ابزار و تکنیک­های فرایند شناسایی ریسک­ها
ابزارها و تکنیک­های مختلفی برای شناسایی ریسک وجود دارد. این ابزارها و تکنیک­ها بر اساس سه رویکرد به شناسایی ریسک­ها کمک می­ کنند. (روزبهی و جدا، ۱۳۸۸)

روش­های خلاقانه
مرور گذشته
ارزیابی وضع موجود
شکل ۲-۳۱- رویکردهای شناسایی ریسک (روزبهی و جدا، ۱۳۸۸)

مرور گذشته؛ این رویکرد بر اساس آن چیزی است که در گذشته رخ داده است، این موارد شامل مواردی است که در این پروژه، سایر پروژه­ های مشابه در همین سازمان یا پروژه­ های قابل مقایسه در سایر سازمان­ها وجود داشته است . رویکرد مرور گذشته مبتنی است بر انتخاب دقیق شرایط قابل مقایسه که شباهت کلی به پروژه فعلی دارد و فیلترکردن داده ها برای اطمینان از آنکه فقط ریسک­های مرتبط مورد توجه قرارگیرند. (ویلیماز، م. ونوس، ۱۳۸۲)
ارزیابی وضع موجود؛ ارزیابی شرایط فعلی بر رسیدگی دقیق به پروژه فعلی و تجزیه و تحلیل مشخصات آن در مقایسه با چهار چوب و مدل­های موجود مبتنی است تا بدین حوزه ­های وجود عدم قطعیت شناسایی گردد. (کندریکت، م. کشفیان، ۱۳۸۸)
روش­های خلاقانه؛ تعداد زیادی از روش­های خلاقانه را می­توان برای شناسایی ریسک مورد استفاده قرار داد که ذینفعان را تشویق می­ کنند تا از قدرت ذهنی برای پیدا کردن ریسک­هایی که ممکن است در آینده بر پروژه اثر بگذاردند، استفاده کنند. خروجی و اثربخشی این روش­ها با توجه به توانمندی شرکت­ کنندگان متفاوت است. این تکنیک­ها به صورت فردی یا گروهی قابل استفاده می­باشد. . (روزبهی و جدا، ۱۳۸۸)
ابزارهای شناسایی ریسک­های پروژه
برای شناسایی ریسک­های پروژه ابزارهای گوناگون وجود دارد که به شرح زیر می باشند:

استفاده از ساختار شکست ریسک­ها^[۶۰]
استفاده از چک­لیست­ها^[۶۱]
استفاده از روش کتابخانه­ای و بررسی مستندات ( جستجو در کتابها، مقالات، متن های علمی و تجارب کسب شده و …)
روش­های ایده­پردازی گروهی ( طوفان فکری^[۶۲]، تکنیک گروه اسمی^[۶۳]، تکنیک دلفی^[۶۴] )
استفاده از قضاوت کارشناسانه خبرگان، متخصصین و کارکنان درگیر پروژه
تجزیه و تحلیل SWOT^[65]
تکنیک­های نموداری^[۶۶] ( نمودارهای وابستگی^[۶۷]، نمودار علت و معلول یا استخوان ماهی^[۶۸] و … )
استفاده از اطلاعات گذشته و الگو برداری از پروژه های مشابه
استفاده از ساختار شکست ریسک­ها
برای شناسایی ریسک­های یک پروژه یکی از راه ­ها، استفاده از نمودار ساختار شکست ریسک­ها می­باشد. طبقه ­بندی ریسک­ها بر اساس سلسله مراتب آنها کمک می­ کند تا ریسک­های محتمل یک پروژه بهتر شناخته شود. در شکل ۲-۳۲ نمونه ­ای از ساختار شکست ریسک­ها آمده است. البته باید توجه داشت ریسک­های پروژه­ ها الزاماً مشابه نمی ­باشد و با توجه به ماهیت آنها، ریسک­ها نیز متفاوت خواهد بود. (سبزه­پور، ۱۳۸۹)

شکل ۲-۳۲- ساختار شکست ریسک­های پروژه

استفاده از چک­لیست­ها
استفاده از این روش امکان فراموش شدن و از قلم افتادن ریسک­ها را کاهش می­دهد. اگر پروژه­ های مشابهی قبلاً انجام شده باشد از چک لیست کامل­تری برخوردار خواهیم بود و کارایی این روش را افزایش خواهد داد. (روزبهی و جدا، ۱۳۸۸)
چک­لیست­ها تنها زمانی می­توانند در شناسایی ریسک مفید شوند که به طور کامل و مناسب مورد استفاده قرار گیرند. باید توجه داشت که شناسایی ریسک با بهره گرفتن از دسته ریسک، نباید به عنوان اولین روش درنظر گرفته شود. به عنوان مثال، شاید لازم باشد که ابتدا مشخص شود چه ریسک­هایی در رابطه با فن­آوری، در پروژه وجود دارند. از هر روشی که برای شناسایی ریسک استفاده گردد در نهایت باید ریسک­های کلی پروژه و ریسک­های هر یک از فعالیت­ها شناسایی شوند. زمانی که گروه به اندازه کافی بر روی این موضوع متمرکز شد، فهرست مربوط به دسته­های ریسک و فهرست ریسک جهت شناسایی و آشکار ساختن ریسک­هایی که ممکن است نادیده گرفته شده باشند، ارائه می­گردد. چرا که امکان دارد یک دسته ریسک به طور کل فراموش شده باشد که اغلب خطایی رایج است. (عوض­خواه و محبی، ۱۳۸۹) مدیر پروژه باید همواره فهرستی از دسته­های ریسک را در خلال شناسایی ریسک به همراه داشته باشد و آنچه که برایش اهمیت دارد این است که کلیه دسته­های ریسک، کشف و شناسایی شوند و نحوه شناسایی ریسک در الویت قرار ندارد. فهرست کلی دسته­های ریسک شامل ریسک های فنی، کیفی یا عملکردی، ریسک­های مدیریت پروژه، ریسک­های سازمانی و ریسک­های خارجی می­باشد. (روزبهی و جدا، ۱۳۸۸)
تعدادی از دسته­های ریسک که معمولاً نادیده گرفته می­شوند عبارتند از: مدیریت پروژه (مانند پشتیبانی ناکافی، تجربه ناکلافی در زمینه برآورد، کیفیت نامناسب برنامه پروژه)، فرهنگی (حتی در مورد پروژه هایی که فقط در ایران اجرا می شوند)، کیفیت، رضایت ذینفعان، سازماندهی شرکت (یا فقدان آن، از جمله عدم الویت­بندی پروژه­ ها، بودجه ناکافی، عدم توجه و تمرکز بر مدیریت تعاملات پروژه های چندگانه، عدم تأیید نهایی منشور پروژه)، قراردادها، فروشندگان و تأمین­کنندگان، تغییرات بازار، تغیرات مشتری های رقبا.
چک لیست باید تنها زمانی در اختیار تیم ریسک قرارگیرد که تعداد قابل توجهی از ریسک­ها و دسته­ها شناسایی شده باشند. بدین ترتیب تیم ریسک می ­تواند با بهره گرفتن از چک لیست، به ایده­های جدیدی دست پیدا کند. چک لیست هر چقدر هم که جامع و کامل باشد، ولی باز هم این امکان وجود دارد که در برگیرنده کلیه ریسک­ها نباشد. برای شناسایی ریسک، بهتر است ابتدا به اندیشه فردی پرداخته شود، سپس به اندیشه گروهی. نکته اینجا است که اگر پس از پرداختن به اندیشه فردی، از فهرست ریسک استفاده شود، ریسک­هایی که در فهرست ریسک عنوان نشده­اند، کشف خواهد شد. مطالعات صورت گرفته در این زمینه حاکی است که استفاده از فهرست ریسک، تعداد ریسک­های شناسایی شده را بیش از ۳۰ درصد افزایش می دهد.