در این فصل ابتدا به بررسی مفهوم خشونت و ابعاد آن پرداخته می شود . سپس تحقیقات گوناگونی را که در زمینه خشونت در داخل و خارج کشور انجام شده اند به عنوان پیشینه و سابقه موضوع آورده و در ادامه نظریه های فرهنگی ، اجتماعی و مهمترین نظریه های جامعه شناسی که با مسئله خشونت و انحراف پرداخته اند ، مطرح می شود . در پایان فصل با جمع بندی نظریه های مختلف جامعه شناختی در زمینه خشونت ، منابع فرضیات و فرضیات تحقیق ارائه می شود .
۲-۱- تعریف خشونت۱:
خشونت مفهومی گسترده دارد و به سختی می توان آن را صرفاً در یک بعد تعریف کرد . برای نمونه اگر تنها مفهوم فیزیکی یا طبیعی خشونت را در نظر داشته باشیم آن را می توان نوعی قدرت یا زور تعریف کنیم که با تحمیل خود به سایر پدیده ها ، اعم از پدیده های انسانی یا غیر انسانی ، حدود قدرت آن پدیده را مشخص می کند . در مورد انسان محدود شدن قدرت به معنی محدود شدن میل و اراده و آزادی اوست . خشونت به کار بردن زور جهت کشتن ، آسیب رساندن یا بدرفتاری نسبت به دیگران دلالت دارد . خشونت در صورتی که بین دو یا چند نفر روی دهد خشونت « بین فردی » یا اگر بین گروههایی از جامعه مانند گروه های نژادی ، مذهبی و سیاسی روی دهد ، خشونت « بین گروهی » نامیده می شود . خشونت در حالت بین گروهی ،نهایتاً به معنای مقابله بین افراد است ولی علت رفتار خشونت آمیز افراد به خاطر منافع گروهایشان می باشد که اهمیت بیشتری نسبت به منافع فردی آنها دارد . عموماً ، خشونت بین فردی ، در حالتی روی می دهد که افراد قبل از درگیری ، همدیگر را تا حدودی می شناسند ، اما در حالت خشونت بین گروهی این آشنایی کمتر وجود دارد خشونت ، رفتاری است که برای آسیب رساندن به دیگری از کسی سر می زند و دامنه آن از تحقیر و توهین ، تجاوز و ضرب و جرح تا تخریب اموال و دارایی و قتل گسترده است ( صدیق سروستانی ، ۱۳۸۷ : ۱۱۳ ) .
اولین تعریف خشونت از « گلز و استراوس » ( ۱۹۷۹ ) است ، دو فردی که سالهای زیادی در زمینه خشونت تحقیق و بررسی کرده اند . از دید این دو محقق ، خشونت رفتاری با قصد و نیت آشکار ( یا رفتاری با قصد و نیت پنهان اما قابل درک ) برای وارد کردن آسیب فیزیکی به فرد دیگری است . از ویژگی های مهم این تعریف این است که اولاً : تأکید بر قصد و نیت فرد جهت وارد کردن آسیب به دیگری است اما شدت جراحات مورد نظر نیست و در ثانی ، تأکید این تعریف بر خشونت های فیزیکی است و انواع دیگری را شامل نمی شود ( اعزازی ۱۳۸۰ : ۷۸ ) .
فرهنگ حقوقی ، خشونت را « استفاده نابجا ، غیر قانونی و تعرض آمیز از قدرت تعریف می کند . یک نوع آن اجبار غیر قانونی است که علیه آزادیها و حقوق عمومی به کار برده می شود و در ارتباط با جرایم خشونت آمیز به جرایمی اشاره دارد که جنبه فیزیکی یا جسمی بی نهایت شدیدی دارند و ساختار مجرمانه بودن این عمل نیز روشن و آشکار است از این گونه اعمال می توان به قتل عمد ، تجاوز به عنف ، کتک زدن و … اشاره کرده » ( معتمدی مهر ، ۱۳۸۰ : ۹ ) .
محمد نجفی توانا : خشونت فرآیندی است که به دلیل فشارهای درونی و بیرونی به فرد تحمیل می شود و در واقع نوعی عدم تعادل رفتاری و شخصیتی است . خشونت ضمن اینکه مولود است مولد نیز هست . آسیب دیدگان از خشونت خود نقش مهمی در ابراز خشونت ایفا می کنند و افرادی که امروز قربانی خشونت شده اند ، در آینده خشن ، آزار دهنده و خطا کار خواهند شد . او معتقد است : خانواده خشن ، جامعه خشن می زاید و اعمال خشونت از اتاق های کوچک به محیط های بزرگ کشیده می شود ( حسنی ، ۱۳۸۵) .
دکتر داور شیخاوندی : خشونت یک حالت روانی تخلیه انرژی به صورت قهرانه است نه مهرانه . برای مثال « خنده » یک حالت مهرانه تخلیه انرژی است اما گریه ، فریاد و احساس اینکه آدم دلش می خواهد کسی را کتک بزند یکی از راه های قهرانه تخلیه انرژی است که البته انگیزه های آن می تواند کاملاً متفاوت باشد ( بابایی ، نشریه همشهری : ۱۳۸۵ ) .
جانسون : خشونت به مثابه عملی است که عمداً یا من غیر عمد ، نامتجانس با رفتار دیگران است ( شایان مهر ، ۱۳۷۶ : ۲۵۹ ) . خشونت رفتاری است که در آن یک نفر با عمل یا کلام به فرد دیگری حمله می کند و او را مورد آزاد و اذیت جسمانی یا روانی قرار می دهد . آنچه در انجام خشونت بسیار آزار دهنده می باشد تحقیری است که نسبت به فرد مقابل صورت می گیرد . رفتار پرخاشگرانه را خشونت و کلام پرخاشگرانه را پرخاشگری می گویند . اعمال خشونت به دو شیوه جسمانی و کلامی است و علت و هدف هر دو یک موضوع است( خرامان ، ۱۳۸۶ : ۲ ) .
خشونت یک حالت پرخاشگرانه است از نظر علمی یک کشش و یا یک گرایش در فرد است که به صورت زدن ، کشتن ، ویران کردن خود را نشان می دهد . امری که فرد به عنوان عکس العمل از خود نشان می دهد به گونه ای است که باید گفت مناسب عمل و یا رفتار طرف مقابل نیست ( دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی استان کرمانشاه : ۱۳۸۷ ) .
خشونت را می توان آسیبی دانست که فرد برای پیشبرد مقاصد خویش انجام می دهد و صرفاً جنبه فیزیکی ( بدنی ) ندارد ، بلکه ممکن است ابعاد روانی ( فحاشی ، تحقیر ، منزوی کردن فرد ، داد و فریاد ، آزار و مزاحمت جنسی و تجاوز ) و اقتصادی ( شکستن وسائل خانه و … ) را به خود بگیرد ( کار ، ۱۳۸۰ : ۴ ) .
طبق تعریف کارگاه مشورتی سازمان جهانی بهداشت : خشونت استفاده عمدی از نیرو یا قدرت فیزیکی ، بر روی خود و دیگری یا بر روی یک گروه یا جامعه است که می تواند بدون آسیب جسمی یا همراه با احتمال ایجاد جراحت ، مرگ ، آسیب روحی ، روانی، اختلال رشد و محرومیتهای گوناگون باشد ( گزارش کارگاه خشونت و روش های پیش گیری و حمایت از قربانیان آن ، ۱۳۷۹ ) .
مگارژی محقق دیگر در زمینه خشونت معتقد است تعریف او انواع دیگر خشونت را نیز در بر می گیرد ، او از خشونت به عنوان شکل افراطی پرخاشگرانه نام می برد و احتمالاً باعث آسیب مشخص به فرد قربانی می گردد .
خشونت از نظر ساجی[۱]: کاربرد نیروی فیزیکی یا تهدید به کار بردن آن به نحوی که بتواند لطمۀ جسمانی یا معنوی به شخص یا اشخاص وارد آورد . در این موارد خاص ، رضایت فرد یا افراد دیگر ملاک نیست با اینکه این عمل علیرغم میل آنها ظاهر می شود( افتخاری ، ۱۳۷۹ : ۴۸ ).
گلاسر[۲]: معتقد است خشونت در بردارندۀ عام جرم ( خشونت ) و قربانی است و بنابراین ممکن است به عنوان یک پاسخ جسمانی با قصد آسیب رساندن جسمانی به شخص دیگری تعریف شود در تعاریف دیگر آمده است : خشونت ، هر گونه تهاجم فیزیکی علیه هستی انسان که با انگیزه وارد کردن آسیب ، رنج یا لطمه زدن همراه باشد . خشونت می تواند بیانی خود جوش از نوع تنفر ، اضطراب و نگرانی باشد و لزومی ندارد که در همان لحظه اوج احساسات و شور و هیجانها تحقق یابد ، زیرا خشم ، ترس ، نگرانی ، اضطراب و … را می توان برای مدت زیادی مخفی نگه داشت . با عبارت دیگر خشونت پس از فروکش کردن احساسها برانگیخته شده و برای دست یابی به نوعی رضایت و انبساط خاطر هر چند موقتی و لحظه ای و صرفاً برای ابراز حالتهای درونی رخ می دهد . خشونت در اینجا یک شیوه نگریستن به وضعیت موجود و راهی برای حل و فصل معضلات است ( الهام ، ۱۳۸۰ : ۵۲ ) .
در تعاریف دیگر آمده است : خشونت ، هر نوع اقدام علیه جسم و جان و شرف ، مال و حقوق افراد به طوری که ایجاد ترس نماید و شامل اقدامات فیزیکی شامل ضرب و جرح ، قتل و اقدام معنوی مانند ، تهدید و توهین به علاوه اقدامات قانونی و غیر قانونی را در بر می گیرد ( همان منبع ، ۱۳۸۰ : ۵۳ ) .
هیلگارد[۳] : می گوید خشونت را رفتاری به قصد صدمه رساندن جسمانی و یا زبانی به فرد دیگر ، یا نابود کردن دارایی افراد می داند ( شهریاری ، ۱۳۷۶ : ۱۲۹) .
تعاریفی که در بالا برای خشونت آمده اند در مجموع دارای دو عنصر مشترک یعنی « عمل آگاهانه و عمدی و صدمه رساندن فیزیکی یا روانی » هستند . بنابراین می توان در یک جمع بندی کلی خشونت را به صورت زیر تعریف کرد : خشونت عملی است آگاهانه و عمدی که در آن فرد به خود و یا دیگری صدمه فیزیکی یا روانی وارد کرده یا فرد را تهدید به زدن کند .
از جمله مفاهیم نزدیک و مرتبط با خشونت ، پرخاشگری است که حتی بعضی از افراد آنها را به جای همدیگر به کار برده اند . پرخاشگری از نظر بوشمن و اندرسون هر گونه رفتاری است که به قصد و نیت قبلی برای آسیب رساندن به فردی دیگر اعمال می شود و در مجموع مرتکب بایستی معتقد که این رفتار او موجب وارد شدن صدمه و آسیب به قربانی می شود و قربانی نیز بایستی انگیزۀ اجتناب از این رفتار را داشته باشد . برای مثال آسیب و صدمه تصادف و یا صدمات ناشی از انجام برخی کارهای مفید مثل جراحی پرخاشگری نیست چون قربانی انگیزه ای برای اجتناب از آن ندارد ( همتی ، ۱۳۸۲ : ۸ ) .
۲-۲- انواع خشونت
دانشمندان برای اینکه بتوانند پدیده خشونت را بهتر بررسی کنند آن را به ابعاد گوناگونی تقسیم کرده و دسته بندی های مختلفی از آن ارائه داده اند . در یک تقسیم بندی خشونت را به انواع زیر تقسیم بندی نمود:
۱-۲-۲- خشونت جسمانی ( بدنی )
خشونت جسمانی در کل شامل هر عمل عمدی که نتیجه آن صدمه رساندن به جسم فرد است می باشد . خشونت جسمانی شامل صدمه وارد کردن به فرد از طریق ضربه زدن ، بریدن ، لگد زدن ، سیلی زدن و موارد مشابه است . همچنین این صدمات می تواند در نتیجه استفاده از اشیایی نظیر کمر بند ، ترکه ، چوب و چماق به وجود آید .
۲-۲-۲- خشونت عاطفی
خشونت عاطفی یا بدرفتاری روانی به عنوان عملی لفظی که در آن یک فرد بزرگسالی به خود پنداره و شایستگی های اجتماعی کودک حمله می کند ، تعریف شده است . به عنوان مثال این خشونت در الفاظی که نیت تمسخر ، اهانت ، تهدید ، یا تحقیر کردن کودک به کار برده می شوند ، دیده می شود.
۳-۲-۲- خشونت جنسی
خشونت جنسی عبارت است از اینکه بزرگسالان یا بچه های بزرگتر از یک کودک برای ارضای جنسی استفاده کنند ، خشونت جنسی شاید همراه با تماس یا بدون تماس باشد . اشکال تماس لمس کردن جنسی یک کودک یا تقاضا نمودن از کودک که یک بزرگسال را به طریق جنسی لمس کند ، تلاش برای تجاوز کردن ، مقاربت و همجنس بازی است . اشکال غیر تماسی نیز شامل در معرض نمایش قرار دادن آلات جنسی در مقابل کودک یا عکس های مستهجن از کودکان گرفتن و … است.( رسول زاده اقدم ، ۱۳۸۱ : ۸ و۷ ) .
۳-۲- انواع الگوهای رفتار خشونت بار :
۱-۳-۲- نوع پایدار
این الگو بوسیله رشد پرخاشگری طی دوره کودکی مشخص می شود و علائم آن به مرور زمان رو به شدت وخامت است . این الگو رفتار خشونت بار مسئول بخش عمده مشکلاتی است که برای افراد و جامعه ایجاد می شود . شواهد مؤید متعددی در این زمینه وجود دارد . مثلاً « مافیت و همکاران » دریافتند که ۲۵ نفر معادل ۷۱% از یک گروه پسران که به دلیل شرارت محکوم شده بودند قبل از ۱۸ سالگی سبک زندگی توأم با پرخاشگری داشتند که مشخصۀ آن اختلال سلوک طی اوائل زندگی و رفتار ضد اجتماعی طی مرحلۀ بلوغ بوده است . همچنین « تقی آزاد ارمکی و بهار » دریافتند خشونت و پرخاشگری الگویی است که فرد طی دوره کودکی فرا می گیرد و با گذشت زمان در او تثبیت می شود این محققان بر نقش عوامل ارثی و تعامل آنها با محیط تأکید کرده اند . ( کی نیا ، ۱۳۷۴ : ۱۵۲ ) .
۲-۳-۲- نوع کم دوام
ویژگی اساسی این نوع بروز موارد محدود واگذاری پرخاشگری و خشونت است . این شرایط می تواند طی دوره پیش دبستانی یا دبستان و یا طی نوجوانی رخ دهد . با وجود این دلیل گذار بودن شرایط و نیز درگیری کمتر آنها در خشونتهای جدی ، تعداد افراد این گروه که دچار دردسرهای قانونی می شوند چندان زیاد نیست . اما این امر با توجه به شرایط محیطی می تواند فاصلۀ بین وقایع پرخاشگرانه و توأم با خشونت را که ویژگی این افراد است ، کم کند .
۳-۳-۲- نوع تأخیری
این نوع شامل افرادی می شود علیرغم درگیری در اقدامات خشونت بار فاقد سابقه بروز پرخاشگری طی دورۀ کودکی و نوجوانی هستند . در پاره ای از مطالعات طولی معلوم شده است اقلیتی از مجرمان بزرگسال فاقد الگو رفتار پرخاشگرانه و خشونت بار طی سالهای اولیه زندگی هستند ( همان منبع ، ۱۳۷۴ : ۱۵۲ ) .
به نظر می رسد این گروه بیشتر تحت تأثیر عوامل محیطی و موقعیتی دست به خشونت زده اند . در پاره ای از موارد اعتقادات خاص اقلیتهای قومی با هنجارهای خاص بعضی از خرده فرهنگها نیز در بروز این شرایط مؤثر است . در رابطه با علت بروز این پدیده برخی محققان اعتقاد دارند کنترل بیش از حد افراد مسبب این شرایط است این نظریه در شکل ابتدایی خود توسط « مگارچی » ارائه شد . سپس « بلکبرن ( ۱۹۳۳ ) » آن را شرح و بسط داد . او اعتقاد دارد مجرمان فاقد سابقۀ پرخاشگری طی دوره کودکی خود بازداری های قوی داشته اند ، که بر اثر شدت خشم این بازداری ها کارایی خود را از دست می دهند و در این شرایط آنها با حالت انفجاری دست به خشونت می زنند .
عده ای از محققان با هدف تعیین شرایط دوره زندگی این گروه ، مطالعاتی انجام داده اند . مثلاً « پابل کنین ( ۱۹۹۲ ) » دریافت که کودکان کاملاً مطیع طی دوره های بزرگسالی بیشتر در معرض رفتارهای ناسازگارانه و مشکل زا هستند . همچنین « وایندل » نشان دادند پرخاشگران تأخیری در مقایسه با یک گروه کنترل عوامل استرس زا و مشکلات روانپزشکی بیشتری طی دوران کودکی خود داشته اند ، اما از نظر نمرات پرخاشگری دوره کودکی ، پایین تر از گروهی دیگر بودند . ( مرکز مطالعات و تحقیقات اداره کل زندانهای خوزستان ، ۱۳۸۰ ) .
۴-۲- خشونت و تبعات آن
پرخاشگری
رفتاری است به منظور آسیب رساندن یا معدوم ساختن کسی با چیزی . در اکثر نقاط جهان پرخاشگری به صورت خشونت و عمل تخریبی علیه افراد و یا اموال جلوه گر می شود اما گاهی اوقات به رقابت حمله کلامی ، یا جلوه دیگر خصومت به شکل آسیب بدنی مختصر محدود می شود. به عبارت دیگر اصطلاح پرخاشگری در مورد انواع رفتاری بکار می رود که نتیجه آن انهدام یا تخریب چیزی و آسیب رساندن یا نابود ساختن موجود زندۀ دیگری است . دانشمندان در مورد پرخاشگری جوانان و نوجوانان به تعبیر و تفسیر مختلفی پرداخته اند . از جمله آن را ناشی از استعدادهای موروثی دانسته اند . روی هم رفته چنین به نظر می رسد که ما پیش آمادگی یا زمینه برای پرخاشگر بودن زاده می شویم . سپس آشکار سازی یا بازداری آن را یاد می گیریم .
۱-۴-۲- انواع رفتار پرخاشگرانه
الف ) پرخاشگری ناشی از خشم : این نوع پرخاشگری عموماً همراه با علائم برانگیختگی هیجانی و اغلب ناشی از درد یا ناکامی است .
ب ) پرخاشگری ناشی از حس غارتگری : این نوع پرخاشگری کاملاً متفاوت با پرخاشگری ناشی از خشم است . در این نوع پرخاشگری انسان یا حیوان بدون احساس خاصی به مورد خود حمله می کند.
پ ) پرخاشگری ناشی از ترس : اگر انسان یا حیوانی در تنگنا قرار گیرد و مورد حمله واقع گردد ، در این نوع پرخاشگری با خشونت جواب حمله کننده را می دهد .
ت ) پرخاشگری عامل : یک موجود زنده ممکن است عمل پرخاشگرانه را به این علت انجام دهد که برای انجام آن پاداش دریافت کند و یا به خاطر انجام ندادن آن تنبیه شود .
ث ) پرخاشگری دوستانه : نوعی پرخاشگری می باشد که موجودات برای دفاع از هم نوع خود ، مانند مادر از فرزندانشان نشان می دهد .
در مجموع پرخاشگری همواره نتیجه ناکامی می باشد و وقوع پرخاشگری و رفتار پرخاشگرانه جوانان و نوجوانان همیشه دال بر وجود پیشین ناکامی است . و برعکس وجود ناکامی همواره منجر به گونه ای پرخاشگری می گردد.
۲-۴-۲- هیجان و هیجان خواهی
هیجان و هیجان خواهی در جوانان و نوجوانان در حال حاضر با وجود تحقیقات و بررسی های جدید و کامل توجه پژوهشگران به نوعی ویژگی شخصیتی جدید با عنوان هیجان خواهی جلب شده و آنان امیدوارند تا با بررسی دقیق گستره این ویژگی بتوانند به تبیین بروز این بزهکاری جوانان و نوجوانان بپردازند .
شاید شما هم در جراید و سایر رسانه های جمعی ، اخبار خوانده یا شنیده باشید که مثلاً جوانی با رانندگی خطرناک خود سبب مرگ عده ای شد ، چند جوان به مغازه ای دستبرد زدند و … روانشناسان عقیده دارند که فعالیتهای مهم مانند تخریب ، اعمال منافی عفت ، رفتارهای پرخاشگرانه در بعضی از موارد در نتیجۀ نیاز جوان به هیجان خواهی صورت می گیرد . در تحقیقاتی که بر روی گروهی از مجرمان جوان صورت گرفت ، مشخص گردید که مجرمان از نظر هیجان خواهی در سطح بالایی قرار دارند . همچنین بررسی ها نشان داده است که بزهکاران به مراتب بیشتر از غیر بزهکاران به ماجرا جویی می پردازند و آنان در تحریک و استقبال خطر سخت شایق و حریص هستند . در مجموع ، می توان هیجان خواهی را به عنوان نیاز برای تنوع و تازگی احساسات ، رضایت خاطر برای تجربه خطرهای فیزیکی و اجتماعی و ماجرا جویی تعریف کرد .
۳-۴-۲- خشونت در خانواده
۱۸-۲۰ فوریه
روز جهانی زن
۸ مارس
هفته طلایی
۱-۴ می
روز ملی جوان
۴ می
روز آزادی تبت
۲۳ می
روز بین المللی جوانان
۱ ژوئن
روز ارتش
۱ آگوست
تعطبلات ملی
۱-۳ اکتبر
جدول ۲-۳ تعطیلات سالانه چین
هم اکنون در دولت طرح هایی برای افزایش تعطیلات کارگران در دست بررسی است. انتظار می رود که سالانه دو هفته به عنوان تعطیلات برای آن ها در نظر گرفته شود. کارگران با کمتر از ۳ سال سابقه احتمالا تعداد تعداد کمتری تعطیلات خواهند داشت اما کارگران با سه تا پنج سال سابقه، ۱۰ روز تعطیلی و کارگران با ۵ تا ۱۰ سال سابقه ۱۴ روز تعطیلی دریافت خواهند کرد. کارگران چینی با بیش از ۱۰ سال سایقه، به ازای هر یک سال سایقه کاری بیشتر، یک روز به تعطیلاتشان اضاقه می شود. سقف این میزان تا ۳۰ سال سابقه و ۲۰ روز تعطیلی قابل اجرا است.
این بدین معنی است که جدای از تعطیلات عمومی، شهروندان چینی، تعطیلات اضافه خواهند داشت که به آنها کمک می کند در طول سال فرصت های مختلفی برای سفر در اختیار داشته باشند. بدین وسیله گردشگران خارج از کشور فرصت مسافرت با طول اقامت بیشتر در اختیار دارند. امروزه “اقتصاد تعطیلات” براساس این حقیقت شکل گرفته است که اشتیاق مردم برای سفر در طول چند روز خلاصه می شود. در آینده، الگوی سفر به صورتی هماهنگ تر و متعادل تر در می آید که این، خبر خوبی برای کشورهای هدف است.
از نظر فصل گردشگران چینی به مقاصد گردشگری بایستی گفت که زمان سفر آنان متناسب با مقصدها متفاوت است. بر طبق آمار و اطلاعات ارائه شده ماه سپتامبر، پرطرفدارترین دوره سفر به اروپا در بین چینی ها است. در صورتی که ماه های جولای تا سپتامبر بهترین زمان سفر گردشگران چینی محسوب می شود (رحیم پور, ۱۳۹۲, ص. ۹۶)
هتل های مورد استفاده گردشگران چینی
هتل های سه ستاره و چهار ستاره بیشترین محل اسکان مسافرین را تشکیل می دهند. در میان آژانس های مورد مصاحبه، به ندرت پیشنهاد هتل های پنج ستاره و یا منزل های تخت دار و همراه با صبحانه را به مشتریان خود داده اند (رحیم پور, ۱۳۹۲, ص. ۱۴۳). آژانس ها اعلام کرده اند همه مسافرانشان هتل را برای اسکان انتخاب کرده اند و هیچ کدام علاقه مند به انتخاب مهمان پذیر نبوده اند. هتل های سه ستاره و چهار ستاره با صبحانه مهمترین انتخاب آن ها بوده است. از میان کل موارد بررسی شده، مجریان تورها گفته اند که ۴۸ درصد از مسافران هتل های ۳ ستاره و ۵۲ درصد از آن ها هتل های چهار ستاره را انتخاب کرده اند. این درحالی است که هیچکدام از گردشگران هتل های دو و پنج ستاره را انتخاب نکرده اند (رحیم پور, ۱۳۹۲, ص. ۱۵۵).
میانگین هزینه پرداختی ۸۰ یورو(۱۰۰ دلار) برای هر شب اقامت از سوی مسافران بوده است. البته این هزینه پرداخت شده به آژانس است و نه آنچه آژانس و یا مجری تور به هتل پرداخته است. از گردشگرانی که هنوز به اروپا سفر نکرده اند پرسیده شد که چه نوع مکانی را برای اسکان بر می گزینند، پاسخ های مختلفی ارائه دادند. در گوانجو، پاسخ دهندگان گفته اند آن ها هتلی را که صرفه اقتصادی داشته باشد انتخاب می کنند. در پکن پاسخ دهندگان گفته اند که آن ها ترجیح می دهند در هتلی چهار یا پنج ستاره اسکان گزینند. در شانگهای هتل های چهار ستاره یا پنج ستاره و مهمانپذیرهایی با امکانات خواب و صبحانه از گزینه های انتخابی آن ها بوده است، امنیت مهمترین عامل در انتخاب مکان اقامت بخصوص در شهرهای بزرگ جنوب اروپا برای چینی ها محسوب می شود (رحیم پور, ۱۳۹۲, ص. ۱۶۶)
لازم به ذکر است تا بحال مطالعه مشابهی برای ایران انجام نشده است.
نظر هتلداران اروپایی در خصوص گردشگران چینی
تعداد مراجعه کنندگان چینی به هتل های اروپایی، هنوز به آن اندازه نرسیده است که تاثیر قابل ملاحظه ای در درآمد و ارائه منوهای اختصاصی داشته باشد.
کارگزاران عمده فروش بازار چین به دنبال نرخ اتاق پایین تر از حداقل ممکن در اروپا هستند. آنان به دنبال نرخ روزانه ۲۰ یورو برای هر اتاق هستند که تنها می شود هتلی در حومه و خارج از مرکز شهر گرفت.
آنان در آخرین لحظات برای رزرو اتاق ها اقدام می کنند. زمان مناسب برای رزرو در یک هتل ۲ هفته است.
معامله با چینی ها چالش بزرگی است، نرخ های آن ها پایین است و تعداد افراد تور اندک و امکان کاهش قیمت وجود ندارد.
به دلیل قیمت و ذائقه متفاوت آن ها شام را خارج از هتل ها و در رستوران های چینی صرف می کنند. بدینسان چینی ها حداقل میزان پول را در مقایسه با دیگر مسافران با خود به هتل می آورند.
به دلیل درآمد اندک هتل ها از گردشگران چینی، آنان علاقه ای به اصلاح خدماتشان مطابق با نیاز گردشگران چینی ندارند.
در روابط بالا طول بردار واحد است. D قطر نانولوله متناظر با بردار آن و زوایه پیچش[۴۴] است.
۲-۵-۲- نانولوله کربنی چند جداره
نانولوله های کربنی چند جداره از چند استوانه کربنی هم محور تودر تو ایجاد می شوند. نانولوله های چند جدارهرا می توان به صورت دسته ای از نانولوله های هم مرکز با قطرهای متفاوت در نظر گرفت. طول و قطر این ساختارها در مقایسه با نانولوله های تک جداره بسیار متفاوت است که در نتیجه خواص آنها نیز بسیار متفاوت است. در ساختار نانولوله های کربنی چند جداره مخروط های کربنی نیز دیده می شود این مخروط ها از کاهش تدریجی قطر نه به دلیل نقص در جداره بلکه به دلیل تعداد پنج ضلعی های کمتر درپوش انتهایی به وجود می آیند.
شکل(۲-۷) نانو لوله کربنی چند جداره
۲-۵-۳- فولرایت
فولرایت شکل بسیار فشرده نانولوله است. نانولوله های تک جداره پلاریز شده[۴۵] دستهای از فولرایتها هستند که سختی آنها در حد الماس است.
۲-۵-۴- متخلخل یا حلقه ای[۴۶]
نانوتروس، نانولوله ای کربنی است که به شکل یک حلقه خم شده است. نانوتروس ها خواص منحصر به فرد بسیاری دارند. مثلاً مقدار مغناطیس آنها ۱۰۰۰ برابر بیشتر است. از آنچه برای برخی از مواد دیگر انتظار می رفت و بسیاری خواص دیگر نظیر پایداری حرارتی و…. که با شعاع حلقه و قطر لوله تغییر می کند.
شکل(۲-۸) نمای یک نانو تروس
۲-۶- خواص نانولوله ای کربنی
خواص الکتریکی، مولکولی و ساختار نانولوله ها تا حد زیادی از ساختار تقریباً یک بعدی آنها ناشی می شود. در این جا به مهم ترین خواص نانولوله های کربنی و علت مولکولی آنها اشاره می کنیم.
۲-۶-۱- واکنش پذیری شیمیایی
به دلیل وجود انحنا و قوسی شکل بودن سطح نانولوله ها کربنی آنها واکنش پذیری بهتری در مقایسه با صفحه گرافیتی دارند. واکنش پذیری نانولوله های کربنی مستقیماً به بهم ریختن توازن اوربیتال پی[۴۷]آنها که در اثر انحنای سطحی ایجاد می شود بستگی دارد. بنابراین باید بین جداره (بدنه) و درپوش نانولوله تمایز قائل شد به همین دلیل نانولوله های با قطر کمتر از واکنش پذیری بیشتری برخوردارند. تعدیل شیمیایی پیوندهای کووالانسی در جداره یا درپوش نیز امکان پذیر است. به عنوان مثال قابلیت حل پذیری نانولوله های کربنی در حلال های مختلف را می توان به این ترتیب کنترل کرد.
۲-۶-۲ استحکام و مقاومت
نانولولههای کربنی هم از نظر مقاومت کششی و از نظر ضریب کشسانی، یکی از محکم ترین موادیاند که تاکنون شناخته شده اند. این استحکام برگرفته از پیوندهای کووالانسی بین اتم های کربن است. مدول یانگ نانولوله های کربنی در راستای محورشان بسیار زیاد است. نانولوله ها به دلیل طول بسیار زیادشان از قابلیت انعطاف پذیری بالای برخوردارند. در نتیجه این ترکیبات برای کاربرد در مواد مرکب که به خواص ناهمگون نیاز دارند بسیار مناسب اند.
در سال ۲۰۰۰ مقاومت کششی نانولوله های چند جداره برابر ۶۳ گیگا پاسکال اندازه گیری شد. برای مقایسه مقاومت کششی استیل کربن مرغوب برابر یک و دو دهم گیگا پاسکال است. همچنین نانو لوله های تک جداره ضریب کشسانی بسیار بالایی حدود یک ترا پاسکال دارد. با در نظر گرفتن این که نانولوله های کربنی چگالی وزن پایینی دارند استحکام ویژه آنها در میان تمام مواد شناخته شده بهترین است. لوله ها تحت نیروی کششی بالا دچار تغییر شکل پلاستیک میشوند یعنی تغییر شکل دائمی پیدا می کنند. در حالت فشار و بهم فشردگی، استحکام نانو لوله های کربنی کمتر است. این به دلیل ساختار درون تهی آن هاست که به پیچ خوردن یا خم شدن آنها (پدیده کمانش در نانولولههای جداره نازک یا پدیده چین خوردگی در نانولولههای جداره ضخیم) تحت تنشهای خمشی، پیچشی یا فشاری منجر می شود.
۲-۶-۳- خواص حرکتی
نانولوله های کربنی چند جداره نانولوله های هم محوری اند که دقیقاً داخل یکدیگر قرار گرفته اند و دارای خاصیتی برجسته اند. به این ترتیب که یک نانولوله در هسته مرکزی می تواند درون لوله بیرونی بدون هیچ اصطکاکی بلغزد و یک یاتاقان خطی و یا چرخشی ایده آل اتمی را به وجود می آورد. این یکی از اولین مثال های واقعی نانوفناوری مولکولی است (جاگذاری دقیق اتم ها برای ساخت ماشینهای مفید). این خاصیت هم اکنون برای ساخت کوچکترین موتور چرخشی جهان و یک نانورئوستات[۴۸]استفاده می شود. در کاربردهای آینده دورنمای جالبی نظیر نوسان سازی های مکانیکی گیگاهرتزی به چشم می خورد.
۲-۶-۴- خواص الکتریکی
به دلیل تقارن و ساختار منحصر به فرد گرانیت خواص الکتریکی نانولوله به شدت تحت تأثیر ساختار نانولوله است. بسته به بردار کایران آنها لوله های کربنی با قطری که می توانند نیمه هادی یا فلزی باشند. تفاوت در هدایت الکتریکی به دلیل ساختمان مولکولی آنهاست که ساختار باندی انرژی متفاوت و در نتیجه شکاف باند متفاوتی را نتیجه می دهد. تفاوت در هدایت الکتریکی را به سادگی می توان از خواص
صفحات گرافیتی استخراج کرد. ثابت شده است که یک نانولوله (n,m) در صورتی فلزی است کهn=m یا مضرب صحیحی از سه باشد ( ) مقاومت این نانولوله ها توسط قواعد کوانتوم مکانیکی تعیین می گردد و اثبات شده که از طول نانولوله مستقل است. انتظار می رود نانولوله های فلزی چگالی جریانی هزاران برابر بیشتر از فلزاتی نظیر مس و نقره داشته باشند.
۲-۶-۵- خواص حرارتی
تمام نانولوله ها هدایت گرمایی خوبی در راستای طول شان دارند در حالیکه در راستای عرض لوله عایق حرارت اند و به این ترتیب می توانند گرما را از مسیرهای هدایت شده انتقال دهند.
۲-۶-۶- رفتار الاستیکی
بررسی رفتار الاستیکینانولوله های تک جداره یکی از بحث های جنجالی سال های اخیر بوده است. در مجموع نانولوله های تک جداره از استیل سخت تر و در برابر نیروهای فیزیکی مقاوم ترند. فشار بر سر نانولوله ها بدون اعمال هیچ صدمه ای به نانولوله ها باعث خم شدن آن می شود. با برداشتن فشار، سرنانولوله به موقعیت اولیه اش برمی گردد. فرمول بندی این رفتار نسبتاً مشکل است و توافق روی مقدار عددی دقیقی حاصل نشده است. مدول یانگ (الاستیسیته) نانولوله ای تک جداره نزدیک یک تراپاسکال است و حداکثر استحکام کششی آن نزدیک ۳۰ گیگا پاسکال است. نتایج تحقیقات مختلف اختلاف زیادی در اعداد گزارش شده را نشان می دهد. در سال ۱۹۹۶ تحقیقات NEC و دانشگاه های پرینستون و ایلینویز، مدول یانگ را به طور متوسط برابر یک و هشت دهم تراپاسکال اندازه گیری کردند. روش اندازه گیری به این ترتیب بود که از سر یک لوله ایستاده در دماهای متفاوت عکس برداری میکروسکوپی می شود و از میزان تاری دیده شده در عکس ها ضریب یانگ محاسبه می شود. در سال ۱۹۹۷ گائو و کاگین در پنجمین کنفرانس بین المللی افق نانو تکنولوژی مولکولی سخنرانی شان از سه مقدار متفاوت برای نانولولهها گزارش دادند که به بردار کایرال آنها بستگی داشت. آنها اظهار داشتند که ضریب یانگ برای نانولوله آرمچر (۱۰ و ۱۰) برابر ۳۰/۶۴۰ گیگاپاسکال، برای نانولوله زیگزاگ (۱۰ و ۰) برابر ۴۳/۶۴۸ و برای یک نانولوله (۶ و ۱۲) برابر ۹۴/۶۷۳ است. این مقادیر از روی مشتق دوم پتانسیل محاسبه شده اند. در سال ۱۹۹۸ تحقیقات بیشتری در این زمینه توسط تریسی انجام شد. او با همان روش پاریه دو سال پیشتر ضریب یانگ را یک و بیست و پنج صدم تراپاسکال گزارش کرد. این ضریب یا ضریب یانگ نانولوله های تک جداره (یک و بیست و هشت صدم تراپاسکال) که در سال ۱۹۹۷ توسط ونگ به دست آمده بود قابل قیاس بود. آنها از یک دستگاه میکروسکوپ نیروی اتمی که به سر آزاد یک نانولوله ایستاده فشار وارد می کند و آن را از موقعیت تعادلش خارج می سازد استفاده و نیروی عکس العمل نانولوله را در نوک میکروسکوپ نیروی اتمی ثبت کردند. در سال ۱۹۹۹ هرماندز و روبیو نشان دادند که ضریب یانگ به اندازه و کایرالیتی نانولولههای تک جداره بستگی دارد و از یک و بیست و دوصدم تراپاسکال برای نانولوله های (۱۰ و ۰) و (۶ و ۶) تا یک و بیست و شش صدم تراپاسکال برای نانولوله تک جداره بزرگ (۰ و ۲۰) تغییر می کند. نتایج قبلی ما را به این نتیجه سوق میدهد که قطر و شکل نانولوله عوامل تعیین کننده میزان الاستیسیته نانولوله اند. فورو و همکارانش در زمان کار با نانولولههای نانولوله های چند جداره مختلف متوجه شدند که نتایج اندازه گیری ضریب یانگ در سال ۱۹۹۹ (توسط میکروسکوپ نیروی اتمی) برخلاف آن چه قبلاً پیش بینی می شد وابستگی شدیدی به قطر داشت در عوض استدلال کردند که ضریب الاستیسیته MENTبا مقدار بی نظمی و آشفتگی در دیواره لوله مرتبط است.
فصل سوم
مواد و روش ها
۳-۱ مقدمه
کمانش به عنوان یکی از پیچیده ترین پدیده ها در مکانیک جامدات سازه هایی را که بسیار نازک بوده و تحت نیروی فشار و یا درحوزه تنش های فشاری واقع شده اند را تهدید می کند. سازه هایی مانندستونها ، ورق ها و پوسته ها سازه های رایجی هستند که کاربرد های بسیار متنوعی در صنایع مکانیک، عمران، هوافضا و کشتی سازی دارند و مهمترین مد خرابی آنها زمانی است که تحت نیروی فشاری باشند. از طرفی امروزه از مواد کامپوزیت در عرصه های صنعت و زندگی به دلیل خواص ویژه و ممتاز محیطی همچون مقاومت درمقابل خوردگی و دماهای بسیار بالا استفاده گسترده و روز افزون می شود. بنابراین بررسی پایداری اجسام الاستیک ساخته شده از نانو کامپوزیت برای بهره گیری مناسب و بهینه از مواد کامپوزیت و شناخت دقیق خصوصیات و رفتار آنها و همچنین طراحی عملی سازه های ساخته شده از این مواد دارای اهمیت خاصی می باشدهدف بدست آوردن معادلات کمانش تیر کامپوزیتی تقویت شده با نانو لوله‌های کربنی روی تکیهگاه الاستیک تحت نیروی محوری مطابق شکل (۴-۱) میباشد که در آن P نیروی محوری تیر میباشد.
با بهره گرفتن از تئوریهای تیر اویلربرنولی و تیموشینکو و با در نظر گرفتن فرضیات تنش صفحهای، معادلات تعادل تیر با بکارگیری اصل هامیلتون بدست خواهد آمد. معادلات پایداری تیر و شرایط مرزی با اعمال نیروهای بستر الاستیک نیز بدست میآیند.
شکل۳-۱: تیرکامپوزیتی روی بستر الاستیک
۳-۲ -معرفی تئوریهای مختلف برای تحلیل تیر کامپوزیتی تقویت شده با نانو لوله‌های کربنی
۳-۲-۱ تئوری تیر اویلر- برنولی
در تئوری اویلر- برنولی فرضیات زیر در نظر گرفته می شود:
۱ - تیر نازک است. یعنی ضخامت تیر به طور قابل
ملاحظهای از دو بعد دیگر کوچک تر
است.
۲- جابه جایی های u , v , w در مقایسه با ضخامت تیر کوچک هستند.
۳- کرنش های صفحه ای ، ، در مقایسه با واحد کوچک هستند.
۴ - خطوط مستقیم تغییر شکل محوری پیدا نمی کنند.
۵ - خطوط مستقیم عمود بر صفحه میانی پس از تغییر شکل نیز مستقیم و عمود باقی می مانند.
۶-جا به جایی های صفحه ای u , v توابعی از z هستند .
۷- تیر دارای ضخامت ثابت می باشد.
۸ - اینرسی دورانی قابل صرف نظر می باشد.
با توجه به فرضیات فوق تنها مولفه کرنش صفحه ای وجود دارد . شرایط ۵ و ۶ منجر به تعریف روابط زیر برای میدان جابه جایی تیر میگردد:
(۳-۱)
به طوری که مؤلفه های جابه جایی صفحه میانی میباشد.
۳-۲-۲ تئوری تیر تیموشینکو
مدیریت عواطف یا خود تنظیمی دومین معیار میباشد که شامل مدیریت کردن حالات درونی ،محرک‌های آنی و منابع درونی شخص میباشد. این معیار شامل ۵ زیر معیار میباشد:
الف) خود کنترلی: به معنای مدیریت کردن عواطف و امیال مخرب است.
ب) قابلیت اعتماد: به معنی حفظ معیارهای درستی، صداقت و درستی است که از این طریق در افراد اطمینان ایجاد کند.
ج) وظیفه شناسی: به معنای مسئولیت پذیر بودن در مقابل عملکرد شخصی است.
د) سازگاری و انطباق پذیری: به معنای توان اعمال تغییرات سریع، جابجایی اولویت‌ها و مدیریت مستمر تقاضاهای چندگانه میباشد
ه) نوآوری: به معنی دنبال کردن ایده‌های جدید از منابع متنوع و خلق ایده‌های جدید میباشد.
۲-۱-۱-۳-۱-۳- خود انگیزشی
سومین معیار گولمن میباشد که شامل کنترل تمایلات عاطفی است که از طریق، رسیدن به اهداف آسان گردد (گولمن ۱۹۹۵). این معیار شامل ۴ زیر معیار میباشد:
الف) هدایت موفقیت: به معنی تلاش در جهت بهبود یا دست‌یابی به استانداردهای عالی در عملکرد است.
ب) تعهد: به معنی همسو بودن با اهداف گروه یا سازملن است بطوری که برای تحقق اهداف سازمانی با فداکاری و از خود گذشتگی عمل می‌کنند.
ج) پیشگامی: به معنی آمادگی برای استفاده کردن از فرصت‌ها است و افراد به دنبال اهدافی فراتر از نیاز‌ها و انتظارات خود هستند.
د) خوش‌بینی: به معنی پافشاری در پیگیری اهداف وکارکردن با امید، علی رغم موانع و مشکلات است.
۲-۱-۱-۳-۲- شایستگیهای اجتماعی
مبین ویژگی‌هایی است که فرد بر اساس آنها روابط بین خود و دیگران را مدیریت میکند. این بعد شامل ۲ معیار یعنی آگاهی اجتماعی و مهارتهای اجتماعی است که به شرح زیر میباشد:
۲-۱-۱-۳-۲-۱- آگاهی اجتماعی
به مفهوم آگاهی از احساسات، احتیاجات و توجهات دیگران و علاقه‌مندی فعالانه به مسایل مورد علاقه دیگران میباشد. این معیار شامل ۴ زیر معیار میباشد.
الف) خدمت‌مدار: به معنی پیش‌بینی، تشخیص و تأمین نیازهای مشتریان و همچنین شامل بررسی کردن راه های افزایش وفاداری و رضایت مشتریان میباشد.
ب) توسعه و بهبود دیگران: به مفهوم احساس کردن نیاز دیگران برای بهبود و تقویت توانایی‌های آنها میباشد.
ج) تنوع در نفوذ قدرت: یعنی از طریق افراد مختلف فرصت ایجاد کنیم به عبارت دیگر از تفاوت‌های دیگران به عنوان فرصت استفاده کنیم و محیطی ایجاد کنیم که افراد بتوانند رشد و شکوفایی پیدا کنند.
د) آگاهی سیاسی: به مفهوم شناخت روابط کلیدی قدرت در گروه و شناسایی نیروهای تغییر دهنده عقاید افراد و شبکه‌های اجتماعی مهم، میباشد.
۲-۱-۱-۳-۲-۲- مهارتهای اجتماعی
به مفهوم مهارتهای فرد در ایجاد رابطه‌های مؤثر میان فردی میباشد. این معیار دارای ۸ زیر معیار میباشد:
الف) تاکتیک‌های نفوذ: به معنی بکارگیری تاکتیک‌های موثر برای متقاعد کردن افراد میباشد.
ب) ارتباطات موثر: به مفهوم ارسال پیام‌های واضح و مطمئن برای مخاطبان، بطوری که درک و فهم متقابل ایجاد شود.
ج) رهبری: به معنی روحیه بخشی و راهنمایی افراد و گروها به عملکرد بهتر و هدایت و رهبری افراد از طریق الگو و نمونه بودن میباشد.
د) مهارتهای مدیریت تغییر: افراد دارای این مهارت تغییر و حذف موانع را تشخیص می‌دهند و طرفدار مشارکت دادن دیگران در فعالیتهای خود هستند.
ه) مدیریت تضاد: به معنی مذاکره و حل اختلاف نظرها و تضادها است و افراد دارای این زیر معیار، به دنبال راه حل‌های برد ـ برد هستند و تعارضات و تضادهای بالقوه را شناسایی و به حل آن کمک می‌کنند.
و) ایجاد تعهد: به معنی پرورش روایط موثر و شبکه‌های غیر رسمی در سازمان و بررسی روابطی که دارای منافع دو طرفه هستند، میباشد.
ز) همکاری و ائتلاف: به مفهوم کارکردن با دیگران در جهت اهداف مشترک میباشد.
ح) شایستگیهای تیمی: به مفهوم ایجاد هم افزایی گروهی برای پیگیری تحقق اهداف جمعی است.
۲-۱-۱-۴- انواع شایستگی
هر شرکت یا سازمان دارای تعدادی شایستگی است که شامل شایستگیهای هسته‌ای[۶۸]، شایستگیهای فنی یا کنشی[۶۹] و شایستگیهای مدیریتی[۷۰] هستند (مشهودی، ۱۳۸۹).
۲-۱-۱-۴-۱- شایستگیهای هسته‌ای
آن دسته از شایستگی‌هایی هستند که لازم است تمام کارکنان شاغل در سازمان از کارگران خط تولید، خدمات و حراست گرفته تا مدیران، معاونان و مدیر عامل دارا باشند. آنچه موجب تفاوت یک شایستگی هسته‌ای در بین اعضای یک مجموعه می‌شود، نوع شایستگی نیست، بلکه سطوح یک شایستگی است (کسلر[۷۱]، ۲۰۰۶).
۲-۱-۱-۴-۲- شایستگیهای کنشی یا فنی
هر سازمان با توجه به چارت سازمانی خود، دارای معاونت‌ها، مدیریت‌ها و واحدهایی است که وظایف و فعالیتهای خاص خود را دارند. شایستگیهای کنشی یا فنی، آن دسته از شایستگی‌هایی هستند که خاص آن واحد یا معاونت هستند و لزومی نیست که سایر واحدها یا معاونت‌ها از آن شایستگی برخوردار باشند. برای مثال شایستگی‌هایی نظیر روابط کارکنان، آموزش، توسعه، برنامه‌ریزی برای موفقیت، جبران خدمات، از جمله شایستگیهای کنشی یا فنی است که برای افراد شاغل در منابع انسانی مورد نیاز است (طاهر[۷۲]، ۲۰۰۷).
۲-۱-۱-۴-۳- شایستگیهای مدیریتی
این شایستگیها مختص افراد بسیار خاص از سازمان، مانند مدیریت ارشد و مشاوران ارشد سازمان هستند و نیازی نیست که هر فرد سازمان یا واحدی خاصی از آن برخوردار باشد. برنامه‌ریزی استراتژیک از جمله شایستگیهای مدیریتی است که فقط تعداد معدودی باید از آن برخوردار باشند (دوبایس و دیگران[۷۳]، ۲۰۰۴).
۲-۱-۱-۵- مدلهای مختلف شایستگیهای عاطفی- اجتماعی
مدیران همواره نقش مهم و حیاتی در سازمانها ایفا می‌کنند. اثر مدیران برجسته در کسب درآمد، سود و موفقیت سازمانی، امروزه بخوبی در بسیاری از سازمانهای موفق بارز و آشکار است. از سوی دیگر پاسخ سریع به تهدیدها و فرصتهای عصر حاضر، مدیر را بهعنوان منبعی حیاتی در حل مسائل در سازمانها مطرح ساخته که بر این اساس نیاز سازمانها به مدیران شایسته بیش از پیش آشکار شده است (کرمی، ۱۳۸۶). پس سرمایهگذاری در امر آموزش و توسعه مدیران امری ضروری است. اغلب سازمانها، در مسیر تدوین برنامه استراتژیک، شایستگی های اصلی خود را شناسایی می‌کنند و آن را پایه رقابت پذیری خود قرار می‌دهند. بسیاری از سازمانها اعتقاد دارند که تمرکز بر شایستگی های اصلی، این امکان را فراهم میکند که درآمدشان را افزایش دهند. با تدوین شایستگی های اصلی، سازمانها می‌توانند استراتژی خود را متمرکز بر روش هایی سازند که محصولات و خدمات خود را مرتبط با آن بسازند، بهجای این که به سمت حوزه های نامربوط حرکت کنند. به عبارت دیگر یکی از رویکردهای نوینی که در زمینه آموزش مدیران مطرح شده است، کاربرد شایستگیها جهت طراحی برنامه‌های توسعه مدیریت است (انجمن مدیریت منابع انسانی ایران، ۱۳۸۸). همچنین به منظور استفاده بهینه از شایستگیهای مدیران نیاز به مدلی عمومی ضرورت مینماید. در زیر به بررسی انواع مدلهای شایستگی عاطفی– اجتماعی خواهیم پرداخت.
۲-۱-۱-۵-۱- مدل شایستگی عاطفی اجتماعی باندلی
به زعم باندلی[۷۴] (۲۰۰۸) شایستگیهای عاطفی ـ اجتماعی به بررسی و مطالعه روابط بین فردی اثربخش در محیط کار می‌پردازد. وی به ارائه مدلی نظری در خصوص شایستگی عاطفی اجتماعی می‌پردازد؛ در این مدل شایستگیهای عاطفی - اجتماعی شامل چهار مورد ذیل میباشد:
۲-۱-۱-۵-۱-۱- برقراری تفاهم
شایستگی برقراری تفاهم به معنای فرایند برقراری رابطه‌ای پایدار بر مبنای اعتماد متقابل، هماهنگی و درک متقابل بین فردی میباشد (مک درمات و جاگو[۷۵]، ۲۰۰۳)؛ کارکنانی که در حوزه برقراری تفاهم ماهرند از ابزارهای لازم برای ایجاد و توسعه دوستی‌ها و ساخت شبکه‌های اجتماعی گوناگون برخوردارند.
به زعم استوارت و کش[۷۶] (۲۰۰۰) برقراری تفاهم دارای هشت مؤلفه میباشد:
۱ - تشابه: میزانی که دو نفر در هنجارها و ارزش‌های فرهنگی، تأثیرات محیطی، تجارب، شخصیت، نگرش‌ها و انتظارات مشترک هستند.
۲ - مداخله/ مشارکت. میزانی که دو نفر می‌خواهند همدیگر را بشناسند و یک رابطه را توسعه دهند.
۳ - عاطفه / علاقه. میزانی که دو طرف همدیگر را دوست داشته و به دیگری احترام می‌گذارند.
۴ - کنترل / تسلط. میزانی که دو نفر در کنترل سهم دارند و هیچ کدام به دنبال این نیست که بر گفت و گو یا تعامل تسلط داشته باشد و بر آن غالب شود.
۵ – ادراک خویشتن. عقیده و دیدی که فرد نسبت به خودپنداره‌اش بر اساس ادراکات فیزیکی، اجتماعی و روان‌شناختی دارد.
۶ – ادارک از غیر: شیوه‌ای که هر کارمند دیگری را ادراک میکند.
احکام شرعی به دو قسم تقسیم میشوند:[۱۷]
۱- حکم تکلیفی، ۲- حکم وضعی.
۲-۵-۱ حکم تکلیفی
احکامی که تنها به افعال مکلف تعلق می‌گیرد، نه به ذات مکلف و اشیاء خارجی، مثلاً وجوب و استحباب که انسان را به سوی انجام عمل و حرمت و کراهت انسان را در جهت ترک و اباحه انسان را در جهت آزادی و اختیار راهنمایی میکند.
۲-۵-۲ حکم وضعی
احکامی که انسان را مستقیماً در مرحله عمل توجیه نمی‌کند که گاه به ذات مکلف تعلق می‌پذیرد مثل زوجیت و گاه به اشیاء خارجی تعلق می‌گیرد: مثل ملکیت و گاه به فعل مکلف تعلق می‌پذیرد: مثل محبت و بطلان.
حکم شبیه‌سازی نیز از دو جهت حکم تکلیفی و وضعی جای بحث دارد:
۱- شبیه‌سازی در دین اسلام چه حکمی دارد؟ (یعنی آیا شبیه‌سازی حرام، حلال، مستحب، مکروه یا مباح است؟)
۲- نتیجه‌ای که از عملیات شبیه‌سازی به دست می‌آید چه حکمی دارد؟ (یعنی آیا احکام محرمات نسبیّه را دارد؟ از چه کسانی ارث می‌برد؟ نفقه و حضانت آن با چه کسی است؟ اگر کسی او را به قتل رساند آیا قصاص و دیه دارد؟ اگر مسلمان شود آیا اسلامش پذیرفته می‌شود؟ و …)
در این فصل حکم شبیه‌سازی حیوانی بررسی می‌شود و حکم شبیه‌سازی انسانی در دو فصل جداگانه بررسی خواهد شد.
۲-۶ حکم شبیه‌سازی حیوانی از منظر علمای شیعه
مراجع عظام فعلی، شبیه‌سازی حیوانات را بالاتفاق جایز می‌دانند و هر کدام در پاسخ به سؤال «آیا مشابه‌سازی حیوان زنده توسط تکثیر سلول‌های آن جایز است؟» گفته‌اند:[۱۸]
۱- آیت‌الله خامنه‌ای: این کار فی نفسه اشکال ندارد.
۲- آیت الله فاضل لنکرانی: دلیلی بر حرمت این عمل برحسب عنوان اولی به نظر نرسیده است. گرچه برحسب عنوان ثانویه اشکال دارد.
۳- آیت الله بهجت: ظاهراً اشکالی به نظر نمی‌رسد.
۴- آیت الله نوری همدانی: در غیر انسان جایز است.
۵- آیت الله مکارم شیرازی: این کار در مورد حیوانات اشکالی ندارد.
۶- آیت الله سیستانی: مانعی ندارد.
۷- آیت الله صافی گلپایگانی: اگر مستلزم خلاف شرع نباشد بنفسه اشکالی ندارد و الله العالم.
۸- آیت الله موسوی اردبیلی: دلیل قانع‌کننده‌ای بر حرمت چنین تحقیقات و آزمایشاتی وجود ندارد.
۹- آیت الله صانعی: شبیه‌سازی حیوانات مانعی ندارد.
۲-۷ ادله‌ی علمای شیعه بر شبیه‌سازی حیوانی و نباتی
شبیه‌سازی حیوانی و نباتی از نظر شیعه مجاز است و این نظر اجماعی است و فقط از میان علماء آیت الله لنکرانی آن را به عنوان اولی مجاز شمرده و به عنوان ثانی دارای اشکال؛ ایشان در مورد علت اشکال برحسب عنوان ثانوی توضیحی نداده‌اند و این اشکال بر اثبات حرمت کافی نیست و ایشان قائل به احتیاط شده‌اند و لازمه‌ی این اشکال آن است که در این مورد می‌توان به مجتهد دیگر مراجعه کرد. بنابراین می‌توان گفت از نظر شیعه شبیه‌سازی جایز و شبیه‌سازی نباتی نیز به طریق اولی جایز و دلیل آنان «اصل ابامه» است.
این قاعده هر گونه تصرف انسان را مباح می‌داند مگر این که حرمت و منع آن ثابت شود. پس نمی‌توان هیچ چیزی را بدون دلیل حرام شمرد همان گونه که تجویز چیزی که دلیلی بر حرمتش اقامه شده ممکن نیست.
فصل سوم:
حکم تکلیفی شبیه‌سازی انسانی از منظر علمای شیعه
۳-۱ حکم تکلیفی شبیه‌سازی انسانی
۳-۲ ادله‌ی علمای شیعه در شبیه‌سازی انسانی
۳-۲-۱ جواز مطلق شبیه‌سازی انسانی
۳-۲-۲ جواز محدود شبیه‌سازی انسانی
۳-۲-۳ حرمت ثانوی شبیه‌سازی انسانی
۳-۲-۴ حرمت اولی شبیه‌سازی انسانی
۳-۱ حکم تکلیفی شبیه‌سازی انسانی
در مورد شبیه‌سازی انسان، علما در پاسخ به سؤال «آیا مشابه‌سازی و تکثیر انسان در آزمایشگاه و از طریق روش‌های پیشرفته علمی جایز است؟» چنین جواب داده‌اند:[۱۹]
۱- آیت الله فاضل لنکرانی: به عنوان اولی اشکال ندارد لکن اگر مفاسدی بر آن مترتب شود، به عنوان ثانوی جایز نیست.
۲- آیت الله تبریزی: جایز نیست.
۳- آیت الله مکارم شیرازی: این کار جایز نیست و مفاسد زیادی دارد و اطلاعاتی که اخیراً منتشر شده نشان میدهد که کسانی که از طریق شبیه‌سازی به وجود میآیند در معرض ناهنجاری‌های جسمی شدیدی هستند مانند کمبود کلیه‌ها و نیمی از مغز و امثال آن.
۴- آیت الله سیستانی: فی حد ذاته مانعی ندارد.
۵- آیت الله موسوی اردبیلی: گرچه شبیه‌سازی در مورد انسان تا کنون به مرحله‌ی عمل نرسیده است ولکن دلیل قوی و محکمی بر حرمت چنین تحقیقات و آزمایشاتی وجود ندارد.
۶- آیت الله نوری همدانی: تحقق این عمل معلوم نیست که ممکن باشد و در صورت امکان، اگر با موازین اسلامی مخالف نباشد، اشکال ندارد.
طبق آن چه نقل شد، اکثر علمای اسلامی اصل شبیه‌سازی انسانی را جایز می‌دانند ولی به حکم ثانوی به دلیل مفاسدی که در پی دارد جایز نمی‌شمرند.
و اما حکم تکلیفی شبیه‌سازی گیاهی و نباتی به طریق اولی همان گونه که در مورد حیوانات جایز است، جایز میباشد و نیازی به آوردن نظر تک تک علما دیده نشد.
۳-۲ ادله‌ی علمای شیعه در شبیه‌سازی انسانی
همان گونه که بررسی شد علمای شیعه برخلاف حکم شبیه‌سازی حیوانی، در حکم شبیه‌سازی انسانی اتفاق نظر ندارند، بنابراین نظر نهایی مشخص نیست زیرا برخی از آنان کاملاً حکم به جواز داده‌اند، برخی حکم به جواز محدود داده‌اند. برخی حکم به حرمت اولی و برخی دیگر حکم به حرمت ثانوی داده‌اند که به بررسی هر یک می‌پردازیم.
۳-۲-۱ جواز مطلق شبیه‌سازی انسانی
کسانی که حکم به جواز مطلق شبیه‌سازی انسانی داده‌اند، ادله‌ی خود را این گونه بیان کرده‌اند:
۱- عدم نص خاص و روشن که دال بر حرمت شبیه‌سازی انسانی باشد.
۲- استناد به قاعده‌ی «کُلُ شَیءٍ بُعَو لَکَ حلالٌ حَتی تَعلَمَ اَنَّهُ حَرامٌ بِعَینِهِ فَتَدَعَهُ»[۲۰] هر چیزی بر تو حلال است مگر این که خودت حرام را بشناسی پس آن را رها کنی.
۳- استناد به اصل اباحه.
پس از موضع‌گیری علامه فضل‌الله در دفاع از شبیه‌سازی انسانی، یکی از رقیبانش که شیعه بود به نقد این دیدگاه پرداخت و دلایلی بر ضد شبیه‌سازی اقامه کرد. علامه نیز دلایل او را این گونه پاسخ داد:[۲۱]
۱- دلیل: ما انسان هستیم و مالک جسد خود نیستیم مگر با بدون دلیل. برای جواز شبیه‌سازی نیز دلیلی در دست نداریم.
پاسخ: دلیل ما همان اباحه شرعی و حکم به برائت است. «ان الاصل الاولی هو الا باحه بمقتضی حکم العقل بقبح العقاب بلا بیان و حکم الشارع بالبرائه الشرعیه».
۲- دلیل: آیه‌ی ۱۹ سوره نساء «وَ الأمُرَنَّهُم فَلَیُغَیِّرُنَ خَلقَ اللهِ» شیطان می‌گوید انسان‌ها را وسوسه می‌کنم تا خلق خدا را تغییر دهند و شبیه‌سازی نوعی تغییر در خلق خداست و جایز نیست.
پاسخ اول: این دلیل شامل همه‌ی مخلوقات می‌شود نه فقط انسان پس اگر بخواهیم به آن عمل کنیم پس هر گونه تغییری را در هستی باید حرام بدانیم و این مسأله‌ای است که کسی به آن ملتزم نشده و اگر هم آن را مختص انسان بدانیم، لازمه‌اش تخصیص اکثر است. به همین سبب بسیاری از فقها استدلال به این آیه را برای اثبات حرمت ریش‌تراشی درست ندانسته‌اند. پس بهتر است به استناد روایاتی که در تفسیر این آیه آمده مقصود از تغییر خلق را تغییر «دین حق» بدانیم.
پاسخ دوم: اساساً شبیه‌سازی به معنای کلی آن تغییر خلق نیست، بلکه نوعی اکتشاف راز و سنتی از سنن الهی در سیستم سلول‌های بدنی و به کار گرفتن آن است.
۳- دلیل: استناد به آیه‌ی ۱۰۲ سوره بقره: «وَ اتَّبَعوُا مانَتلُوُا الشَّیاطِینُ عَلی مُلکِ سُلَیمانَ …».
نحوه‌ی استدلال این گونه است: همان طور که کسانی از دانش هاروت و ماروت برای جدایی افکندن میان زوجین و به هم زدن خانواده‌ها استفاده می‌کردند و این کار حرام بود، از تکنیک شبیه‌سازی انسانی نیز برای به هم زدن کانون خانوادگی استفاده خواهد شد و این کار حرام است.
