۲_۹ مدیریت ایده ها و فرهنگ سازمانی
جیمز شوارز در کتاب خود با عنوان از A تا Z مدیریت ایده ها برای نوآوری و پیشرفت سازمانی عنوان می کند که شما نمی توانید به سرعت یک برنامه مدیریت ایده ها را در سازمانی که فرهنگ آن پذیرای ایده های جدید نیست اعمال کنید. اینکار نیازمند تغیراتی در فرهنگ سازمانی است. مسیر ایجاد یک سیستم مدیریت ایده های کاربردی مسیر ساده ای نیست. شما می بایست فرهنگ سازمان را به این باور تغییر دهید که تا زمانی که از نیروی کار برای حرکت در جهت پیشرفت سازمان بدرستی تقدیر نشود آنها به اینکار مبادرت نخواهند کرد. این دلبستگی شغلی نیازمند تعهد کامل سازمان به شنیدن و مشارکت دادن تمام پرسنل در امور می باشد.(Schwarz, 2007)

تعداد زیادی از سازمانها اقدام به شروع برنامه های ایده گیری از پرسنل می کنند بدون آنکه در ابتدای امر به آن متعهد شوند، بنابراین وقتی ایده ها ثبت می شوند افرادی که نیاز است آنها را بررسی کنند کاری نمی کنند، قوانین پیچیده ای برای اینکه چه ایده هایی قابل پذیرش و چه ایده هایی غیر قابل پذیرش هستند نوشته می شوند و مشاهده می کنیم که خیلی از ایده دهندگان پیشرو، قبل از اینکه ایده های خود را توسعه دهند دست از کار می کشند و حتی از آن بدتر اینکه تیم اجرایی این سیستم هیچ گونه پشتیبانی و حماتی از مدیریت ارشد ندارند که بتوانند فرایند را پیش ببرند.
۲_۱۰ خلاصه و جمع بندی:
به منظور طراحی مدلی برای اجرای مدیریت ایده ها در سازمان ها، در ابتدا مطالعات و نظرات سایر محققین مورد بررسی قرار گرفت تا در رابطه با تعریف ایده انواع ایده و منابع تولید آن به یک جمع بندی برسیم. انسان به عنوان تنها تولید کننده ایده و مشتریان و کارکنان بعنوان با اهمیت ترین منابع خلق ایده در سازمانها معرفی شدند. فرایند نوآوری بعنوان مهمترین فرایند خلق و بررسی ایده ها مورد مطالعه قرار گرفت و مسائل مربوط به اهمیت فرآیندهای خلق ایده بررسی گردید. سپس نکاتی در رابطه با ترکیب ایده ها و تولید ایده های جدید از ایده های قبلی مطرح گردید. در ادامه تاریخچه مدیریت ایده ها و ارتباط آن با برنامه های پیشنهادگیری از کارکنان مورد مطالعه قرار گرفت و درپایان ضمن تعریف مدیریت ایده ها و تعیین اسکوپ آن در سازمان نسبت به بررسی فرآیندهای مختلف مدیریت ایده ها در سازمانهای مختلف خصوصی و دولتی اقدام شد.
در بررسی انتقادی فرآیندهای مختلف مدیریت ایده ها نکات زیر قابل تامل هستند:
بخش اصلی فرایند مدیریت ایده ها که در تمام مدل های ارائه شده مشترک است مربوط به ثبت، نگهداری، دسته بندی و اشاعه ایده ها (فعالیت های مرتبط با استخر ایده) می باشد. خلق ایده نیز بخش دیگری است که در اکثر مدلهای ارائه شده از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در بررسی مدل فرایند مدیریت ایده ها در سازمانهای دولتی و خدمات عمومی مانند وزارت حمل و نقل هلند همانطور که در شکل ۲_۱۰ مشخص است، فرایند بیشتر بر مراحل بررسی ایده متمرکز است از طرف دیگر در برخی سازمانها مانند شرکت حمل و نقل ریلی سوئیس تمرکز فرایند بر بهبودهای کوچک و مستمر قرار دارد و از ایده دهندگان در اجرا و پیش راندن ایده ها بیشتر استفاده می کند. در حالیکه در سازمانهایی که بدنبال نوآوری و تولید محصولات و خدمات جدید هستند، فرایند خلق ایده از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
با توجه به اینکه مدیریت ایده ها فرآیندی جامع و در برگیرنده کلیه فازهای خلق ایده تا اجرا و بهره برداری از ایده ها می باشد لذا نکات ذیل در طراحی یک مدل کاربردی جهت اجرای آن در سازمانها مورد اهمیت می باشد.
تعریف دقیق و مشخص کردن اهداف و نیازهای سازمان از بکاگیری مدیریت ایده ها، برای مثال اینکه آیا سازمان به اختراعات بدیع بیشتر نیازمند است و یا بهبود های کوچک در فرآیندها؟!
تعیین و اولویت بندی منابع مختلف تولید ایده برای سازمان
استفاده از ابزارهای مختلف برای ترکیب و توسعه ایده ها
لزوم دسته بندی ایده ها بر اساس انواع و بکارگیری فرآیندهای بررسی مشخص و مختص هر دسته
توجه به توسعه و پرورش ایده های تولید شده به منظور دستیابی به ایده های کاربردی و قابل اجرا
فصل سوم
روش پژوهش
۳_۱ مقدمه
این قسمت یکی از مهمترین بخش های یک پژوهش است چرا که بدون داشتن روش و متدولوژی مناسب، صحیح و مرتبط نمی توان نتایج را بدرستی استخراج و آنها را تعمیم داد. لذا در این فصل به مباحثی چون روش پژوهش کیفی، چگونگی انجام مراحل پژوهش کیفی، جمع آوری اطلاعات، تحلیل نتایج و جامعه آماری پرداخته می شود.
۳_۲ مبانی پژوهش کیفی
زبان پژوهش کیفی، زبان تفسیر است، پژوهشگران کیفی، موارد را در بافت خودشان مورد بحث قرار می دهند و نظریه های داده بنیاد ایجاد می کنند که بر پیگیری فرایند توالی رویدادها در وضعیت های خاص تاکید دارد. آنها تبیین می کنند که چگونه افراد معانی را به رویداد ها اختصاص می دهند و فرا می گیرندکه رویدادها را از چندین نگاه ببینند. نظریه داده بنیاد یک شیوه پژوهش کیفی است که از مجموعه رویه های نظام مند برای ایجاد یک نظریه استقرایی در مورد یک پدیده استفاده می کند. پژوهشگران کیفی از جایگزین هایی برای نظریه داده بنیاد نیز استفاده می کنند. بعضی از پژوهشگران کیفی، ژرف نگاری آنچه در جهان بینی مشارکت کنندگان درست است را ترجیح می دهند.
روش های پژوهش کیفی در رشته های مختلف از جمله علوم اجتماعی و مدیریت کاربرد ویژه ای دارد. در این پژوهش برای دیدگاه افراد مورد پژوهش ارزش قائل می شوند و می کوشند تا از دیدگاه های آنها آگاه شوند ضمن آنکه پژوهشگر و افراد مورد پژوهش با هم رابطه متقابل ایچاد می کنند. (دانایی فرد ۱۳۸۹)
۳_۳ استراتژی پژوهش
استراتژی پژوهش استفاده از مصاحبه نیمه ساختار بندی شده یا نیمه ساخت یافته است است. بطور کلی ۳ نوع اصلی مصاحبه وجود دارد. مصاحبه ساخت یافته^[۱۹]، بدون ساختار^[۲۰] و نیمه ساخت یافته^[۲۱]. در مصاحبه ساخت یافته یا دارای ساختار از قبل سوالاتی در قالب پرسشنامه یا بصورت لیست تهیه می شود و تقریبا بدون هیچ تغییری از مصاحبه شوند پرسیده شده و پاسخ های صریح و مشخصی بدست می آید در مقابل مصاحبه بدون ساختار ممکن است تنها با یک سوال مانند اینکه نظر شما در مورد مدیریت ایده ها چیست آغاز می شود و سوالات بعدی بر اساس پاسخ های ارائه شده طراحی و پرسیده می شود در این نوع مصاحبه می توان عمیق تر وارد مبحث شد اما وقت گیر و مدیریت آن بسیار مشکل است. مصاحبه نیمه ساخت یافته در ابتدا با چند سوال کلیدی از قبل طراحی شده آغاز می شود که به شما امکان می دهد تا اسکوپ کار را مشخص کنید و سپس شما می توانید با تعمیق سوالات خود امکان پرداختن به جزئیات بیشتر را فراهم کنید.
هدف مصاحبه جستجوی نقطه نظرات، تجارب و اعتقادات افراد در رابطه با یک موضوع مشخص است. ابزاهای روش های کیفی مانند مصاحبه می تواند فهم عمیق تری از موضوعات و پدیده ها برای محقق نسبت به روش های کمی محض از قبیل پرسشنامه ایجاد کند.(MACK, 2011)
هنگام مصاحبه شایسته است سوالاتی مطرح شود که منجر به دریافت هرچه بیشتر اطلاعات در رابطه با موضوع از مصاحبه شونده گردد همچنین سوالات می بایست بصورت باز ، طبیعی و قابل فهم طرح گردند. بهتر است در ابتدا سوالات ساده که به براحتی قابل پاسخگویی هستند و سپس سوالات مشکل تر پرسیده شوند. مصاحبه شایسته است در زمان مناسب برای مصاحبه شونده و در مکانی عاری از نگرانی و استرس انجام شود. ایجاد رابطه دوستانه در ابتدای مصاحبه و استفاده از زبان بدن بسیار می تواند در انجام بهتر مصاحبه راهگشا باشد.
۳_۴ تدوین پروتکل و انجام مصاحبه
با توجه به اینکه نوع مصاحبه در این پژوهش نیمه ساخت یافته بود لذا از قبل چند سوال اصلی برای مشخص شدن مباحث کلیدی آماده گردید. در ابتدای مصاحبه پس از ایجاد رابطه دوستانه با مصاحبه شونده، در رابطه با تعریف مدیریت ایده ها و همچنین لزوم طراحی آن بر اساس ویژگی های بومی سازمانهای دولتی ایران توضیحاتی ارائه گردید. سپس برخی از سوالات از پیش طراحی شده مطرح شد و در ادامه با پرسش های باز مصاحبه شونده به سمت ارائه جزئییات بیشتر و تعمیق مباحث سوق داده شد بطوریکه از آنها خواسته شد تا تجارب و یا مشاهدات خود را در رابطه با ایده هایی که توانسته به مرحله اجرا درآید و سازمان از منافع آن منتفع گردد را با ذکر مثال بیان نمایند. همچنین نظر شخصی ایشان در رابطه طرح و مدل کلی مدیریت ایده ها جویا شد. زمان مصاحبه ها عموما بیشتر از یک ساعت تا دوساعت و بعضا به دو جلسه ۲ ساعته نیز بطول می انجامید و در انتهای مصاحبه محقق سعی می کرد تا با شخص مصاحبه شونده در رابطه با پاسخ به سوالات پژوهش و ساختار مناسب سیستم مدیریت ایدها برای بخش دولتی به یک جمع بندی نهایی نزدیک شوند. سوالات از پیش طراحی شده مصاحبه به شرح ذیل می باشد:
آیا سیستمی برای جلب، بررسی و اجرای ایده ها در سازمان شما وجود دارد؟
در سازمانهای دولتی و خدمات عمومی چه ایده هایی با اهمیت تر هستند؟ مقایسه با شرکتهای خصوصی
ایده ها را چگونه دسته بندی می کنید؟
منابع خلق ایده برای سازمان دولتی کدامند؟ به ترتیب اهمیت
چطور ایده ها در سازمان شما پدیدار و رشد پیدا می کنند؟لطفا با ذکر مثال توضیح دهید؟
حجم ایده های ارائه شده در سازمان شما چگونه است؟
سازمانهای خدمات عمومی به ایده های بدیع و نوآورانه بیشتر نیازمندند یا ایده های بهبود مستمر؟
آیا فرصت ها در سازمان جهت جلب ایده ها شناسایی و اطلاع رسانی می شوند؟ فراخوان ایده چگونه است؟
چگونه ماموریت، اهداف و استراتژی سازمانی در مدیریت ایده ها تاثیر گذار است؟ آیا استراتژی سازمانهای خدمات عمومی با ایده های جدید قابل تغییر است؟
چه فعالیت هایی جهت افزایش خلاقیت در سازمان انجام می شود؟ ازقبیل طوفان فکری/ ۶ کلاه تفکر/ حل مسئله…
اتصال سازمان به منابع خلق ایده مردمی و ذینفعانشان می بایست چگونه باشد؟
۳_۵ انتخاب مصاحبه شوندگان:
باتوجه به اینکه موضوع مدیریت ایده ها مربوط به طیف گسترده ای از تمام ذینفعان، از کارکنان گرفته تا مشتریان، ارباب رجوع و مالکان سازمان مربوط می شود لذا سعی شد تا مصاحبه شوندگان حتی الامکان از میان مدیران ارشد سازمانهای دولتی و یا مدیران میانی حوزه های منابع انسانی و تحقیق و توسعه انتخاب شوند. تعداد ۲۸ نفر از ۲۴ سازمان و شرکت دولتی و خدمات عمومی و همچنین برخی از مشاورین با سابقه وزارتخانه ها در مصاحبه شرکت داده شدند. این مصاحبه ها تا جایی ادامه یافت که از نظر محقق یافته ها تقریبا تکراری و به اشباع رسید. در جدول زیر لیست مصاحبه شوندگان به تفکیک سمت و سازمان آمده است
جدول ۳_۱ لیست مصاحبه شوندگان به تفکیک سمت سازمانی