-
- میثم بن علی بن میثم بحرانی، کمال الدین، ابن میثم (زنده در ۶۸۱ ق)
محدث، فقیه و متکلم برجستۀ سدۀ هفتم هجری است. بنا بر گزارش سلیمان بحرانی او در ۶۳۶ ق زاده شد.[۶۰۴]
ابن میثم را شاگرد ابوالسعادات اسعد بن عبدالقاهر بن اسعد اصفهانی دانستهاند.[۶۰۵] اگرچه اطلاع کهنی از سال درگذشت ابوالسعادات در دست نیست ولی برخی ۶۳۵[۶۰۶] و یا ۶۴۰[۶۰۷] را سال مرگ او دانستهاند. با این وجود یا تاریخ درگذشت ابوالسعادات صحیح نیست و یا باید در شاگردی ابن میثم نسبت به ابوالسعادات تشکیک نمود.[۶۰۸]
ابن میثم از کمال الدین علی بن سلیمان بحرانی (زنده در ۶۳۵ ق) و به احتمالی که گذشت، از ابوالسعادات اصفهانی بهره برده است.[۶۰۹]
او بعد از تحصیل مدتی به عزلت گرایید و از خلق کناره گرفت، سپس به درخواست علمای حله به عراق و احتمالاً حلّه رفت. سید عبدالکریم بن طاووس حلی (م ۶۹۳ ق)[۶۱۰]، علامۀ حلّی (م ۷۲۶ ق)[۶۱۱] و علی بن حسین بن حماد لیثی[۶۱۲] از او روایت میکنند و گفتهاند خواجه نصیر طوسی نیز از او فقه آموخته و ابن میثم خواجه را در کلام شاگردی کرده است.[۶۱۳]
عمده شهرت ابن میثم در کلام است و شرح نهج البلاغۀ او نیز رنگ و بوی کلامی ـ فلسفی دارد ولی در فقه و ادب نیز صاحب رأی و نظر بوده و طریحی او را در فقه چون خواجه نصیر در کلام میداند[۶۱۴] و حتی نوشتهاند مراد سید شریف جرجانی در حاشیۀ مُطّول، از عبارت «بعض الأفاضل» ابن میثم است.[۶۱۵]
ابن میثم مشهورترین اثر خود یعنی شرح کبیر نهج البلاغه را به تشویق و برای علاء الدین عطا ملک جوینی (۶۲۳ ـ ۶۸۱ ق) ـ حاکم بغداد و عراق ـ نوشته است.[۶۱۶]
سال درگذشت او را نیز بیشتر منابع ۶۷۹ ق نوشتهاند، امّا الشرح الصغیر لنهج البلاغه را در ۶۸۱ ق به پایان رسانده که گواه غلط بودن آن سال مرگ است.[۶۱۷] لذا باید او را زنده در ۶۸۱ ق قملداد کنیم و یا به قول کَنتوری فوت ابن میثم را در ۶۹۹ ق بدانیم.[۶۱۸]
-
- ابراهیم بحرانی (جد ابراهیم بن حسین بن ابراهیم) (ح قرن ۷ ق)
فرزندش حسین بن ابراهیم نقل از وی، روایت میکند. و او خود از عربی بن مسافر نقل میکند.[۶۱۹]
-
- کریم الدین یوسف ابن ابی، مشهور به ابن ابی القطیفی (قرن ۷ ق)
از رضی الدین حسینی مشهور به ابن الرشید القطیفی (ابن راشد) و سید اعرجی نقل روایت میکند[۶۲۰] و کتابی دارد به نام وفاه النبی.[۶۲۱]
از او حسین بن راشد القطیفی نقل میکند.[۶۲۲]
او از قریه ” رشا"ی قطیف است و قبرش نیز در همان جاست.[۶۲۳]
-
- ابراهیم بن حسین بن ابراهیم بحرانی (قرن ۷ق)
او از شاگردان ابی القاسم جعفر بن حسن بن یحیی بن سعید حلی بود و نهایه شیخ طوسی را نزد استادش خوانده است.[۶۲۴]
صاحب کتاب جواهر البحرین فی علماء البحرین همین نسخه را دیده و صورت اجازه جعفر بن حسن حلی به ابراهیم بن حسین حلی را به خط خود مجیز نقل نموده است.[۶۲۵]
-
- حسین بن ابراهیم (پدر ابراهیم بن حسین بن ابراهیم) (قرن ۷ق)
از او محقق حلی (م ۶۷۶ ق) نقل روایت میکند[۶۲۶] و خود او از پدرش ابراهیم نقل روایت میکند و شاگرد اوست.[۶۲۷]
-
- علی بن سلیمان بن یحیی بن محمد بن قائد بن صباح، جمال الدین، کمال الدین. (قرن ۷ق)
از کمال الدین احمد بن علی بن سعید بن سعاده بحرانی نقل روایت میکند.[۶۲۸]
راویان
-
- میثم بن علی البحرانی (شارح نهج البلاغه)[۶۲۹]
-
- حسین بن علی بن سلیمان (فرزندش)[۶۳۰]
علّامه حلّی به واسطهء حسین بن علی بن سلیمان از علی بن سلیمان روایت میکند.[۶۳۱]
علامهء حلّی در اجازۀ کبیرۀ خودش به بنی زهره حلبی، میگوید:
جمیع مصنفات و روایات و مواردی که بر او (علی بن سلیمان) قرائت شده و مواردی که بر او اجازه داده شده است که اجازه میدهم روایت کنی از من از فرزندش حسین بن علی بن سلیمان.[۶۳۲]
علامهء حلّی او را با عبارت «کان عالماً بالعلوم العقلیه عارفاً بقواعد الحکماء له مصنفات حسنه» یاد کرده است.[۶۳۳]
علامه مجلسی جد ابراهیم بن سلیمان قطیفی را نیز از شاگردان علی بن سلیمان شمرده است.[۶۳۴]
برخی از آثار او چنین است:
-
- الخیر فی شرح دیباجه رساله الطیرابن سیناست.[۶۳۵]
-
- الاشارات فی الکلام[۶۳۶]
-
- شرح الاشارات[۶۳۷]
او قبل از خواجه نصیر وفات کرده[۶۳۸] و قبرش در روستای ستره در بحرین است.[۶۳۹]
- ناصر بن ابراهیم بویهی احسایی (قرن ۸ق)
