات فرعی در این زمینه می‌توان از پایان نامه هایی که در خصوص علل گرایش به مواد مخدر در شهرستان اصفهان مانند پایان نامه ای تحت عنوان مقایسه باورهای عامیانه در باب نشانه ها، علل درمان اعتیاد در میان معتادان خود معرف اعضای معتادان گمنام N.A و افراد غیر معتاد در اصفهان به قلم فلور اصفهانیان
تأثیر آموزش و مشاوره گروهی بر تغییر نگرش معتادین نسبت به مواد مخدر به قلم ابوالقاسم بوزانی
اثربخشی شیوه های درمانی اجتماع درمان مدار معتادان گمنام و گروه درمانی بر میزان عود و نیم رخ روانی بیماران وابسته به مواد مخدر در شهر اصفهان به قلم محمد سعید محمدی نام برد همچنین پایان نامه هایی که در شهر کاشان در خصوص مواد مخدر تهیه شده عبارتند از:
تحلیل و بررسی جرائم مربوط به مواد مخدر در شهر کاشان به قلم فاطمه کوثری نیا
مقالات مرتبط در شهر کاشان نیز محدود ولی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بررسی وضعیت سلامت روان در معتادان تزریقی زندان کاشان در سال ۸۶ (فاطمه سادات قریشی و همکاران)
بررسی ویژگی های روانشناختی و شخصیتی جوانان وابسته به مواد مخدر افیونی در شهر کاشان (فاطمه عصاریان و همکاران)
البته در شهرستان های دیگر پایان نامه های دیگری قابل ذکر است:
علل گرایش نوجوانان و جوانان به اعتیاد به مواد مخدر در استان کرمان، که توسط آقای غلامحسین کریم زاده فکاری صورت گرفته نام برد همچنین کتب مرتبط با این تحقیق عبارتند از:
مطالعات مردم شناسانه در گرایش به مصرف مواد مخدر، جنبه‌های مختلف سیاست جنایی در قبال مواد مخدر، به قلم محمدرضا قنبری
پیشگیری شیوه‌های علمی و پیشگیری اولیه از اعتیاد به مواد مخدر، به قلم سیدحسن اسعدی
اعتیاد، انواع مواد، سبب شناسی، پیشگیری و درمان به قلم ساسان باوی
و بسیاری کتب و مقالات حقوقی دیگر که در انتهای این پایان نامه تحت عنوان منابع و ماخذ گردآوری و استفاده گردیده است.
۶- تعاریف مفاهیم جوان، نوجوان، مواد مخدر و راهکارهای مقابله
الف) تعریف جوانی:
جوانی به زمانی میان کودکی و میانسالی در زندگی هر فرد گفته می شود. به طور تقریبی برابر است با سنین بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی. درباره محدوده دوره سنی جوانان هم در بین روانشناسان و هم در بین دستگاه های مسئول در کشور های مختلف دیدگاه های متفاوتی وجود دارد به عنوان نمونه در آفریقای جنوبی ۱۴ تا ۳۵ سال، در استرالیا ۱۵ تا ۲۵ سال و در مالزی ۱۵ تا ۴۰ سال این دامنه را تشکیل می دهد.
براساس رویکرد مذهبی جوان کسی است که دوران خردسالی را گذرانده و با بلوغ جسمانی از برخی حقوق فطری و شرعی همانند حق تسلط بر اموال، ازدواج، طلاق، خرید و فروش و… برخوردار شده است که در دوران کودکی امکان تحقق آن وجود نداشته است.
شورای عالی جوانان در کشور ما سن ۱۵ تا ۳۹ سال را رسما سن جوانی تعیین کرده است.
ب) تعریف نوجوانی:
نوجوان مرحله گذار رشد فیزیکی و روانی انسان است که میان کودکی و جوانی روی می دهد. روانشناسان در زمینه تعریف نوجوانی اتفاق نظر ندارند. اما به طور کلی می توان گفت که نوجوانی دوره ای است بین کودکی و بزرگسالی که طول مدت آن بر حسب فرهنگ ها و محیط های مختلف متفاوت است و حدودا از ۱۱ تا ۲۰ سالگی ادامه دارد. البته در کشور ما با توجه به تعیین سن ۱۵ برای سن نوجوانی از طرف شورای عالی جوانان این سن تا ۱۵ سالگی ادامه خواهد داشت.

ج) تعریف مواد مخدر:
نامی عمومی برای انواع مختلفی از داروها و ترکیبات طبیعی و شیمیایی است که اغلب به دلیل احتمال ایجاد وابستگی به مصرف جزء مواد اعتیادآور طبقه بندی شده است.
الف: تعریف لغوی: مخدر واژه عربی از کلمه خدره به معنای ضعف، سستی، نرمی و ناتوانی
ب: تعریف اصطلاحی: هر مواد خام یا ساخته شده که دارای عناصر تحریک کننده یا تسکین دهنده که در غیر موارد طبی یا صنعتی به کار برده شود و مصرف آن باعث دگرگونی در سطح هوشیاری مغز شود.
د) تعریف راهکارهای مقابله:
راهکار به معنی راهبرد و استراتژی آمده است. راهبرد مفهومی است که از عرصه نظامی نشأت گرفته و بعدا در سایر عرصه ها از جمله اقتصاد ،تجارت و به ویژه عرصه سیاست و مملکت داری از کاربرد زیادی برخوردار شده است و به نقل و انتقال نیروها در پشت جبهه جنگ پیش از درگیر شدن با دشمن راهبرد گفته می شود. استراتژی به آوردن نیرو به صحنه اطلاق می شود و به بیان دیگر طرح دراز مدتی است که برای نیل به یک هدف مشخص طراحی و تبیین گردیده است. مفهموم مقابله عبارت است از تلاش هایی که برای کنترل و اداره کردن موقعیت های خطرناک و استراس زا انجام می شود.
فصل دوم:
بررسی مفهومی اعتیاد، مواد مخدر و سوابق تاریخی
بررسی مفهومی اعتیاد ،مواد مخدر و سوابق تاریخی
در راستای انجام هر پژوهشی ممکن است واژه‌های متفاوتی به ذهن نگارنده متبادر شود که معنا، مفهوم و شاخص‌های آنها را بخواهد مورد بررسی قرار دهد. کلمات و واژه‌های کلیدی در واقع مبنای یک تحقیق را تشکیل می‌دهند، چرا که کلیت مطالب و داده‌هایی که جمع آوری می‌شوند حول این نکات می‌باشند.
پس با توجه به موضوع هر کنکاش باید عناوین و واژه‌هایی انتخاب شوند که بتوان بر اساس آنها پایه‌های اصلی کار را بنا نمود. البته در پرداختن به مفاهیم باید این نکته مدنظر قرار گیرد که مفاهیم به صورت کلی و مفید بیان شوند تا هم ادای مطلب درست صورت گیرد و هم خواننده از خواندن تحقیق دچار خستگی و زدگی نشود.
گفتار اول ـ مفهوم اعتیاد و عادت و مواد مخدر
اعتیاد را به عادت کردن، خو گرفتن، و خود را وقف عادتی نکوهیده کردن معنا کرده اند; به عبارت دیگر تسلیم به ماده مخدّر که از نظر جسمی و یا اجتماعی زیان آور شمرده می شود، اعتیاد نام دارد.
در سال ۱۹۵۰ سازمان ملل متحد تعریف زیر را برای اعتیاد به مواد مخدر ارائه کرد: «اعتیاد به مواد مخدّر عبارت است از مسمومیت تدریجی یا حادی که به علت استعمال مداوم یک دارو اعم از طبیعی یا ترکیبی ایجاد می شود و به حال شخص و اجتماع زیان آور است.»
اگر نیم نگاهی به پیامدها و عوارض اعتیاد به مواد مخدّر بیندازیم خواهیم دید که پیامدهای اعتیاد جامعه، فرد و خانواده را از نظر اقتصادی، اجتماعی، روانی و جسمی در برمی گیرد. از مهم ترین عوارض جسمی اعتیاد به مواد مخدّر می توان به ناراحتی های عصبی، بی اشتهایی، اضطراب، ریزش مکرّر آب از بینی و چشم، ناراحتی عضلانی و فشار شدید در ستون فقرات، لاغر شدن و مانند آن اشاره کرد.
الف: مفهوم لغوی و اصطلاحی اعتیاد
اعتیاد^[۳] در لغت یعنی: عادت کردن، خو گرفتن^[۴] .
عادت یعنی : خوی ، کاری که انسان به آن خو بگیرد و در وقت معین انجام بدهد^[۵]. به عبارت دیگر عادت شدید به هر دارو یا ماده‌ای که برای بدن غیر ضروری باشد و اختلالات بدنی محسوس و غیر قابل تحمل ایجاد نماید و قطع آن موجب به هم ریختن نظم درونی باشد، اعتیاد محسوب می‌شود. به عقیده ابن سینا عادت نتیجه یک عمل در زمان‌های نزدیک به هم است.ابن مسکویه عادت را حالتی در روان انسان می‌داند که او را بدون اندیشه به سوی انجام عمل سوق می‌دهد و به نظر فارابی اعتیاد، مجموعه عادت، اعمال و اخلاق انسانی را تشکیل می‌دهد و آن چه اعمال انسان را تشکیل می‌دهد یا در خور ستایش است و یا نکوهش و یا بی تفاوت.^[۶]
درطول قرن ۱۸ میلادی، دانشمندان اعتیاد به مواد مخدر را یک نوع مسمومیت تدریجی می‌دانستند. در سال ۱۹۱۷ میلادی دو پزشک اروپایی به نام‌های دکتر همیسلباچ و دکتر اسمال، این تعریف را از اعتیاد به مواد مخدر ارائه دادند. اعتیاد به تریاک و داروهای مشابه متضمن سه خصیصه قابل تمیز و در عین حال مربوط به هم می‌باشد و این سه خصیصه از این قرارند، تحمل دارویی، وابستگی جسمانی و عادت.^[۷]
« عـادت » و « اعتــیاد » دو اصطلاح و عنوانی هستندکه در افکار عمومی به غلط مشابه و معادل هم در نظر گرفته میشوند در صورتیـکه اختلاف کلی و اساسی با هم دارند.
« عادت » در اصل عبارتست از تطابق موجود زنده با محیط زیـست یا شرایـط جدید و بی سابقه که در انسان انواع مختلف وجود داشته و در کتاب « معمای عادت » طرح جدیـدی در مورد تعریف و تقسیم بندی آن ارئه گشته و « عادت » بر چهار گروه اصلی بشرح زیر تقسیم شده اند:
اول -« عادت روحی » که عبارتست از تطابق روحی و معنوی با مسائل و موضوعات و کلیه پدیده های جدید و بی سابقه ایـکه با آنها انس و عادتی از پیش وجود نداشته تا آثار معنـوی حاد آنها از بین برود ؛ از قبیل خبر خوش یا ناخوش مهمی که در ابتدا انـسان را به شدت متأثـر نموده و تحت تأثیر خود قرار می دهد ، مانند اثرات خبر فوت پدر یا مادر و نزدیکان مورد علاقه یا خبر موفقیت در کنکور ورودی دانشگاه و یا خبر اصابت جایـزه بزرگی در قرعه کشی و غیـره . به مرور زمان که خبر کهنه میـشود ( انسان ضـمن انس گرفتن به آن عادت کرده)اثرات روانی آن از بین می رود.
دوم- « عادت عضوی » عبارتست از عادت دادن عضوی از اعضاء بدن به کار و فعالیت منظم و مداوم غیرارادی معینی که قبلاً از روی علم و آگاهی و دخالت شـعور و اراده انسان صورت میگرفته ولی پس از تمرین و تکرار کافی میتواند بطور خودبخودی و غیر ارادی و ناآگاه نیز انجام گیرد ، مانند عادت دادن انگشتان به حروف ماشین تایپ یا عادت دادن دستها و پاها بکارهای معینی مانند دوچرخه سواری وراننـدگی یا به هنرها و صنایع.
سوم- « عادت غریزی » عبارتست از عادت عضوی مشخص که به اقتضـای فطری و ناآموخته از بدو حیات در اعضاء وسـلولها و نسوج معینی بوجود آمده و همان خـصوصیات عادت نامبرده در دو موردفوق را داراست مانند کار قلب و کلیـه ها و ریـه ها و فعالیت های درونی اعـضاء و نـسوج و سلول های داخلی بدن که بطور غیر ارادی و منظم انجام میگیرد .
چهارم- « عـادت حیاتی » عبارتست از تـطابق بدن مـوجود زنده ( تطابق بیولوژیکی ) با
شرایط جدید محیط زندگی بخصوص از نظر عوامل فیزیکی وشیمایی مانند تـطابق بدن با گرما و سرما ( عامل فیزیکی ) یا با رژیمهای غذائی و داروئی مختلف (عامل شیـمیائی ) یـا با آب و هواهای مختلف ( عامل فیـزیکی و شیمیائی توأم ) در استعمال دارو به مدت طولانی یاهر نوع ترکیبات شیـمیائی مختلف در حد تحمل بدن نوعی تطابق بیـولوژیکی بوجود میآید که در صورت قطع استعمال آن دارو یا ماده شیمیائی معین و بخصوص ( مانند استعمال طولانی داروهای مسـکن یا خواب آور ) ممکن است اختلالات فیزیکی و شیمیائی و بدنبال آن اختلالات فیـزیولوژیکی و بیولوژیـکی محسوس و گاهی غیرقابل تحمل در شخص بوجود آید زیرا بدن در اثر عادت به آن دارو و تطابق با شرایـط مربوط به مصرف آن به یک اعتدال مجازی موقتی رسیـده که با حذف آن ، اعتدال بدن بر هم می خورد و شخص موقتاًتحت فشار خاصی قرار میگیرد زیرا بدن مستقیماً به آن دارو عادت کرده و خو گرفته است که ایـن امر در مورد مواد مخدر بسیـار سخت و از تمام انواع عادات بیـولوژیکی یاحیاتی ( تطابق بیـولوژیکی ) دردناکتر و غیرقابل تحمل تر است.
« اعتیـاد » عبارتست از تطابق بدن با هر دارو یا ماده شیمیائی خارجی غیرلازمی بمدت طولانی که یکی از انواع عادات حیاتی یا عادات بیولوژیـکی محسوب می گردد .استعمال مداوم و طولانی مواد مخدر منجر به ایـجاد سخت تریـن انواع عادات حیـاتی در بدن میشود که همان « اعتیـاد به مواد مخدر » می باشد .تغییر عـادت عموماً سهل تر و سریع تر و بـدون عوارض سخت بوده و به مانند ترک اعتیاد با مـشکلات بزرگ روبرو نمیگردد ، در حالیکه اعـتیاد علاوه بر لطمات سنگین جانی و خـسارات مالی بسیـار و آماده کردن بـدن به انـواع بیـماریهای جسمی و روحی گوناگون ، از نظر تـرک و رهائی با مشکلات بزرگ و گاهی با زحمات و مشقات و سختـی ها و نامـلایمات بیشتری همراه است ولی البته نباید فراموش کنیم که « ترک اعتــیاد غیر ممکن نیست » و چون عنوان « اعتــیاد » از طرفی اکثراً با « عادت » قابل اشتباه بوده و در تمام موارد نمی تواند مطابق با واقعیـت امر در استعمال طولانی داروهای مختلف و مواد ، صدق و تطابق نمایـد از اینرو است که در سالهای اخیر از طرف محافل علمی و پزشکی تعاریف دیگری انتخاب گردیده که بیش از همه تعاریـف سازمان بهداشت جهانی کامل تر و جامع تر و مطمئن تر و نیز قابل استفاده در تمام جهات استعمال مداوم داروها ( اعم از مخدر و غیره ) بوده و آن انتخاب عنوان « وابستگی به دارو » است.
ب : مفهوم اعتیاد از نظر سازمان بهداشت جهانی

و تجزیه عملگر غیرخطی به­ صورت
که در آن ، یک چند جمله­ای بر حسب ، و است که به آن­ها چند جمله­ای آدومین می­گویند و توسط جورج آدومین به­ صورت زیر تعریف شده است
فرض کنید دستور صریحی برای تعیین چند جمله­ای­های آدومین داشته باشیم. یعنی با توجه به­ صورت عملگر غیر­خطی ،ها به­دست آمده باشند. بنابر­این معادله به­ صورت زیر نوشته می­ شود.

, _n -) _n -( _n
n=g –
بنابراین
با بهره گرفتن از این رابطه، ها به­ صورت زیر به­دست می­آیند
:
تا وقتی­که ها برای معین باشند، تمام جملات را می­توان محاسبه کرد. در عمل را می­توان به­ صورت مجموع جمله از سری تقریب زد .
بنابراین تقریب جمله­ای را برای جواب مساله به­ صورت زیر در نظر می­گیریم
,
:۲-۲-۲مثال
در این مثال تابع گاما ^[۵]را با روش تجزیه آدومین حل محاسبه می­کنیم.
تابع گاما بارها در مسائل فیزیکی و آماری ظاهر می­ شود هم­چنین این تابع دارای کاربردهای مستقیم در نظریه معادلات دیفرانسیل می­باشد. به عنوان مثال در تعریف تابع و معادله دیفرانسیل بسل نمی­ توان نقش این تابع را نادیده گرفت. تابع گاما به­عنوان تعمیم تابع فاکتوریل هم در نظر گرفته می­ شود.
تابع گاما به­ صورت زیر تعریف می­ شود
برای محاسبه تابع گاما توسط روش تجزیه آدومین معادله خطی مرتبه اول زیر را در نظر می­گیریم
جواب تحلیلی معادله (۱۳-۲) عبارت است از
که . لذا از رابطه (۱۲-۲) و (۱۴-۲) داریم
محاسبه تابع گاما با روش تجزیه آدومین
با در نظر گرفتن عملگر خطی ، (۱۲-۲) را می­توان به صورت زیر نوشت
یا
در روش تجزیه آدومین جواب را به­ صورت سری در نظر می­گیریم. پس فرض می­کنیم
که ، و
در نتیجه از (۱۵-۲) و(۱۹-۲) ، داریم
به­عنوان مثال فرض کنید ، از رابطه (۲۰-۲) داریم
بنابراین
حال نشان می­دهیم که .
فرض کنید ، از (۲-۲۰) و (۱۹-۲) داریم
لذا برای ، .
چون
بنابراین
۲-۲-:۳ مثال معادله برگرز^[۶]
معادله برگرز یک معادله دیفرانسیل جزئی مرتبه دوم غیر­خطی است. از این معادله برای تشریح حرکت سیالات و بررسی لایه­ های مرزی و امواج ضربه­ای، حرکت و جا به ­جایی اجرام و هم­چنین در علوم مهندسی به عنوان مدلی ساده برای نمایش آشفتگی و تلاطم به کار می­رود.
معادله برگرز در حالت یک بعدی با شرایط اولیه زیر را در نظر بگیرید
، فرض می­کنیمعملگر خطی
بنابراین وارون عملگر فوق، ^-۱ ، به­ صورت زیر تعریف می­ شود
با اعمال ^-۱ در دو طرف معادله و با بهره گرفتن از شرایط مرزی داریم
با جای­گذاری ، داریم
بنابراین بعد ازانتگرال گرفتن و ساده سازی داریم
لذا جواب را به­ صورت زیر به­دست می­آوریم
۲-۳: حل معادلات هذلولوی با روش تجزیه آدومین
معادله دیفرانسیل جزئی مرتبه دوم زیر را در نظر می­گیریم
که در آن ضرایب توابعی بر حسب هستند. اگر در این معادله ، آن­گاه معادله دیفرانسیل از نوع هذلولوی است. فرض می­کنیم شرایط اولیه و مرزی معلوم باشند .
برای حل معادلات هذلولوی با دو متغیر مستقل با روش تجزیه آدومین، با توجه به شرایط اولیه و مرزی داده شده، برای انتخاب عملگر معکوس پذیر سه حالت وجود دارد.
استفاده از عملگر