فصل سوم

 

روش­شناسی تحقیق

 

مقدمه‌

 

پایه‌ هر دانشی‌، روش‌ شناخت‌ آن‌ است‌ و اعتبار و ارزش‌ قوانین‌ هر علمی‌ به‌ روش‌ شناختی‌ مبتنی ‌بوده‌ که‌ در آن‌ علم‌ به کار می‌رود. روش‌ پژوهش‌ عبارت‌ است‌ از یک‌ عمل‌ منظم‌ که‌ در نتیجه‌­ی آن‌ پاسخ‌هایی‌ برای‌ سؤال‌های‌ مورد نظر و مطرح‌ شده‌ پیرامون‌ موضوع‌ پژوهش‌ به‌ دست‌ می‌آید (نادری‌ وسیف‌ نراقی‌، ۱۳۷۵،۳۴).

 

انتخاب روش پژوهش بستگی به هدف­ها و ماهیت موضوع پژوهش و امکانات اجرایی آن دارد. غالب مطالعه­های پژوهشی یک روش یا راهکاری را نشان می‌دهند که به سادگی قابل تشخیص است و شامل رویه ­های مشترک ویژه­ای مانند بیان مسئله، جمع‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آوری داده ­ها و نتیجه گیری­اند. جزئیات این رویه ­های ویژه تا حدود زیادی با روش پژوهش معین می‌شوند. هر یک از این روش­ها برای ‌پاسخ‌گویی‌ به یک مسئله مناسب هستند.

 

در این‌ فصل‌ در ارتباط‌ با فرضیه‌های‌ پژوهش‌، متغیرهای‌ پژوهش‌، روش‌های ‌پژوهش‌، روش‌های‌ جمع‌ آوری‌ داده ها، قلمرو مکانی‌ و زمانی‌ پژوهش‌، جامعه‌ و نمونه‌آماری‌ پژوهش‌، معرفی‌ مدل‌های‌ پژوهشی‌ و روش‌های‌ آماری‌ جهت‌ آزمون‌ فرضیه ­ها‌ بحث‌ خواهد شد.

 

۳-۱-­ روش‌ پژوهش‌

 

پژوهش­های علمی را بر اساس هدف ‌می‌توان به سه گروه پژوهش بنیادی^[۹]، پژوهش کاربردی^[۱۰] و پژوهش علمی تقسیم کرد (نراقی و نادری، ۱۳۶۵، ۷۸). پژوهش حاضر با توجه به موضوع پژوهش و شیوه جمع‌ آوری داده ­ها توصیفی _ تحلیلی است و برای گردآوری داده ­ها از مطالعات و شناخت منطقه مورد نظر، مصاحبه و مشاهده و پرسشنامه بوده و از نوع همبستگی^[۱۱] است.

 

نکته مهمی که باید به خاطر سپرد این است که پژوهش همبستگی هرگز یک رابطه علت و معلولی را تبیین نمی‌کند بلکه به طور صرف یک رابطه را توصیف می‌کند، صرف­نظر از اینکه یک رابطه علت و معلولی است یا نه، وجود یک رابطه قوی، پیش‌بینی را امکان پذیر می‌سازد. (خاکی،۱۳۸۲، ص۱۳۲).

 

روش­های مختلف پژوهشی وجود دارد که استفاده از هر یک از روش­های پژوهش بسته به ماهیت کار و متغیرهای مورد بررسی، توصیه می­ شود. با توجه ‌به این که در این پژوهش به دنبال بررسی نقش مناطق طبیعی مجاور شهرها در جذب گردشگران در منطقه ایلام می­باشیم، از این رو پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی است. از این جهت یک پژوهش توصیفی است که به توصیف مناطق طبیعی اطراف ایلام می­پردازیم. به منظور تحلیل داده ­ها و آزمون فرضیه ­ها از تحلیل همبستگی، و نیز مسیر و مدل معادلات ساختاری، برای تأیید بیشتر نتایج آزمون و امکان حذف خطا استفاده گردید. تحلیل همبستگی با بهره گرفتن از نرم افزار spss صورت ‌می‌گیرد.

 

این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی بوده و از حیث نحوه گردآوری داده ­ها توصیفی و روش انجام پژوهش نیز پیماشی و از نظر نوع مقطعی ‌می‌باشد.

 

به منظور تدوین مبانی نظری و ادبیات موضوع از مطالعات کتابخانه ­ای از جمله کتاب، مجله، پایان نامه و اینترنت و همچنین بازدید از مناطق طبیعی استفاده می­گردد. داده ­های لازم برای آزمون فرضیه ­ها از روش می‌دانی گردآوری ‌شده‌اند.

 

داده ­های مورد نظر برای آزمون فرضیه ­ها، به صورت می‌دانی و با بهره گرفتن از پرسشنامه جمع ­آوری گردید. پرسشنامه در چارچوب و با هدف تعیین میزان نقش مناطق طبیعی اطراف شهر ایلام در توسعه گردشگری در این منطقه تهیه شده است.

 

۳-۲-­ مدل پژوهش

 

الف- متغیرهای مورد بررسی در قالب یک مدل مفهومی و شرح چگونگی بررسی و اندازه گیری متغیرها:

 

تعداد گردشگران

 

جذب گردشگر

 

شکل (۳-۱): مدل مفهومی پژوهش

 

-­ متغیرهای مستقل عبارتند از: تبلیغات و جاذبه­های طبیعی اطراف منطقه ایلام، مکان­های رفاهی و تفریحی در اطراف شهرها

 

-­ متغیرهای وابسته عبارتند از: تعداد گردشگران و جذب گردشگر

 

ب- جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه:

 

روش نمونه گیری در این پژوهش روش نمونه گیری تصادفی طبقه­ای نسبی ‌می‌باشد که حجم نمونه متناسب با تعداد گردشگران این منطقه و همچنین از ساکنان منطقه و کارکنان میراث فرهنگی و گردشگری استان ایلام و کارکنان منابع طبیعی انتخاب شده است.

 

جامعه از نوع محدود ‌می‌باشد که با بهره گرفتن از فرمول تعیین حجم نمونه برای جامعه محدود تعیین شده است.

 

جامعه آماری شامل کلیه گردشگران این منطقه و همچنین از ساکنان منطقه، کارکنان میراث فرهنگی و گردشگری استان ایلام و کارکنان منابع طبیعی n=500,000

 

ج_ روش­ها و ابزارهای تجزیه و تحلیل داده ­ها:

 

برای تجزیه و تحلیل داده ­های حاصل از پرسشنامه از فنون آمار توصیفی و استنباطی استفاده می­ شود، از جمله؛ مقایسه میانگین، ضریب همبستگی، r پیرسون و…

 

۳-۳-­ حجم نمونه و روش اندازه گیری

 

نمونه آماری عبارت است از «تعداد محدودی از آحاد جامعه آماری که بیان کننده ویژگی­های اصلی جامعه باشد» گزینش نمونه‌ای بزرگ­تر از حد نیاز برای حصول نتایج مورد نظر سبب اتلاف منابع می‌شود، در حالی که گزینش نمونه های خیلی کوچک، اغلب پژوهشگر را به نتایجی سوق می‌دهد که فاقد استفاده عملی است. از این رو فرمول تعیین اندازه نمونه به نوع نیاز بستگی دارد (نیک گهر، ۱۳۸۵، ۱۶۷).

 

برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران که برای تعیین حجم نمونه در مطالعات پیشنهاد کرده، استفاده شده است (سرمد، ۱۳۸۳، ۱۸۸) .

 

فرمول کوکران برای تعیین حجم نمونه:

 

n=

 

n= حجم نمونه

 

N= حجم جامعه آماری

 

Z= مقدار متغیر نرمال واحد استاندارد، که در سطح اطمینان ۹۵ درصد برابر ۱٫۹۶ ‌می‌باشد.

 

P= مقدار نسبت صفت موجود در جامعه است. اگر در اختیار نباشد ‌می‌توان آن را ۰/۵ در نظر گرفت. در این حالت مقدار واریانس به حداکثر مقدار خود می­رسد.

 

q = درصد افرادی که فاقد آن صفت در جامعه هستند q=1-p

 

این پژوهش کلیه گردشگران این منطقه و همچنین از ساکنان منطقه و کارکنان میراث فرهنگی و گردشگری استان ایلام و کارکنان منابع طبیعی ایلام که جمعاً ۵۰۰ هزار نفر می­باشند را پوشش می­دهد و کلیه گروه ­های مختلف اعم از گردشگر، ساکنین و کارکنان با تحصیلات و اطلاعات مختلف در پرسشنامه شرکت داده­ایم.

 

با توجه به اینکه افراد گردشگر با سلیقه­ها و علایق متفاوت هستند، از روش نمونه گیری طبقه­ای تصادفی استفاده شده است. همچنین برای تجزیه تحلیل و حصول نتایج از داده ­های جمع‌ آوری شده با در نظر گرفتن روش انجام پژوهش از یک سلسله فنون آماری مرتبط استفاده گردیده و برای سهولت در استفاده از این فنون آماری، از نرم افزار spss نسخه ۱۸ استفاده شده است.

 

۳-۴-­ جامعه آماری

 

جامعه آماری عبارت است از مجموعه‌ای از افراد، اشیاء که حداقل در یک صفت مشترک باشند (عادل آذرومومنی،۱۳۸۰، ص۵۵).