هدف جزئی:
- بررسی و شناخت تأثیر اوقات فراغت در گرایش جوانان به رسانه‌های جمعی
- بررسی و شناخت تأثیر درک اجتماعی افراد در گرایش جوانان به رسانه‌های جمعی
- بررسی و شناخت تأثیر اطلاعات و آگاهی افراد در گرایش جوانان به رسانه‌های جمعی
فرضیات تحقیق
-
- بین پرکردن اوقات فراقت و گرایش جوانان به رسانه جمعی رابطه وجود دارد.
-
- بین افزایش درک اجتماعی و گرایش جوانان به رسانه جمعی رابطه وجود دارد.
-
- بین افزایش اطلاعات و آگاهی و گرایش جوانان به رسانه جمعی رابطه وجود دارد.
سؤالات تحقیق
۱- آیا اوقات فراغت تأثیری در گرایش جوانان به رسانه‌های جمعی دارد؟
۲- آیا افزایش درک اجتماعی تأثیری در گرایش جوانان به رسانه‌های جمعی دارد؟
۳- آیا بین افزایش اطلاعات و آگاهی جوانان و گرایش آن‌ها به رسانه‌های جمعی رابطه وجود دارد؟
فصل دوم:
ادبیات پژوهش
مقدّمه
شکی نیست که جامعه عرصه بروز و ظهور توانمندی‌های خدادادی انسان است. البته از این واقعیت هم نباید گذشت که هر جامعه‌ای و تحت هر شرایطی توان شکوفاسازی استعدادهای انسانی بشر را ندارد؛ زیرا جامعه‌ای می‌تواند زمینه پیدایش رفتارهای انسانی را فراهم سازد که خود از امنیت و آرامش لازم برخوردار باشد و این امر نیز در گرو حفظ و پاسداشت ارزش‌های حاکم در آن است.
از این رو، اندیشمندان و دانشوران فراوانی سعی بسیار نموده‌اند تا عوامل مؤثر بر نادیده گرفتن ارزش‌ها و بروز انحرافات در جامعه را شناسایی کنند، و علی‌رغم دیدگاه‌های متعدد، همگان بر عامل عدم آگاهی و شناخت اتفاق نظر دارند و این امر در متون دینی نیز مورد تأکید قرار گرفته است.
بهترین و کارآمدترین شیوه پیش‌گیری و یا حل آن را نیز آگاهی‌بخشی و شناساندن ارزش‌ها و هنجارهای حاکم بر جامعه دانسته‌اند. به اعتقاد دانشمندان علوم اجتماعی، یکی از ابزارهای مؤثر و مفید در این زمینه، «رسانه‌های جمعی» هستند، به گونه‌ای که آن‌ها را در ردیف عوامل شخصیت‌ساز قرار داده‌اند و بر این باورند که رسانه‌های جمعی می‌توانند هنجارهای اجتماعی جوانان را تقویت یا تضعیف سازند.[۷] و به تعبیر ژان کازینو، وسایل ارتباط جمعی می‌توانند به تسطیح فرهنگی و یکسان شدن الگوها و اندیشه‌ها کمک شایانی بکنند.[۸]
روشن است که درجه تأثیر رسانه‌ها و نیز استقبال همگانی از آن‌ها شدت و ضعف داشته، تابع متغیّر رشد فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی جامعه می‌باشد؛ چون پیشرفت دانش و فنّاوری سهم اصلی را در نحوه استفاده افراد یک جامعه از رسانه‌های همگانی دارد. به هر روی، اصل تأثیر عمیق رسانه‌های جمعی قابل انکار نیست و این به خاطر وقت زیادی است که افراد صرف خواندن کتاب، مجلّه، روزنامه، تماشای برنامه‌های تلویزیون، گوش دادن به رادیو و رفتن به سینما می‌کندن، به گونه‌ای که جامعه‌شناسان هنگام بررسی آثار و پیامد تماشای تلویزیون در کشورهای صنعتی، متوجه شدند که این رسانه جمعی برای نوجوانان و جوانان چنان جاذبه‌ای دارد که میانگین وقتی را که آن‌ها صرف تماشای تلویزیون می‌کنند، بیش از وقتی است که در کلاس درس می‌گذرانند.[۹]
در میان اقشار جامعه، قشر نوجوان و جوان تحت تأثیر شدید رسانه‌ها، به ویژه تلویزیون، هستند و این امر از دو جهت قابل توجه است: اول این که بنابر تأکید انسان‌شناسان و دانشمندان علوم اجتماعی، شخصیت افراد غالباً در سنین ۳ تا ۱۲ سالگی شکل گرفته، سپس در محیط اجتماعی بروز و ظهور می‌کند. دوم این که جوانان بسیاری از هنجارهای اجتماعی را از رسانه‌ها می‌آموزند و از بسیاری از رفتارها الگوپذیری می‌کنند.
رسانه جمعی
پیش از تعریف «رسانه» و بیان ویژگی‌های آن، باید توجه داشت که ارتباط نه تنها یکی از عناصر مهم و اساسی زندگی گروهی انسان است، بلکه سنگ بنای جامعه و هسته اصلی تشکیل ساختمان اجتماعی است؛ چه این که بدون ارتباط، هرگز فرهنگ پدیدار نمی‌گشت و بدون فرهنگ، جامعه لباس وجود بر تن نمی‌کرد. از این رو، در نظام‌های اجتماعی کوچک و بزرگ همانند خانواده، اجتماعات روستایی، شهری، کشوری و بین‌المللی، ارتباط در انتقال دانش‌ها و مهارت‌ها و نگرش و باورها و ارزش‌ها، نقش برجسته داشته است و می‌تواند به شکل‌گیری و تغییر شناخت‌ها، عقاید، ارزش‌ها و رفتار انسان منجر گردد. به همین دلیل، ارتباط به عنوان یکی از ابزارهای اصلی تغییرات اجتماعی و سیاسی مطرح است. روشن است که ارتباط خود به خود صورت نمی‌گیرد، بلکه نیاز به ابزار است. رسانه را ابزار ارتباط دانسته‌اند و در تعریف آن چنین گفته‌اند: «رسانه وسیله‌ای است که فرستنده به کمک آن معنا و مفهوم مورد نظر خود (پیام) را به گیرنده منتقل می‌کند. به عبارت دیگر، رسانه، وسیله حامل پیام از فرستنده به گیرنده است. کتاب، روزنامه، مجلّه، عکس، فیلم، نوار صوتی و تصویری، رادیو، تلویزیون، ماهواره و … نمونه‌هایی از رسانه هستند.»[۱۰]
البته ارتباط گاهی کلامی است که در آن پیام‌ها در قالب رمزهای کلامی به صورت شفاهی و یا به شکل نوشتاری منتقل می‌گردد و گاه ارتباط غیر کلامی است که در قالب رمزهای غیر کلامی مثل طرّاحی، نقاشی و موسیقی منتقل می‌گردد.
ارتباط به لحاظ تعداد افراد درگیر نیز انواعی دارد که در این نوشتار، نوع ارتباط جمعی آن مورد نظر است. «ارتباط جمعی» نوعی ارتباط است که در آن افراد زیادی ناآشنا، غیر مشخص و نامتجانس، که به آسانی قابل شمارش نیستند، مشارکت دارند. سخنرانی در مجامع عمومی و یا ارسال پیام از طریق برنامه‌های رادیویی، تلویزیونی و نشریات از این جمله است.
رسانه‌های جمعی علاوه بر ویژگی‌های مشترک، هر یک دارای مزیّت‌ها و محدودیت‌های خاص خود هستند. اما درباره ویژگی‌های مشترک وسایل ارتباط جمعی، سادنی مید می‌گوید: ویژگی‌های ذیل وسایل ارتباط جمعی را به ابزاری منحصر به فرد تبدیل کرده‌اند:
-
- تعداد گیرندگان وسایل ارتباط جمعی نسبتاً زیاد است.
-
- ترکیب گیرندگان بسیار متنوّع است.
-
- با ارسال پیام از طریق وسایل ارتباط جمعی، نوعی تکثّر پیام به وجود می‌آید.
-
- توزیع پیام سریع است.
-
- هزینه برای مصرف‌کننده کم است.[۱۱]
در میان وسایل ارتباط جمعی، روزنامه، رادیو و تلویزیون بیش از هر رسانه دیگری وقت افراد جامعه را به خود اختصاص می‌دهند و این به خاطر ویژگی‌هایی است که آن‌ها دارا هستند. در این جا، به برخی از ویژگی‌های آن‌ها اشاره می‌کنیم:
الف) روزنامه
رسانه‌ای است که هر روز چاپ شده، در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد و دارای ویژگی‌های ذیل است:
-
- به خاطر چاپ روزانه، تازگی خود را همیشه حفظ می‌کند.
-
- از لحاظ شمارگان، در تعداد زیادی منتشر می‌شود، برخلاف کتاب و مجلّه که تعدادشان محدود است.
-
- مخاطبان خود را روزانه از اخبار و وقایع داخلی و خارجی باخبر می‌کند.
-
- علاوه بر مطالب علمی و فکری، به داستان و سرگرمی هم می‌پردازد.
-
- ارزان‌تر از سایر مطبوعات است. از این نظر، تعداد بیشتری قدرت خرید آن را دارند.
ب) رادیو
به عنوان رسانه‌ای صوتی، که پیام را به صورت امواج به مخاطبان می‌رساند، دارای ویژگی‌های ذیل است:
-
- ارزانی و در دسترس همگان بودن
- حجم کم، سبکی، قابلیت حمل و نقل، نداشتن محدودیت مکانی
