استانهای ایران در دو سرشماری ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ میباشد.

۱-۷- ۴- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

به منظور تجزیه و تحلیل در این پژوهش از تحلیلهای اقتصاد سنجی استفاده میشود. نرم افزارهای مورد استفاده در این تجزیه و تحلیل Excel و Eviews میباشد.

۱-۸- محدودیتهای تحقیق

این تحقیق به اطلاعاتریزی در مورد خانوارها نیازمند است. که این اطلاعات فقط از طریق سرشماری قابل جمع‌ آوری است. و اطلاعات دو سرشماری ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ در این زمینه قابل استفاده بود. به همین دلیل سالهای مطالعه اندک می‌باشد.

۱-۹- تعریف مفاهیم و واژه ها

۱- فقر انرژی چند بعدی^[۸]
یک مفهوم چند بعدی است و از زوایای مختلف میشود به آن نگاه کرد. و در این تحقیق اگر افراد در پنج بعد انرژی فقیر باشند، فقیر انرژی چند بعدی محسوب میشوند و منظور از ۵ بعد عبارت است از پخت و پز، روشنایی، خدمات ارائه شده از طریق لوازم خانگی، سرگرمی/ آموزش و ارتباطات(Nussbaumera, Bazilian& Modi, 2012).
۲- شاخص توسعه انسانی^[۹]
شاخصی ترکیبی است برای سنجیدن موفقیت در هر کشور، در سه معیار پایه از توسعه انسانی: زندگی طولانی و سالم، دسترسی به دانش و معرفت و سطح زندگی مناسب.

۳- نردبان انرژی^[۱۰]
یک حالت پلکانی است و زمانی که از سمت پایین به بالا حرکت صورت می‌گیرد از انرژی سنتی به سمت انرژی تجاری و مدرن حرکت می‌شود(Bhattacharyya, 2011).
۴- بروز فقر انرژی چند بعدی^[۱۱]
نسبت تعداد مردمی که دارای فقر انرژی چند بعدی میباشند به کل افراد جامعه را بروز فقر انرژی چند بعدی میگویند(Nussbaumera, Bazilian& Modi, 2012).
۵- شدت فقر انرژی چند بعدی^[۱۲]
نسبت متوسط تعداد حذف شده از محرومیت موزون به تعداد مردمی که دارای فقر انرژی چند بعدی میباشند شدت فقر انرژی چند بعدی میگویند(Nussbaumera, Bazilian& Modi, 2012).
فصل دوم
ادبیات و پیشینه تحقیق

۲-۱- مقدمه

مشکل اساسی بخش انرژی کمتر به خود بخش انرژی مربوط است بلکه مربوط به مرحله توسعه اقتصادی است که ایران در آن قرار دارد و نیز بیتوجهی به مسأله بهره وری است برای مثال جالب است بدانیم که رشد بهره وری در حدود ۱۵ سال گذشته از یک درصد تجاوز نکرده است در حالی که در برخی کشورهای صنعتی و نیمه صنعتی در همین دوره رشد بهره وری بیش از ۳۰ تا ۵۰ درصد بوده است(هاشمیان، ۱۳۷۶).
شکوفایی اقتصادی بدون وجود بستر مناسب به ویژه توسعه پایدار انرژی امکان پذیر نیست و توسعه پایدار انرژی نیز بدون حفظ محیط زیست محقق نمیشود(عبدی، ۱۳۸۰).
اگر منافع رشد برای فقرا بیش از اغنیا باشد، آنگاه میتوان انتظار داشت فقر بیشتر کاهش یابد. به عبارت دیگر، اگر نابرابری نیز کاهش یابد، رشد اقتصادی منجر به کاهش بیشتری در فقر میگردد. به مفهوم آماری ساده، رشد اقتصادی، در صورت کاهش نابرابری در مقایسه با حالتی که نابرابری تغییری نداشته باشد، به میزان بیشتری باعث کاهش فقر خواهد شد(ابونوری، قادی، ۱۳۸۶).
امروزه، حل مشکل فقر و نابرابری از مسائل مهم هرکشوری است. بنابراین، فقرزدایی یا کاهش فقر و نابرابری در جامعه از اهداف اصلی سیاستهای اقتصادی کشورهای جهان است. در کشور ما نیز کارگزاران دولتی برای رسیدن به این هدف مهم تلاش میکنند(خوش فر، ۱۳۸۴).
پدیده فقر در جهان امروزه ابعاد گستردهای پیدا کرده است و این بحث در زمینه انرژی نیز دنبال میشود. برای شناخت ابعاد فقر انرژی و وضعیت فقرا در جامعه به شاخصهایی نیاز است.
این فصل ابتدا به تعریف و طبقهبندی انرژی و همچنین ضرورت مطالعات انرژی میپردازد سپس انواع فقر، شناسایی فقر و مفهوم فقر انرژی و همچنین روش مبتنی بر تقاضا برای تعریف فقر انرژی و اهداف توسعه هزاره سوم را مورد بررسی قرار میدهد و در نهایت به مروری بر مطالعاتی که در این زمینه در داخل و خارج از کشور صورت گرفته است پرداخته میشود.

۲-۲- تعریف انرژی

انرژی معمولاً به عنوان توانایی انجام کار یا تولید گرما تعریف میشود. به طور معمول گرما میتواند به وسیلهی سوختن سوخت یک مادهای که شامل انرژی درونی میباشد که با سوختن، گرما تولید میکند، یا معانی دیگر همچنین گرفتن اشعههای خورشید، یا لرزش سطح زمین نتیجه شود Bhattacharyya, 2011)).
انرژی به شکلهای مختلفی وجود دارد: گرما، نور، انرژی برق، تغییرات شیمیایی و غیره. انرژی که از منابع متفاوتی در مکانهای فیزیکی مختلفی و با درجهی سخت و آسان متفاوت در گرفتن انرژی بالقوهشان، میتواند یافت شود،گرفته و مهار میشود. در ابتدا نژاد انسان روی انرژی خورشید و انرژی جریان آب یا هوا تاثیر میگذاشت. سپس با کشف مراحل مختلف سوختن آتش، استفاده از سوختهای محیطی شروع شد. استفاده از زغال سنگ و سپس نفت و گاز طبیعی در صد سال اخیر شروع شدBhattacharyya,2011)).
براساس علم فیزیک، دو قانون اساسی ترمودینامیک مسیر انرژی را هدایت میکند. قانون اول؛ ترمودینامیک یک توضیح از تعادل ماده است یک جرم یا انرژی نه به جود میآید و نه از بین می رود فقط تغییر شکل مییابد. این تعادل کلی انرژی در همهی دوران وجود دارد. از طرف دیگر دومین قانون؛ ترمودینامیک مفهوم کیفیت انرژی را معرفی میکند. این قانون اشاره میکند که هر تغییر تولید، انرژی سطح پایین را درگیر میکند که برای کار مفید نمیتواند استفاده شود و این رفع نمیشود. این محدودیتی فیزیکی در استفادهی انرژی را تحمیل میکند Bhattacharyya,2011)).

۲-۳- طبقه بندی متناوب انرژی

از آن جایی که انرژی از منابع مختلف میتواند به دست آید، این طبقه بندی تحت ساختارهای مختلف که در زیر بحث میشود وجود دارد.

۲-۳-۱- شکل اولیه و ثانویه انرژی

اصطلاح انرژی اولیه برای مشخص کردن منبع انرژی استفاده میشود که از ذخیرهی منابع طبیعی استخراج میشود یا از جریان منابع گرفته میشود که از تبدیل یا تغییر به دست نمیآید. بلکه از تفکیک و جدا کردن به دست میآید. مثلاً زغال سنگ، نفت خام، انرژی خورشید، انرژی هسته ای، غیره.
انرژی ثانویه به هر انرژی اشاره میکند که از کاربرد منبع انرژی اولیه برای مراحل مختلف تغییر یا تبدیل فراهم میشود.
تولیدات نفتی یا برقی به دلیل نیاز داشتن به تصفیه یا ژنراتور برقی برای تولید آنها، انرژی ثانویه هستند. هم برق و هم گرما میتوانند به عنوان انرژی اولیه و ثانویه فراهم شوند( Bhattacharyya, 2011).

۲-۳-۲- انرژی تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر

یک منبع انرژی تجدیدناپذیر جایی است که انرژی اولیه از یک ذخیرهی محدود منابع به دست میآید. در این مورد کم کردن یک واحد از ذخیره تعداد واحدهای کمتری را برای مصرف آینده باقی میگذارد. برای مثال؛ زغال سنگ یا نفت خام از یک ذخیرهی فیزیکی محدود به دست میآید که در دوره گذشتهی زمین شناسی در زیر پوستهی زمین تشکیل شده و بنابراین آنها انرژیهای تجدیدناپذیر هستند.
از طرف دیگر، اگر هر انرژی اولیه به طور ثابت از یک جریان در دسترس انرژی به دست آید، انرژی به عنوان انرژی تجدیدپذیر شناخته میشود. انرژی خورشید، باد و مانند اینها انرژی تجدیدپذیر هستند.
بعضی از ذخایر، شبیه به یک انرژی تجدیدپذیر میتوانند تجدید و استفاده شوند اگر مصرف شان یا (استخراج شان) از یک حد معین تجاوز نکند. برای مثال؛ هیزم از یک ذخیرهای به دست میآید که میتواند به طور طبیعی از ذخیرهی تازهای ایجاد شود اگر استخراجاش از رشد طبیعی جنگل کمتر نباشد. اگر استخراج از رشد طبیعی جنگل بالاتر باشد، ذخیره خالی میشود و منابع به سمت منابع تجدیدناپذیر گرایش مییابند. (Bhattacharyya, 2011)

۲-۳-۳- انرژیهای تجاری و غیرتجاری

انرژیهای تجاری، آنهایی هستند که به طور کامل یا تقریباً کامل در بازار مبادله میشوند و بنابراین یک قیمت بازاری مییابند. برای مثال؛ زغال سنگ، نفت، گاز و برق.
از طرف دیگر، انرژیهای غیرتجاری آنهایی هستند که از بازار عبور میکنند و قیمت بازاری ندارند، نمونهی معمول شامل انرژیهایی هستند که به وسیلهی مردم برای استفاده شخصیشان جمع آوری میشود.
اما هنگامی که یک انرژی تجدیدناپذیر، به وسیله ی تعریف بالا، وارد بازار میشود. سوخت یک شکل تجاری از انرژی میشود. مرز در همهی دوران میتواند تغییر کند و این به موقعیت وابسته است. برای مثال؛ سوختهای اولیه، هیزم فقط جمعآوری میشد و در بازار فروخته نمیشد. بنابراین این شکل غیرتجاری انرژی بود. اکنون در بعضی مناطق شهری یا (حتی در روستا) سوخت هیزم در بازار فروخته میشود و بنابراین یک شکل تجاری از انرژی است Bhattacharyya,) 2011).

۲-۳-۴- انرژیهای مرسوم و غیرمرسوم

این طبقه بندی بر پایهی تکنولوژی است که برای گرفتن یا تهیه کردن منابع انرژی استفاده میشود. انرژیهای مرسوم آنهایی هستند که به طور معمولی از استفادهی تکنولوژی به دست میآید. انرژیهای غیرمرسوم آنهایی هستند که از استفادهی جدید و نو تکنولوژی یا منابع به دست میآیند Bhattacharyya, 2011)).

۲-۴- ضرورت مطالعات انرژی

هدف از مطالعه انرژی، شناخت یک چارچوب واقع گرایانه برای حل مسائل منطقه‌ای و جهانی مربوط به انرژی است، تا بوسیله آن بتوان مقدار کافی انرژی با هزینه‌ای قابل قبول برای برآوردن تقاضای کلیه مردم جهان تامین کرد، و ضمنا محیط زیست را در حد قابل قبول اجتماعی، مورد حفاظت وحمایت قرار داد. هدف شناخت واقعیتها، آزادیهای واقعی در انتخاب و دستورالعملهای لازم برای نیل به آن اهداف است.

۲-۴-۱- دیدگاه جهانی

جنبه‌های مختلف انرژی، باید هم درکلیت خود و هم از دیدگاه های جهانی، اجتماعی و موازین حقوقی، اقتصادی و زیست محیطی مورد بررسی قرار گیرد. بخصوص اینکه آنچه مردم می‌خواهند، خود انرژی نیست، بلکه خدماتی است که انرژی ارائه می‌دهد: گرما، سرما، خدمات پخت و پز، روشنایی، تحرک و نیروهای محرکه. چگونه می‌توان چنین خدماتی را هر چه موثرتر و کافی‌تر ارائه داد. افزایش روز افزون جمعیت و روند توسعه اقتصادی موجب میگردد که مصرف انرژی با افزایش قابل توجهی ادامه داشته باشد. افزایش بازده انرژی با کمترین هزینه، نمی‌تواند بطور نامحدود ادامه داشته باشد.
بهبود بازده انرژی نیازمند برنامه‌ای همه جانبه برای انتقال تکنولوژی، تامین مالی و کاربرد روش های فنی افزایش بازده انرژی در سطح تجاری است بطور کلی، موجودی سرمایه به فرایند کاراتری بدل شود که شدت انرژی را کم کند و همزمان تغییراتی در ساختار عمومی تغییرات اقتصادی روی دهد. اقدامات بایستی موثر باشد، هزینه کاربرد آنها مناسب باشد و حتما از پشتیبانی سه جانبه دولت، دست اندرکاران انرژی و مصرف کنندگانی که هزینه آن را می‌پردازند، برخوردار باشد، تا نتایج مورد نظر از آنها حاصل آید(سایت google).

۲-۴-۲- دیدگاه منطقه‌ای

از بررسی تحلیلهای منطقهای، این نتیجه به دست میآید که مهمترین اولویت برای اکثر مردم جهان، دستیابی به انرژی کافی است. دومین اولویتی که مناطق مختلف بر آن تاکید دارند، ضرورت حل مسائل حاد مربوط به محیط زیست محلی است که بسیاری از کشورها با آنها روبرو هستند. مسائلی مانند: قطع درختان جنگل، فرسایش خاک، شهرنشینی بیرویه و برنامه ریزی نشده، آلودگیهای صنعتی کنترل نشده، کمبود و آلودگی آب و آسیب دیدن حیات وحش. تمام این مشکلات، منطقهای است به سرمایهگذاری و مدیریت نیاز دارد.
اولویت سوم، افزایش بازده انرژی که نقش مهمی در حل مسائل منطقه‌ای و جهانی محیط زیست دارد. و از طریق آن مقداری انرژی تامین می‌شود، و در جهان به مصرف می‌رسد. در مناطق مختلف جهان پتانسیل قابل توجهی برای تامین اهداف اقتصادی و اجتماعی با صرف انرژی کمتر وجود دارد. از جمله موارد بسیار مهم در این میان، نیازهای زیر است: