کاهش در مصرف آب و غذا از علایم بروز بیماری در گله است. بنابراین آمارگیری روزانه از میزان مصرف آب و غذا، تولید تخم مرغ و تلفات ضروری است. هرگونه تغییر اساسی چه روز به روز و چه در ظرف مدت معینی وجود بیماری در گله را نشان میدهد. به علاوه در طول روز در زمان معینی بایستی رفتار تغذیهای گله را زیر نظر گرفت. همچنین گوش دادن به صدای مرغها راهنمای خوبی در این مورد است. با یک حساب سرانگشتی و توجه به موارد زیر میتوان فهمید که آیا بیماری در گله وجود دارد یا نه. ۱- وجود بیشتر از یک درصد جوجه مریض در گله. ۲- تلفات در سه هفته اول در جوجههای گوشتی ۲ درصد بیشتر نباشد. ۳- بعد از سه هفته تلفات بیشتر از یک درصد در ماه نباشد. لازم به یاد آوری است که میزان تلفات در حال حاضر در ایران بخاطر عدم رعایت موارد بهداشتی و اشکال در کاربرد برنامههای دقیق واکسیناسیون درصد تلفات از حد طبیعی بیشتر است (پور رضا و صادقی، ۱۳۸۷).
یکی از مهمترین علل فاصله بین تولید بالفعل و بالقوه، تلفات و حذفی در مزارع پرورش مرغ گوشتی است. در جدول ۲-۳- درصد تلفات و درصد مرغ حذفی را در مناطق مختلف کشور را در سال ۸۷ بازگو می کند. کمی کارایی اقتصادی که برآیند کارایی فنی و تخصصی است موجب افزایش تلفات جوجه و مرغ حذفی میشود. طبق جدول درصد تلفات در این سال در مناطق اصفهان و تهران بیش از ۲۳ درصد بود و از سایر مناطق کشور بیشتر است. در هر دو منطقه یاد شده و همچنین در سایر مناطق، به شهادت گزارشهای متعدد شیوع بیماری آنفلوانزا و سایر بیماریها بسیار زیاد بوده و منشاء اصلی تلفات در استان اصفهان همین عامل بوده است. در سایر مناطق کشور به جز منطقه مازندران، گیلان و گلستان، میزان تلفات بیشتر از ۱۱ و کمتر از ۱۸ درصد است. حداقل تلفات به میزان تقریباً ۸ درصد در منطقه مازندران مشاهده می شود. طبق انتظار درصد حذف مرغ نیز در این منطقه حداقل و برابر ۳/۲ درصد است. به جز منطقه همدان درصد حذف مرغ در سایر مناطق کمتر از ۲ درصد است . برآورد میانگین درصد تلفات و مرغ حذفی برای جامعه آماری یا کل کشور به ترتیب ۱۶ و ۶/۱ درصد است (جهاد کشاورزی، ۱۳۷۸).
جدول ۲-۳- درصد تلفات و درصد حذف مرغ به تفکیک مناطق در سال ۱۳۷۸ | ||
نام منطقه | درصد حذفی | درصد تلفات |
مازندران ، گیلان و گلستان | ۶۳/۰ | ۳۳/۸ |
آذربایجان شرقی و غربی | ۸/۰ | ۹۷/۱۲ |
همدان ، زنجان و اردبیل | ۱۳/۲ | ۱۶/۱۴ |
کرمانشاه ، لرستان ، ایلام و کردستان | ۰۷/۱ | ۲۳/۱۲ |
خراسان | ۵۵/۱ | ۶۶/۱۱ |
تهران و قزوین | ۵۷/۱ | ۰۴/۲۳ |
قم ، سمنان و مرکزی | ۷۷/۱ | ۷۴/۱۷ |
اصفهان و چهارمحال بختیاری | ۳۱/۲ | ۲۴/۲۳ |