- رادیوهای سیار مخصوص
- تلفن همراه
- کامپیوتر کیفی
- پیجر
- ابزارهای دیجیتالی دستی
همان طور که در شکل(۲-۹) نشان داده شده است تابلوهای متغیر خبری موسوم به VMS [۳۴]یا CMS [۳۵] که همان تابلوهای اطلاع رسانی هستند و یا پیام های متغیر محدودیت سرعت که آن ها نیز در همین شکل نشان داده شده اند، بر اساس تغییرات ترافیک مجاور شناسگر نصب شده در مسیر، برای پیش آگاهی دادن به رانندگان درباره خطرات و یا اعلام ظرفیت پارکینگ ها، اطلاعات این تابلوها تغییر می کند. اغلب اوقات این پیام ها، که به شکل اطلاعات کد شده هستند، از سوی مرکز مدیریت ترافیک طبق برنامه از پیش تعیین شده و از راه دور تغییر می کنند و مرکز مدیریت کنترل ترافیک برای اطمینان از صحت این علائم و پیام ها، بر آن ها نظارت می کند. این تابلوها از یک صفحه مغناطیسی یا منشورهای چرخشی یا تجهیزات نوری الکتریکی مانند فیبر های نوری، ماتریس لامپ یا دیود های نورانی ساخته شده اند.
شکل(۲-۹)-تابلوهای اطلاع رسانی در جاده ها
پیام های VMS بدون پرداخت هیچ گونه هزینه ای، در دسترس تمام رانندگان در بزرگراه ها قرار میگیرد. ابزار رو به رشد دیگر برای اعلام اطلاعات حمل و نقل در بخش شبکه، اینترنت است.
شکل (۲-۱۰) نقشه ترافیک ایالت واشنگتن آمریکا را نشان می دهد که از طریق اینترنت برای تمامی کاربران قابل دسترس است. در زمان حاضر ده ها میلیون کاربر در سراسر جهان با دسترسی به کامپیوتر یا کیوسک اطلاع رسانی می توانند در تعامل و استفاده از اینترنت، اطلاعات دقیق و لحظه به لحظه در مورد ترافیک و حمل و نقل عمومی را در بسیاری از شهرها برای برنامه ریزی قبل از سفر به دست آورند. توسعه بیشتر ارتباطات بی سیم کامپیوترهای همراه اینترنت، دسترسی به شبکه جهانی اینترنت را برای اطلاع رسانی به راننده هنگام سفر امکان پذیر می سازد.
شکل (۲-۱۰)-نقشه ترافیکی ایالت واشنگتن آمریکا
یکی دیگر از روش های دریافت اطلاعات مربوط به ترافیک توسط رانندگان وسایل نقلیه استفاده از رادیوهای داخل خودرو با امواج FM و AM است. اما به دلیل رقابت بین برنامه های رادیویی در مورد زمان پخش، اطلاع رسانی ترافیک معمولا در ساعات زمانی خاصی از رادیو پخش می شود. با بهره گرفتن از فناوری های جدید، فرستنده های رادیو مشاور بزرگراه به منظور اطلاع رسانی به راننده مطابق با شرایط مکانی و زمانی وی، در نقاط مختلف جاده نصب شده و به صورت بی سیم در سطح محلی عمل می کنند. بعنوان مثال در مسیر بزرگراه های اطراف فرودگاه این رادیو، رانندگان را از وضعیت پارکینگ فرودگاه آگاه میسازد. در این فناوری، به منظور اعلام مستمر اطلاعات ترافیک، می توان طول موج های فرعی FM را برای افزایش اطلاعات ترافیکی با حجم نسبتا پایین مورد استفاده قرار داد تا اطلاعات ترافیکی روی صفحه رادیویی وسایل نقلیه به صورت متن نمایش داده شود. همچنین این اطلاعات را می توان به صورت آنالوگ در تلهتکست تلویزیون نمایش داد.
۲-۲-۱۲-بهره برداری از اطلاعات
در ITS هدف بهره برداری از اطلاعات، ارائه پیشنهاداتی به کاربران جهت تصمیم گیری های هوشمندانه و هماهنگ و پشتیبانی از کنترل وسیله نقلیه است. همان طور که در شکل (۲-۱۱) نشان داده شده است وسایل نقلیه ای که وارد بزرگراه شده اند، به وسیله چراغ راهنمایی نصب شده در ابتدای رمپ ورودی کنترل میشوند. چراغ راهنما برای مدت کوتاهی سبز می شود و در نتیجه شمار محدودی از وسایل نقلیه می توانند در این مدت وارد بزرگراه شوند. هدف کنترل رمپ، حفظ چگالی بزرگراه در حد کمتر از چگالی اشباع ایجاد فاصله یکنواخت بین وسایل نقلیه عبوری از بزرگراه و تنظیم فاصله بین وسایل نقلیه برای روان تر کردن جریان ترافیک بزرگراه است. سیکل چراغ سبز از طریق یک الگوریتم کامپیوتری و به عنوان تابعی از چندین معیار متفاوت تعیین می شود. برخی از این معیارها عبارتند از : جریان پایین دست یا جریان بالا دست.
فاصله بین وسایل نقلیه در خط کند رو و طول صف وسایل نقلیه در رمپ ورودی و خیابان هایی که به بزرگراه منتهی می شوند و در برخی محل ها، یک خط ویژه در رمپ برای خودروهای حمل و نقل عمومی و چند سرنشین در نظر گرفته می شود و حق تقدم عبور به آنها اختصاص داده می شود.
شکل (۲-۱۱)-رمپ ورودی بزرگراه
بهره برداری از اطلاعات و کنترل ترافیک هماهنگ شده در یک حوزه بزرگ شهری یا منطقه ای در مرکز مدیریت ترافیک انجام می شود. در این مرکز اطلاعات ترافیک معمولا روی یک صفحه بزرگ نمایش به اپراتورها منتقل می شود و این اطلاعات توسط چندین مانیتورCCTV تکمیل می شود. این مانیتورها میتوانند تصاویر هر یک از دوربین های نصب شده را نشان دهند. کنترل کنندگان ناوگان نه تنها تماس های اطلاع رسانی و کلامی را به طور جداگانه با رانندگان وسایل نقلیه ی شخصی برقرار می کنند بلکه اغلب با کمک نرم افزارهای پشتیبانی به این رانندگان فرمان می دهند که چگونه با حداقل هزینه در مسیرهای ویژه مسافران را سوار و پیاده کنند. در بخش مربوط به وسیله نقلیه، با بهره برداری از اطلاعات ترافیک می توان اطلاعاتی را نظیر راهنمایی مسیر در اختیار راننده قرار داد یا به او در کنترل وسیله نقلیه برای پیشگیری از تصادفات کمک نمود.
در مورد خدمات مربوط به ناوبری، اطلاعات موقعیت وسیله نقلیه که از طریق فناوری GPS و یا سایر روش های بدست می آید، به شکل نماد هایی روی نقشه دیجیتالی وسیله نقلیه نمایش داده می شود. در خدمات راهنمایی مسیر، وجود نقشه دیجیتالی در وسیله نقلیه جهت بیان ویژگی های قطعات جاده مانند فاصله، محدودیت های دور زدن، هزینه عوارض، زمان سفر مطابق با محدودیت های سرعت و اینکه در چه ساعتی از شبانه روز سفر می کنید ضروری است. برای تعیین مسیر بهینه بین مبدا و مقصدی، می توان از نرمافزارهای کامپیوتری که بر اساس اصول برنامه ریزی دینامیک عمل می کند، استفاده کرد. مسیر بهینه را میتوان بر اساس محدودیت های مختلفی نظیر کوتاهترین فاصله، حداقل پرداخت عوارض، تماشایی ترین منظره برای جهانگردان و غیره انتخاب کرد. در راهنمایی دینامیک مسیر، شرایط ترافیک مورد توجه قرار میگیرد. در این حالت، موقعیت فعلی وسیله نقلیه به عنوان مبدا در نظر گرفته می شود و متناوب با مسیر بهینه به سوی مقصد تعیین می شود. این محاسبه ممکن است توسط سیستم های نصب شده در داخل خودرو و یا در مرکز ترافیک و یا توسط ارائه کننده خدمات اطلاع رسانی انجام شود. انتخاب یکی از این دو گزینه، به هزینه های محاسباتی و هزینه های ارتباطی، به روز در آوردن نقشه های دیجیتالی و تعیین مسیر بهینه بر اساس عملکرد بهینه کاربر و یا عملکرد بهینه سیستم بستگی دارد.
در نهایت معماری ITS از مجموعه هایی از شرایط کاربردی بر اساس نیازهای کاربر یا خدمات کاربر شکل می گیرد و تضمین خواهد کرد که سیستم ITS که قرار است اجرا شود، پاسخگوی نیازهای کاربران خواهد بود یا خیر.
۲-۳-نگاهی به مساله پارکینگ در شهرهای بزرگ کشور
پارکینگ مشکل اغلب شهروندان تهرانی است. هر خانواده حداقل یک وسیله نقلیه دارد که عمدتاً برای استفاده از آن با مشکلاتی روبرو است که عمده ترین آن یافتن جای پارک است. حدود ۳٫۵ میلیون خودرو و ۲٫۵ میلیون موتورسکیلت در معابر تهران تردد می کنند. اما طبق بررسی های انجام شده در طی ۲۴ ساعت شبانه روز این وسایل نقلیه بطور متوسط کمتر از %۵ زمانی در معابر تردد می کنند و در %۹۵ زمان این وسایل نقلیه در معابر و یا پارکینگها متوقف هستند]۳۲[.
آمار و اطلاعات موجود نشان می دهد که سالانه صدها هزار اتومبیل وارد ناوگان می شود به طوری که بر اساس آمار موجود در شهر تهران، با احتساب ۴۰ دقیقه زمان تاخیر در هر سفر و با توجه به اینکه به طور متوسط ۱۴ میلیون سفر درون شهری انجام می شود، زمان اتلاف وقت شهروندان در راهبندان و ترافیک شهری ۲۰۰ میلیارد دقیقه در سال است. البته علاوه بر اتلاف زمان، انرژی و هزینه، این سکون و کندی در رفت و آمد، خود فشارهای اجتماعی و روانی، کاهش سطح ایمنی و افزایش تصادف را نیز به دنبال دارد]۲۵[. از این رو پرداختن به بحث پارکینگ ها در مورد مسائل و مشکلات و مدیریت صحیح آنها می تواند چشم اندازی امید بخش برای رفع مشکل ترافیکی و حمل و نقل باشد.
در کشور ما در زمینه مدیریت پارکینگ ها، مطالعاتی صورت گرفته و طرح هایی نیز در برخی شهرها اجرا شده است که از جمله آنها استفاده از سیستم های حمل و نقل هوشمند جهت اطلاع رسانی ظرفیت پارکینگ ها می باشد. این کار به دو صورت انجام می گیرد:
- با بهره گرفتن از تابلوهایی که قبل از پارکینگ نصب می شوند، ظرفیت اعلام می شود.
- استفاده از سیستم RDSL ]3[ که شکل ساده و یکطرفه اطلاع رسانی به رانندگان یا همان رادیو پخش معمولی است که امکان برقراری ارتباط و خبر رسانی لحظه ای به رانندگان را به صورت های مختلف مانند متن، صوت و تصویر را فراهم می آورد.
اما استفاده اولیه از شکل مدرن سیستم اطلاعات و ارتباطات خودرو از اواخر دهه ۹۰ در کشورهای پیشرفته دنیا آغاز گردید و روز به روز بر توانایی، قابلیت و میزان استفاده از این سیستم افزوده می شود]۲[.
برای بررسی بهتر موضوع پارکینگ را می توان به سه دسته تقسیم کرد:
- پارکینگ هایی در مبداء سفر
- پارکینگهایی که در مقصد سفر
- پارکینگ هایی که در محل تلاقی شبکه حمل و نقل(بزرگراهها و راه های شریانی) و سیستم های حمل و نقل(مترو و اتوبوس) قرار دارند.
پارکینگ های واقع در مبداء سفر که عمدتاً در نواحی مسکونی باید ایجاد گردد. وظیفه تامین این نوع پارکینگ بر عهده صاحب وسیله نقلیه است. به عبارت دیگر اگر فردی خودرویی می خرد می بایست جای پارک و نگهداری آن را داشته باشد. امروزه شهروندان بسیار از نبود و یا کمبود جای پارک شبانه در محلات مسکونی گلایه دارند و در مواردی نزاع و درگیری برای پارک شبانه خودرو در محلات مسکونی گزارش شده است. شهرداری نیز به دلیل اشغال معابر توسط خودروهای پارک شده به ویژه در شبها نمیتواند به وظایف اصلی خودش به خوبی عمل نماید. ابتداییترین راه حلی که برای رفع این مشکل ارائه شده است الزام کردن تمامی واحد های مسکونی مبنی بر تامین حداقل یک جای پارک میباشد. که متاسفانه بسیاری از شهرداریهای کشور به این راه حل روی آورده اند. این راهکار الزاماً این مساله را پاسخ نمی گوید، تکلیف واحدهای بدون پارکینگ ساخته شده فعلی چیست؟ چند سال باید با این مشکل دسته و پنجه نرم کرد تا محله فعلی با قانون جدید بطور کامل نوسازی شود؟ آیا این راه حل (تامین الزامی پارکینگ) بر عکس سیاستهای شهرداری، تشویق به استفاده از خودرو شخصی نیست؟ تکلیف خانواده هایی که بیش از یک خودرو دارند چیست؟ و بسیاری از سوالات دیگر که با این راه حل بدون جواب می ماند.
بخش دوم پارکینگهایی هستند که در انتهای یک سفر (مقصد) مورد نیاز هستند. تامین این پارکینگ ها بر عهده صاحبان کاربریهای تجاری، اداری و … است که بر حسب سیاستها و ضوابط مصوب شهر سازمانها، نهادها، ادارات دولتی و عمومی و صاحبان واحدهای تجاری بایستی به تامین فضای پارک مورد نیاز برای مراجعین و مشتریان خود بپردازند. تعریف دقیق این ضوابط و نظارت بر حسن اجرای آن از وظایف اصلی دولتهای محلی و شهرداریها است.
بخش سوم پارکینگها واقع در محل تلاقی شبکه حمل و نقل (بزرگراه و راه های شریانی) با سیستم های حمل و نقل (مترو و اتوبوس) است. وظیفه ساخت و ایجاد این پارکینگ ها بر عهده شهرداری است. شهرداری بدین وسیله به شهروندانی که در شهرهای اطراف و یا حومه شهر زندگی می کنند این امکان را میدهد که بتوانند وسیله نقلیه خود را در محلی امن پارک نموده و با بهره گرفتن از وسایل حمل و نقل عمومی وارد محدوه مرکزی شهر شده و نیازهای خود را مرتفع نمایند.
همانطور که تشریح گردید بر خلاف تصور عموم مردم که شهرداری را به دلیل فروش پارکینگ واحد مسکونی، مقصر اصلی بروز مشکلات امروز خود میدانند، بلکه بدون شک قصور شهرداریهای کلانشهرها عدم تهیه طرح جامع مناسب توسعه شهری و ضوابط منطقی (نه در بخش ساخت و ساز واحدهای مسکونی بلکه در سطحی فراتر از آن) محرز است.
انواع پارکینگ ها هوشمند :
- پارکینگ های عمومی
- پارکینگ های حاشیه ای (کنار خیابانی)
۲-۳-۱-کارهای انجام شده در رابطه با پارکینگ های هوشمند در ایران
الف) طراحی یک سامانه هوشمند مدیریت و هدایت پارکینگ و نقش آن در ایمن سازی وافزایش ظرفیت جاده ای
با توجه به مقاله ]۱۲[ برای کسب اطلاعات، در ابتدا به واقعیت موجود در سطح جامعه مراجعه کرده اند و از طریق مصاحبه، پرسشنامه و مطالعات موردی به مسائل و مشکلاتی که در مورد پارکینگ ها وجود داشت پرداخته اند. در این مقاله با بهره گرفتن از روش توصیفی و بر روی ۷۰ نفر از شهروندان (رانندگان) انجام گردیده. در ادامه به برخی از این سوالات و جداول می پردازیم.
سوالات این پژوهش: