تنظیم داده ها
تجزیه و تحلیل داده ها
نمونه گیری تئوریک
رسیدن به تئوریک
تحلیل داده ها
تعریف سؤالات تحقیق
نمونه گیری نظری نه تصادفی
ایجاد پایگاه اطلاعاتی
به کارگیری روشهای چندگانه گردآوری داده ها
روش گردآوری داده منعطف و فرصت جویانه
تنظیم و مرتب کردن داده ها
استفاده از رمزگذاری آزاد، محوری،
اشباع تئوریکی
منبع: پاپزن و همکاران، ۱۳۸۶
۳-۲-۲-۲-۱-جامعه و نمونه
همانطور که در قسمت ۳-۲-۱ آورده شده است، روستاهای بالای بیست خانوار بخش مارگون به عنوان جامعه آماری پژوهش در آن مرحله به حساب میآیند، که وضعیت توسعهای این روستاها در آن مرحله مشخص شده و مردم روستاهای که در بدترین وضعیت توسعهای بودند به عنوان نمونه این بخش از پژوهش مورد مطالعه قرار گرفتند.
۳-۲-۲-۲-۱- ۱- انواع نمونه گیری در تحقیقات کیفی
روش ساده، گلوله برفی، نمونه گیری تئوریک یا مبتنی بر هدف، نمونه گیری با حداکثر تنوع، نمونه گیری متجاننس، موارد حاشیهای، اکید، موارد شاخص، نمونه گیری از افراد مهم، نمونه گیری بر مبنای تئوری برخی صاحبنظران نمونههای گسترده با دامنههای تفاوتهای زیاد و بعضی دیگر در مقابل نمونههای متمرکز را پیشنهاد می کنند. انتخاب نمونه گسترده می تواند دامنه وسیعتری از رفتارها و نظرات را پوشش دهد و مخالفین معتقدند که در کشف تعاملهای اجتماعی باید افرادی که دانش و تجربه مناسب درباره موضوع دارند انتخاب شوند. از اینرو نمونههای محدود بهتر است (کاتکلیف[۹۰]، ۲۰۰۰).
در روش نظریه بنیانی تعداد شرکت کنندگان تحقیق از ابتدا مشخص نیست بلکه بهتدریج با جمع آوری داده ها مشخص می شود و نمونه گیری تا زمانی ادامه مییابد که داده جدید تکرار یافتههای قبلی باشد. صاحبنظران معتقدند که بهتر است در مطالعه به روش بنیانی ترکیبی از دو نمونه گیری مبتنی بر هدف و نمونه گیری نظری مورد استفاده قرار گیرد. در نمونه گیری مبتنی بر هدف افراد به این دلیل انتخاب میشوند که اطلاعات فراوانی درباره پدیده خاص دارند یا اینکه پدیده به پدیده مدنظر قرار گرفته و یا دیدگاه خاصی درباره آن دارند، اما در نمونه گیری تئوریک انتخاب هر شرکت کننده جدید بستگی به نمونهها یا شرکت کنندگان قبلی و داده های حاصل از آنها خواهد داشت، به عبارت دیگر، جمعآوری دادها در نمونه گیری تئوریک بیشتر در پرتو مقولهها و مفاهیمی که از داده ها قبلی استخراج شده اند (ادیبحاجباقری و همکاران، ۱۳۹۰). در بخش کیفی این پژوهش از روش نظری یا تئوریک استفاده شده است.
۳-۲-۲-۲-۲- ابزار گردآوری دادها
برای جمعآوری داده های مورد استفاده در بخش کیفی (نظریه بنیانی) نیز از روش مصاحبه و مشاهده استفاده شد.
۳-۲-۲-۲-۳- اعتبار و پایایی تحقیق
در پژوهش کیفی پژوهشگر خود ابزار اصلی پژوهش است. بنابراین، هرگز پژوهش عیناً تکرار نمیشود که همان نتیجه را به دست دهد. علت این است که زمینه، عواطف، ادراکات و به طور کلی ویژگیهای هر پژوهشگر با دیگران متفاوت است (هومن، ۱۳۸۵).
روایی: مکسول[۹۱] معتقد است مقصود از روایی، اعتماد به توصیف نتایج، تبیین، تفسیر یا انواع دیگر جوابگوییها است. در نظریه مفهومسازی بنیادی ممکن است، سوگیریهای موجود در پاسخها، درک نکردن و فهم و آگاهی نداشتن مصاحبه شوندگان، نبود عینیت و محدودیتهای مجموعه سؤالات روایی مصاحبه را تهدید کند. داده ها ممکن است به دلیل موقعیتهای خاص دوره های زمانی و یا شرکت کنندگان مشاهده و مصاحبه شده دچار تحریف و انحراف شود (هومن، ۱۳۸۵). مشارکت مصاحبه شوندگان و قضاوت خبرگان درباره روایی تفسیر داده های حاصل از مصاحبه های پژوهش بسیار اساسی است.
نظریه زمانی معتبر است که پژوهشگر به نقطه اشباع رسیده باشد. این مستلزم مطالعه میدانی تا زمانی است که هیچ گواه و مدرک جدیدی به داده ها اضافه نشود (گولدینگ[۹۲]، ۲۰۰۰).
اشباع نظری در فرایند نمونه گیری رخ میدهد نمونه گیری نظری در نظریه بنیادی عبارت است از فرایند گردآوری داده ها برای خلق نظریه تا به موجب آن تحلیلگر داده های گردآوری شده را کدگذاری و تحلیل کند و تصیم بگیرد چه داده های را گردآوری و آنها را از کجا پیدا کند (کلاکی به نقل از گلسر، ۱۳۸۸).
نقطه اشباع که در آخرین مرحله کدگذاری نظریه بنیانی یعنی کدگذاری انتخابی رخ میدهد تبیین کننده نظریه بنیادی است. کدگذاری انتخابی شامل یکی از کدهای محوری به مثابه مفهوم اصلی برای محقق است بر اساس آن کد محوری اهداف محقق جستجو می شود. روند کدگذاری باز، محوری و انتخابی سبب می شود تا دلایل و شواهد اعتبار تحقیق روشن شود (کلاکی به نقل از مکفادزین[۹۳]، ۱۳۸۸).
۳-۳- نحوه تجزیه و تحلیل داده ها در کل مراحل پژوهش
داده ها و اطلاعات جمع آوری شده از طریق پرسشنامه با بهره گرفتن از نرمافزارهای SPSS و Excel مورد ارزیابی آمار توصیفی و استنباطی قرار گرفتند. در حوزه آمار توصیفی، از شاخص های مرکزی و پراکندگی (درصد، میانگین، انحراف معیار) با هدف دستهبندی ویژگیهای مختلف و توصیف جامعه آمار استفادهگردید. در حوزه آمار استنباطی نیز از تحلیل عاملی و مقایسه میانگینها استفاد گردید. در بخش کیفی از تحلیل محتوا و نظریه بنیادی بهره گرفته شده است. در روستاهای مورد مطالعه با بهره گرفتن از پرسشنامه و نظریه بنیانی داده های مربوط به علل توسعه نیافتگی بهدست آمد و مورد تجزیه تحلیل قرار گرفت.
۳-۴- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش
۳-۴-۱- روستا
طبقه بندی نواحی روستایی و تمایز بین شهر و روستا کار آسانی نیست. هر کشوری تعریف خاصی از بر شاخص های اقتصادی - اجتماعی دارد که قابل تعمیم به سایر کشورها در سطح جهان نیست (رضوانی، ۱۳۹۰). در یک تعریف رسمی طبق ماده دو قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب ۱۵/۴/۱۳۶ روستا واحد مبدأ تقسیمات کشور ایران است که از لحاظ محیط زیستی (وضع طبیعی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی) همگن بوده، حوزه و قلمرو معین و ثبتی، یا عرفی مستقل، داشته باشد تعداد ۲۰ خانوار یا صد نفر اعم از متمرکز یا پراکنده در آنجا سکونت داشته باشند و اکثریت ساکنان دایمی آن به طور مستقیم یا غیر مستقیم به یکی از فعالیتهای کشاورزی، دامداری و باغداری به طور اعم و صنایع روستایی و صید یا ترکیبی از این فعالیتها اشتغال داشته باشند و در عرف به عنوان ده، آبادی، دهکده یا قریه نامیده میشده است (جمعهپور، ۱۳۸۹).
۳-۴-۲- خانوار معمولی
خانوارمعمولی از چند نفر تشکیل می شود که با هم در یک اقامتگاه مشترک زندگی می کنند و با یکدیگر هم خرج هستند و معمولاً با هم غذا میخورند. در مواردی خانوار معمولی می تواند یک نفره باشد (مرکز آمار ایران، ۱۳۹۱).
۳-۴-۳- سرپرست خانوار
منظوراز"سرپرست خانوار"، عضوی از خانوار است که در خانوار به این عنوان شناخته می شود. سرپرست خانوار معمولاً مسئولیت تأمین تمام یا بخش عمدهای از هزینه های خانوار یا تصمیم گیری درمورد نحوه هزینه کردن درآمدهای خانوار را برعهده دارد .سرپرست خانوار لزوماً مسنترین عضو خانوار نیست و می تواند زن یا مرد باشد. بدیهی است که در خانوار یک نفره، همان شخص سرپرست خانوار است (مرکز آمار ایران، ۱۳۹۱).
۳-۴-۴- ویژگیهای فردی
ویژگیهای فردی مورد بررسی در پژوهش حاضر جنسیت، سن، وضعیت تأهل، سطح سواد، شغل و تعداد خانوار میباشند که در زیر به بررسی آنها پرداخته می شود:
۳-۴-۴- ۱-جنسیت
جنس عبارت است از تفاوتهای بیولوژیک و آناتومیک که زنان را از مردان متفاوت میداند که در قالب یک سؤال پرسیده شده است.
۳-۴-۴-۲- سن
سن یک فرد در سرشماری عموماٌ بر حسب تعداد سالهای کامل خورشیدی که او تا زمان سرشماری پشتسر گذاشته است، تعریف می شود. این تغییر نیز در این پژوهش در قالب یک سؤال باز سنجیده شده است.
۳-۴-۴- ۳- وضعیت تأهل
منظور مجرد یا متأهل بودن پاسخگو میباشد که در قالب یک سؤال بسته پرسیده شده است.
۳-۴-۴- ۴- سطح تحصیلات
تحصیلات، تعداد سالهای تحصیل یک فرد است. به عبارت دیگر، میزان تحصیلاتی که هر فرد با گذراندن دوره های رسمی آموزش و سنوات تحصیلی مربوط به آن درجه تحصیلی به أخذ آن نایل گردیده است که در این پژوهش بصورت یک سؤال باز پرسیده شده است.
۳-۴-۴-۵- شغل