بیدختی و نظری(۱۳۸۸)، در پژوهشی تحت عنوان « نقش بازاریابی در توسعه صنعت گردشگری در سمنان» توضیح میدهد که علی رغم توانمندیهای ایران در زمینه گردشگری، متاسفانه تاکنون نتوانسته به جایگاه شایستهای در این صنعت دست یابد. ازجمله عواملی که می تواند صنعت گردشگری کشور را توسعه و بهبود بخشد، بکارگیری ابزارها و پارامترهای موثر بازاریابی است و در این راستا پنج عامل، تعدیل سیاست گذاریهای کلان کشوری، توسعه ساختارهای زیربنائی، توجه به جاذبههای گردشگری، فعالیتهای تبلیغاتی و تنظیم راهبردها در توسعه صنعت گردشگری استان سمنان مؤثراند.
۲-۲۱-۲٫ پیشینه خارجی
بال[۱۴] (۲۰۱۱)، با بررسی آمارهای موجود از تعداد توریست، وضعیت هتلها و مکانهای پذیرایی در لندن پرداخته است. نتایج مطالعه وی نشان میدهد که تشویق به افزایش سرمایه گذاری بخش خصوصی، افزایش امکانات توریستی و جاذبه های گردشگری از جمله سیاستهای دولت جهت گسترش و موفقیت صنعت گردشگری در شهر لندن بوده است.
تانگ و رچانالوند[۱۵] (۲۰۰۸)، با به کارگیری روش تحقیق میدانی با جهانگردان بازدید کننده از تایلند اقدام به رتبه بندی ۳۲ کشور برگزید کرده اند. نتایج این مطالعه نشان میدهد که از دید پاسخ دهندگان آب و هوا، زیبایی طبیعی، موقعیت اجتماعی و هزینه زندگی مهمترین عوامل موثر در جذابیت مقصد گردشگری بوده است و امکانات تجاری، خرید و فروش و نزدیکی و در دسترس بودن کشور مقصد از اهمیت کمتر برخوردار است.
ویت و مارتین[۱۶] (۱۹۸۷)، توسعه صنعت گردشگری را متکی بر مشارکت میان دولت و بخش خصوصی میداند. وی بر این اعتقاد است که اهمیت دولت به عنوان یکی از عوامل توسعه صنعت گردشگری، تعریف گردشگری به مثابه یک صنعت را در مقیاس سنتی دشوار می سازد. از دیدگاه فنی، چند بعدی بودن صنعت گردشگری، تعریف در قالب یک صنعت را غیر ممکن ساخته است، زیرا شرایط اصلی تولید یا شاخصهای عملیاتی آن تعریف نشده است. بدون دخالت عوامل اجتماعی، فرهنگی و محیطی بعد اقتصادی در صنعت گردشگری نمایان نمی شود.
کلوردان[۱۷] (۲۰۰۲ )، عملکرد صنعت توریسم کشورهای در حال توسعه جنوب آفریقا و عوامل موثر در توسعه و موانع بر سر را در طی سال ۲۰۱۰- ۲۰۰ ارزیابی کرده است و وضعیت منطقه را تا سال ۲۰۲۰ پیش بینی کرده است. نتایج این مطالعه نشان میدهد که رشد صنعت گردشگری در نیمه اول دهه ۲۰۲۰ میلادی بیش از دو برابر در نیمه دوم است و رشد تعداد گردشگران با رشد دریافتی ناشی از آن همخوانی ندارد.
۲-۲۲٫ جمع بندی
شناسایی و بررسی مؤلفه های مؤثر بر توسعه صنعت گردشگری یک استان همانگونه که در ادبیات موضوعی تحقیق بیان گردید، موضوع جدیدی است که طی سالهای اخیر در دنیا مورد پژوهش و بررسی قرار گرفته است. هدف از شناسایی و بررسی این مؤلفه ها دستیابی به معیار و شاخص هایی است که به عنوان مرجع، و نیز بتوان میزان تأثیرگذاری آنها را بر توسعه این صنعت بصورت کمی بیان کرد. اما شاخص های کلی سنجش معیار مؤلفه ها، بصورت منسجم تاکنون ارائه نشدهاند، طبق جستجوها و مطالعات محقق در منابع داخلی و خارجی پرسشنامهای که بتوان به عنوان مرجع از آن برای شناسایی و بررسی مؤلفه های مؤثر بر توسعه صنعت گردشگری استفاده نمود، یافت نشد. بنابراین پرسشنامه تحقیق با بهره گرفتن از تکنیک دلفی بدست آمد.
فصل سوم:
روش شناسی تحقیق
۳-۱٫ مقدمه
روش تحقیق مجموعه ای از قواعد، ابزار و راه های معتبر (قابل اطمینان) و نظام یافته برای بررسی واقعیت ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است (خاکی، ۱۳۸۷). این فصل با هدف ارائه روش شناسی مورد استفاده در انجام این تحقیق آورده شده است به همین منظور به مطالعه و بررسی روش مورد استفاده (بویژه روش دلفی) پرداخته شده است. انتخاب روش تحقیق، یکی از مهمترین و فنی ترین مراحلی است که محقق باید با حساسیت ویژه ای آن را دنبال نماید. از آنجائی که انتخاب روش تحقیق، متاثر از اهداف تحقیق است، از این رو محقق باید روشی را انتخاب نماید که این روش ضمن برخورداری از حداکثر مزایا و حداقل معایب، حصول به اهداف تحقیق را تضمین نماید. تحقیق حاضر با عنایت به این مهم، به دنبال شناسایی و بررسی عمیق‌تر عوامل تأثیرگذار بر توسعه صنعت گردشگری استان ایلام میباشد. در این فصل ابتدا درباره تکنیک دلفی و چگونگی فرایند پژوهش توضیحاتی ارائه شده در ادامه روش تحقیق(استنباطی) جامعه آماری، روش نمونه گیری، اجزاء پرسشنامه و روش های مختلف آمار توصیفی و استنباطی مورد نیاز برای تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از پرسشنامه پژوهش معرفی شده است.
۳-۲٫ جهت گیری پژوهش
انتخاب روش تحقیق مناسب به اهداف، ماهیت و موضوع مورد تحقیق و امکانات اجرایی بستگی دارد (سرمد و همکاران،۱۳۸۳).
با توجه به ماهیت تحقیق حاضر میتوان گفت از نظر هدف، کاربردی و از نظر شیوه جمعآوری اطلاعات کمی میباشد. زیرا در این تحقیق تلاش می شود تا با بهره گرفتن از مطالعات کتابخانهای و روش دلفی عوامل تأثیرگذار بر توسعه صنعت گردشگری استان ایلام شناسایی و ارائه گردد.
همچنین با بهره گرفتن از روش های کمی به بررسی و سنجش نظرات پاسخ دهندگان به سؤالات تحقیق پرداخته می شود و از آنجا که هدف صنعت گردشگری استان ایلام میباشد جزء تحقیقات کاربردی میباشد، بنابراین در این پژوهش از روش تحقیق پیمایشی استفاده شده است.
۳-۳٫ روش دلفی
در حقیقت دلفی از لحاظ لغوی نام یک پیشگوی یونان باستان است که برای افرادی که خواهان آگاهی از آینده بودند، پیش بینی و آینده نگری می کرد در عین حال در این زمینه نیز نوعی توافق وجود دارد که این فن برای اولین بار در مطالعات پیش بینی در کمپانی راند برای ارتش امریکا در سال ۱۹۵۰ به کار گرفته شد (گوپتا و کلارک[۱۸]، ۱۹۹۶)، از آن زمان به بعد این روش به یک ابزار عمده جمع آوری اطلاعات در عرصه های مختلف به ویژه نظرخواهی از متخصصان و کارشناسان مبدل گردید و در عین حال پژوهشگران در ساختار و محتوای این فن تغییرات عمدهای به وجود آوردند. فن دلفی یک رویکرد پژوهشی است که برای ایجاد توافق در خصوص موضوعات و عناوین پژوهشی از طریق اجرای پیمایش های مبتنی بر پرسشنامه چند مرحله ای مورد استفاده قرار می گیرد. دلفی به عنوان یک روش پژوهش و یا ابزاری جهت تعیین اولویت های پژوهشی تحت عناوین مختلفی نظیر پیمایش[۱۹] (یانگ و هسیه[۲۰]، ۲۰۰۹)، رویه[۲۱] (مونیکا[۲۲]، ۲۰۰۹) مورد استفاده واقع شده است.
۳-۳-۱٫ هدف فن دلفی
مقصود اصلی از اجرای فن دلفی عبارت است از جمع آوری اطلاعاتی از طریق یک فرایند سازمان یافته در موقعیتهایی که تنها راه ممکن برای رسیدن به هدف، جمع آوری دیدگاه ها و نقطه نظرات باشد (یانگ و هسیه، ۲۰۰۹)، اساساً تعریف دقیق مسأله، جمع آوری نظرات و ایجاد توافق بین نظرات و دیدگاه های افراد مبنایی را برای تعیین اولویت های تحقیقاتی فراهم می کند (هاسون ،۲۰۰۰، لیستون و تاروف[۲۳]، ۱۹۷۵).
دورها (روندهای) متوالی: تاروف می‌گوید بیشتر از ۵ دور دلفی ممکن است برای تحقق اهدافش ضروری باشد، اگر چه این تعداد ممکن است در وضعیتی که تیم پژوهشی قادر به بیان موضوعات و ارائه گزینه های مهم وقابل اعتمادی از قبل هستند، کمتر باشد (تاروف ،۱۹۷۵: ۸۸). اکثر محققین اعلام می‌کنند که موقعیت‌ها بعید است بعد از دو یا سه دور خیلی تغییر کنند و اینکه مشارکت ممکن است کاهش یابد (جیلسون و میلر ۱۹۹۰: ۳۷، میشل ۱۹۹۲: ۸-۷ ، گلدفیشر: ۱۱؛ مک‌نایت و دیگران ۱۹۹۱، جیلسون ۱۹۷۵: ۱۵۴).
۳-۴٫ تشکیل و ترکیب پانل
همانطوری که اشاره شد، روش دلفی با مشارکت افرادی انجام می‌پذیرد که در موضوع پژوهش دارای دانش و تخصص و نیز نظر کارشناسی باشند. این افراد با عنوان پانل دلفی شناخته می‌شوند. گزینش و انتخاب اعضای واجد شرایط برای پانل دلفی از مهمترین مراحل این روش به حساب می‌آید، چرا که اعتبار نتایج کار بستگی به شایستگی و دانش این افراد دارد. این افراد برخلاف آنچه در پیمایشهای کمی معمول است، بر مبنای نمونه‌گیری احتمالی انتخاب نمی‌شوند. چرا که این روش ساز و کاری برای تصمیم‌گیری گروهی است و نیاز به متخصصان واجد شرایطی دارد که درک و دانش عمیقی از موضوع پژوهش داشته باشند. روشن است که این افراد را نمی‌توان از این طریق برگزید. معمولاً انتخاب اعضای پانل از طریق نمونه‌گیری غیراحتمالی صورت می‌گیرد. در این نمونه‌گیری، اعضاء به صورت احتمالی انتخاب نمی‌شوند و به همین دلیل معرف جامعه‌ای خاص نیز نیستند. در این حالت، اعضا به منظور کاربرد دانش آنان در مسئله‌ای خاص و بر مبنای معیارهایی برگزیده می‌شوند که از ماهیت موضوع و مسئله پژوهش نشأت گرفته‌اند. یکی از روش های مورد استفاده در این زمینه، نمونه‌گیری هدف‌دار یا قضاوتی است. این روش بر این فرض استوار است که دانش پژوهشگر درباره جامعه برای دستچین کردن اعضای پانل قابل استفاده است.
برای دعوت نامزدها به مشارکت، فرمی طراحی و برای اظهار نظر در اختیار دو نفر از متخصصان موضوع قرار گرفت و ویرایش شد. سپس با تک‌تک نامزدها به صورت تلفنی تماس حاصل و قرار ملاقاتهای جداگانه‌ای تنظیم شد. در این ملاقاتها، هدف و موضوع پژوهش، تعریف و عوامل مؤثر بر توسسعه صنعت گردشگری ایلام، که در مطالعات نظری به دست آمده بود با آنان در میان گذاشته شد و سپس از آنها دعوت شد که در پانل دلفی مشارکت کنند. سپس فرمی در اختیار آنها قرار گرفت که شامل موضوع پژوهش، هدفهای آن، تعریف ها، تعداد دورها، زمان لازم برای مشارکت در هر دور، طول تقریبی کار، و مشخصات افراد بود. در این فرم از آنها خواسته شد که تمایل و موافقت خود را با مشارکت در این پانل اعلام کنند. علاوه بر این، از هر یک از این افراد درخواست شد که افراد دیگری را معرفی کنند که بر اساس معیارهای یاد شده برای مشارکت در این پژوهش مناسب باشند. در نهایت جمع اعضای پانل به ۲۰ نفر رسید، اکثر این اعضا کارکنان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری میباشند.
۳-۴-۱٫ فرایند پژوهش
در این مرحله از پژوهش، بر اساس تعریف موضوع، تخصصهای مورد نیاز تعیین و اعضای پانل دلفی در سه مرحله و با بهره گرفتن از روش های نمونه‌گیری غیراحتمالی، شناسایی و انتخاب شدند. همزمان با شناسایی و تعیین اعضای پانل و مکاتبه با هریک از آنان وتوضیح برخی متغیرهای استخراج شده در مبانی نظری (برخی موارد به صورت حضوری)، از آنان خواسته شد تا متغیرهایی که احیانا مد نظر قرار نگرفتهاند، پیشنهاد دهند بنابراین قبل از مرحله اول دلفی با توجه به نظرات اعضای پانل و اساتید محترم راهنما و مشاور برخی متغیرهای مؤثر بر توسعه صنعت گردشگری احصاء و تحلیل گردید. و پس از آن تمامی متغیرهای تحقیق در سه دور تکنیک دلفی به قضاوت خبرگان گذاشته شدند. جدول ۳-۱ تاریخ توزیع و گردآوری پرسشنامه‌های هر دور را به همراه تعداد آنها نشان میدهد.
جدول ۳-۱: تاریخ توزیع و گردآوری پرسشنامه‌ها
| دور | توزیع پرسشنامه‌ها | گردآوری پرسشنامه‌ها | میانگین تعداد پیگیری از هر عضو | |||
| شناساییاعضای پانل و تاریخ توزیع | تعداد | آخرین تاریخ | تعداد | درصد | ||
| اول | ۱۹ تا ۲۴/۱/۱۳۹۳ | |||||
