ج ـ تراکنش: این سیستم متناسب با نوع اطلاعات و ارتباطات خود از بالاترین سطح ریسک برخوردار است و با یک سیستم امنیتی کنترل شده قادر است، صدور چک، انتقال وجه و افتتاح حساب را انجام دهد.
بخش دوم :رویکردهای بانکداری الکترونیک
۱-۲-۲- صفحات وب (وب جهان گستر)
ساده‌ترین شکل بانکداری الکترونیک که به منظور نمایش اطلاعات پیرامون بانک و محصولات و خدمات آن می‌باشد از طریق شبکه جهان وب (وب جهان گستر) می‌باشد. این صفحات امکان تعامل مشتریان و بانک را به منظور تبادل اطلاعات فراهم می‌آورد و همچنین وب به عنوان مکانیزمی برای رسیدگی به شکایات و پیشنهادهای مشتریان و به عنوان ابزاری به منظور توسعه ارتباطات تعاملی توسعه سیستم‌های فروش، توسعه خدمات جدید از قبیل پست الکترونیک و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. ماهیت تعاملی کانال‌های الکترونیکی ارتباطات، این امکان را فراهم می‌آورد که احتمال به خاطر سپاری اطلاعات و ماندگاری آن در حافظه افراد افزایش یافته و در نتیجه مشارکت و همکاری مشتری با بانک بهبود یابد.

۲-۲-۲- بانکداری اینترنتی
بانکداری اینترنتی به معنی انجام تراکنش‌های بانکی و مالی به کمک اینترنت و تفاوت آن با سایر تراکنش‌های مالی شبکه‌های در نوع شبکه‌ای است که مورد استفاده قرار می‌گیرد، یعنی در بانکداری اینترنتی، اینترنت به عنوان شبکه گسترده جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور کلی طیف وظایف مالی که از طریق اینترنت قابل دسترسی است، عبارتند از:
نمایش حساب‌ها و صورتحساب‌ها، صورتحساب‌های پرداخت، انتقال پول بین حساب‌ها، مشاهده ترتیب پردازش حساب‌ها، مشاهده تراکنش‌ها، ترتیب لیست‌ چک‌ها
۳-۲-۲- بانکداری خانگی
نوع دیگری از بانکداری الکترونیک، بانکداری خانگی و یا انجام امور بانکی از منزل می‌باشد. در این نوع از بانکداری دسترسی به اطلاعات حساب‌ها و خدمات بانکی از طریق کامپیوترهای شخصی و با بهره گرفتن از یک مودم و یک خط تلفن به علاوه یک نرم‌افزار کاربردی مالی و یا بانکی صورت می‌پذیرد. تفاوت عمده‌ای که بین این نوع از بانکداری و بانکداری اینترنتی وجود دارد در نوع شبکه‌ها مورد استفاده می‌باشد. در مجموع بانکداری اینترنتی به عنوان زیرمجموعه بانکداری خانگی است.
۴-۲-۲- خدمات بانکی مبتنی بر تلویزیون
در این روش با بهره گرفتن از تلویزیون‌های ماهواره‌ای ارائه اطلاعات حساب‌های مشتریان بر روی صفحه تلویزیون آنها ارائه می‌شود. در سال ۱۹۹۷ آزمایش‌های علمی متعددی در مورد ارائه خدمات بانکی به خانه مشتریان از طریق تلویزیون صورت گرفته است. با به وجود آمدن تلویزیون‌های دیجیتالی و امکانات موجود در آن دامنه ارائه این‌گونه خدمات به سرعت افزایش یافته است. امتیاز عمده این نوع خدمات در این است که نیازمند استفاده از کامپیوترهای شخصی نبود و این امر توسعه بازاری این نوع سیستم‌ها را تشویق می‌کند.
دو نمونه از این بانک‌ها عبارتند از:
HSBC،LIYED.
۵-۲-۲ - بانکداری تلفنی
در بانکداری تلفنی مشتریان قادر خواهند بود که عملیات مالی خودشان را از طریق تلفن انجام دهند که این خدمات به دو طریق انجام می‌گیرد یکی بانکداری تلفنی مبتنی بر اپراتور انسانی و دیگری به طور اتوماتیک. در بانکداری الکترونیکی مبتنی بر اپراتور، یک فرد مسوول پاسخگویی و راهنمایی ارباب‌رجوع است که این امر به صورت شبانه‌روزی هزینه عملیاتی بالایی را در پی داشته و از کارایی و اثربخشی لازم برخوردار نخواهد بود اما در بانکداری الکترونیکی اتوماتیک این کار از طریق یک سیستم کامپیوتری پاسخگو انجام می‌گیرد.
در سیستم بانکداری از طریق موبایل این امکان برای مشتریان بانکها بوجد می آید تا خدمات و اطلاعات مورد نیاز خود را از طریق تلفن همراه خود دریافت کنند و بدین صورت از مراجعه غیر ضروری آنها به شعب جلوگیری می شود. در این شیوه مشتری اطلاعات مربوط به تغییرات حساب خود را از بانک دریافت و دستوراتی مبنی بر انتقال وجه از حسابی به حساب دیگر را صادر می کند.
خدمات بانکداری الکترونیک را می توان به گروه های مختلفی همچون:
بانکداری بر اساس شبکه^[۱]
بانکداری از طریق موبایل^[۲]
عابر بانک ها^[۳]
کارت های اعتباری و هوشمند^[۴]
سیستم های پرداخت الکترونیکی^[۵]
انتقال الکترونیکی وجوه و… تقسیم بندی کرد.در حال حاضر از بارزترین خدمات بانکداری الکترونیک در ایران می توان به کارتهای بانکی(درداخل کشور) و SWIFT بانکداری بین المللی و حساب جاری الکترونیک اشاره نمود.
بخش سوم
۳-۲- کارتهای بانکی:
در سالهای اخیر اکثر بانکهای کشور اقدام به ارائه خدمات مربوط به کارتهای بانکی نموده اند. کارتهای بانکی بدون شک وسیله ای جهت مبادله می باشند. به عبارت دیگرآنها وظیفه اول پول را انجام میدهند. کارتهای مذکور به دو گروه اعتباری و کارتهای بدهکار تقسیم میشود.
کارتهای اعتباری وسیله ای برای پرداخت می باشند ولی به عنوان پول مد نظر قرار نمی گیرند چرا که:
اولاً: کارت اعتباری توانائی از بین بردن یک بدهی را ندارد. اگر شما یک بلیط هواپیما توسط کارت اعتباری خریداری کنید شما بدهی خود را به شرکت صادر کننده کارت اعتباری انتقال داده اید.
ثانیاً: فرض کنید شما می خواهید با کارت اعتباری خرید کنید. خرید خود را انجام می دهید و سپس پائین برگه فروش را امضأ می کنید.آیا این روش همان استفاده از پول نقد است؟جواب منفی است. چن کارت اعتباری به عنوان ذخیره ارزش محسوب نمی گردد و قبل از اینکه خرید انجام گیرد هیچ اتفاقی رخ نداده است. شما هنگام خرید با کارت اعتباری در حال قرض کردن پول از بانک می باشید و به بانک دستور می دهید تا پول فروشنده را از محل پولی که شما قرض کرده اید پرداخت نماید. بعد از اینکه بانک پول فروشنده را پرداخت نمود در انتهای ماه برای شما صورتحساب می فرستد و به شما این فرصت را میدهد تا در همان موقع قرض خود را باز پرداخت نمائید و یا اینکه آن را بعداً همراه با سود متعلقه بپردازید. دارنده کارت بدهکار پس ازانتخاب کالای خود، کارت خود را ارائه داده و پائین برگه فروش را امضأ میکند ولی ازنظر ماهیتی این کارت شبیه چک می باشد چرا که وقتی از طریق آن معامله ای انجام میشود در واقع به بانک دستور داده می شود تا مبلغ مشخصی را از حساب دارنده برداشت نموده و به حساب پذیرنده کارت واریز نماید. کارت بدهکار مانند چک وسیله ای است برای استفاده از پولی که دارنده کارت قبلاً مالک آن بوده است.
صدور کارتهای بانکی در ایران با هدف تسهیل در امور دریافت و پرداخت پول نقد، کاهش مسافرتهای درون شهری جهت دریافت و پرداخت پول نقد، انجام امور حوالجات درون شهری و بین شهری، ایجاد مراکز اعتباری و جذب نقدینگی برای کارتهای داخلی و همچنین کنترل بر خروج ارز و چگونگی استفاده از آن و رسوب مقادیر متنابهی ارز درسیستم بانکی کشور برای کارتهای بین المللی انجام پذیرد.
خودپرداز یا عابر بانک دستگاهی الکترونیکی است که مشتری از طریق آن با کارت پولی که بانک صادر کرده، مبالغ محدودی وجه ‌نقد از موجودی حساب شخصی برداشت می‌کند و درموارد اندکی از فروشگاه‌ها خرید می‌کند. (شیخانی، ۱۳۷۷)
۱-۳-۲- سوئیفت:
در سال ۱۳۷۱ ایران به صورت سوئیفت در آمد و درسال ۱۳۷۲ به شبکه بین المللی متصل گردید. دلیل عمده راه اندازی سریع سیستم سوئیفت استفاده از زیرساخت ها و سیستم های ارتباطی پیشرفته موجود در خارج از کشور بود.در حال حاضر بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و بانک های ملی، صادرات، تجارت، سپه، ملت و بانک توسعه صادرات و بانک صنعت و معدن عضو شبکه بین المللی سوئیفت
می باشند.تمامی اعضای سوئیفت در یکی از بانکهای سوئیفت دارای حساب می باشند،و حق برداشت از این حسابها توسط اعضا به موسسه سوئیفت داده شده است. موسسه سوئیفت حق اشتراک سالانه اعضاء هزینه تجهیزات وجزواتی را که برای اعضاء ارسال میدارد را از این حسابها برداشت می نمایند.
بانکهای ایرانی در حال حاضر از انواع پیامهای سوئیفت از جمله پیامهای مربوط به حواله شخصی، ارسال منابع بین بانکی و حساب به حساب، پیامهای مربوط وام، اعتبارات اسنادی وصولیها و پیامهای غیر مالی استفاده می نماید.تعداد پیامهای ارسالی ایران از طریق سیستم سوئیفت در سالهای مختلف عبارتند از سال تعداد پیامها:
۱۹۹۴ ۴۲۲۶۶
۱۹۹۵ ۱۲۶۰۳۰
۱۹۹۶ ۱۵۹۵۷۶
۱۹۹۷ ۲۲۲۴۵۶ (قلعه بانی، ۱۳۸۷ص۷۸)
در مواردی که بانکهای عضو سوئیفت به تعهدات خود نسبت به بستانکار نمودن حساب اعضای دیگر عمل ننمایند این موسسات بین المللی می باشند که مرجع قضایی حل اینگونه اختلافات هستند و سوئیفت در این رابطه هیچگونه تعهدی بر عهده ندارد، چرا که موسسه مزبور تنها وظیفه انتقال پیامها را بر عهده دارد. به همین دلیل بعضی از بانکها صرفاً با دریافت یک پیام سوئیفتی اقدام به بستانکار نمودن حساب مشتری مورد نظر نمی کنند بلکه حتماً بایستی حساب آنها از طرف بانک ارسال کننده ی پیام در خارج از کشور بستانکار شود. (هزینه ارسال پیام از طریق شبکه سوئیفت کاهش می یابد» بررسی های بازرگانی ،۱۳۷۷ص۲۲)
۲-۳-۲- سیستم حسابداری بانکداری الکترونیک:
با توجه به حذف دفاتر حسابداری درسیستم های الکترونیکی، در ایران نیز به هنگام دریافت پول از دستگاه های ATM و یا EFTPOS موجود در شعب و یا خرید کالا از طریق دستگاه های EFTPOS نصب شده در فروشگاه ها ویا بستانکار نمودن حساب دیگر موجود در سیستم، حساب دارنده کارت به صورت آنی بدهکار می شود و در صورتی که دارنده کارت بخواهد حساب خود را با واریز پول از طریق EFTPOS بستانکار نماید این امر نیز به صورت آنی خواهد بود ولی اگر بخواهد این کار را از طریق دستگاه ATM انجام دهد به دلیل اینکه می بایستی پول مورد نظر را در پاکتهای مخصوص قرار داده و تحویل ATM بدهد لذا مسئولین ذیربط باید قبل از بستانکار نمودن حساب مشتریان، پولهای فوق را شمارش، سپس به حساب کارت مشتری واریز نماید، لذا بستانکاری حساب حداقل ۲۴ ساعت بعد خواهد شد.
۳-۳-۲- سیستم یکپارچه بانکی (سیبا)
سیستم یکپارچه بانکی سیبا، سیستمی است که اخیراً توسط بانک ملی ایران راه اندازی گردیده است.این سیستم تلفیقی از دو سیستم کارتهای بانکی (ملی کارت ) و حسابهای الکترونیکی می باشد. به عبارت دیگر حساب جاری (حساب چک) و حساب کارت مشتری هر دو در اصل یک حساب مشترک بوده و مشتری می تواند برای استفاده از حساب مزبور هم از دسته چک خود و هم کارت استفاده نماید (علل عدم گسترش بانکداری الکترونیک در ایران، احمد کاشانی^[۶])
بخش چهارم: مشتری کیست ؟