منطقه مورد مطالعه در استان ایلام، شهرستان بدره، دهستان دوستان قرار گرفته است و در تقسیم بندی کلی هیدرولوژی استان جزء حوزه آبریز سیمره میباشد. این رویشگاه به مساحت ۲ هکتار، در محدوده جغرافیایی"۱۹ ‘۱۶◦۳۳ تا ۳۱’۱۶◦۳۳ درجه عرض شمالی و ” ۲۳ ‘۰۲◦۴۷ تا"۲۹ ‘۰۲◦۴۷ درجه طول شرقی قرار گرفته است (شکل ۳-۱). حداکثر و حداقل محدوده ارتفاعی از سطح دریا در رویشگاه به ترتیب ۱۳۶۰ و ۱۱۰۰ متر میباشد. بطور کلی این رویشگاه در درون دره در مجاورت مجاری آبهای دائمیقرار دارد (شیب غالب منطقه ۱۱ درصد).
شکل ۳-۱ : موقعیت توده لرگ در دره لارت، بدره، استان ایلام
حدود اربعه منطقه مورد نظر:
شمالاً: به منطقه آبهر پایین
غرباً: به کوه چوتا طاهر
شرقاً : به کوه گرولی
جنوباً: به ارتفاعات کبیرکوه محدود می شود.
مساحت ذخیره گاه : ۲ هکتار .
عرصه ذخیره گاه در ۵ کیلومتری جنوب روستای آبهر پایین و ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر بدره واقع شده است. از نظر جاده دسترسی شهر بدره و روستای آبهر پایین در مسیر جاده ارتباطی ایلام به دره شهر قرار گرفته و جاده مواصلاتی آن از نوع آسفالته درجه یک میباشد. از روستای آبهرپایین تا عرصه ذخیره گاه حدود ۵ کیلومتر فاصله وجود دارد شکل (۳-۲) نمایی کلی از منطقه و شکل (۳-۳) تصویری از درختان لرگ در ذخیره گاه را نشان میدهند.
شکل ۳-۲: تصویر کلی از منطقه مورد مطالعه
شکل ۳-۳: تصویری از درختان لرگ در ذخیره گاه
۳-۱-۲ وضعیت هواشناسی منطقه
برای تهیه آمار دما و بارش و … منطقه مورد نظر و جهت تعیین عوامل اقلیمیو تعیین اقلیم حاکم بر منطقه دره لارت، آمار نزدیکترین ایستگاه سینوپتیک هواشناسی (شهرستان دره شهر)، منتشر شده توسط اداره کل هواشناسی استان ایلام استفاده شد.
متوسط بارندگی سالانه منطقه ۲/۳۹۹ میلیمتر، حداکثر و حداقل مطلق درجه حرارت منطقه به ترتیب ۶/۴۹ و ۷- درجه سانتیگراد اندازه گیری شده. بیشترین میزان بارندگی منطقه متعلق به ماه بهمن و بطور کلی در نیمه دوم سال و دوره سرد سال است. حداکثر و حداقل دما به ترتیب ۱/۲۹ و ۳/۱۳ و متوسط دمای سالیانه ۲/۲۱ درجه سانتیگراد میباشد. نمودار ۳-۱ منحنی آمبروترمیک منطقه را نشان میدهد. طبق آمار بدست آمده تعداد روزهای یخبندان در منطقه برابر ۲۳ روز و متوسط رطوبت نسبی برابر ۴۵ درصد میباشد.
اقلیم منطقه با روش دمارتن ( ) و روش تعدیل شده آمبرژه ( )، اقلیم منطقه نیمه خشک تشخیص داده شد (علیزاده، ۱۳۸۳). با توجه به منحنی دوره خشک تقریبا از ابتدای اردیبهشت آغاز و تا پایان مهر ماه ادامه دارد (۶ ماه در سال).
نمودار ۳-۱ : نمودار آمبرو ترمیک ایستگاه دره شهر طی دوره آماری (۱۳۹۰ – ۱۳۸۱)
۳-۱-۳ خصوصیات زمین شناسی
منطقه مورد مطالعه در محدوده زون زاگرس چین خورده واقع شده است که از اختصاصات آن فقدان سنگهای آذرین و دگرگونی، وجود لایههای رسوبی غالبا هم شیبی که عموما تحت تاثیر فازهای کوهزایی (خصوصا چرخه کوهزایی آلپی در طول دوران سنوزوئیک) بصورت چین خوردگی هایی ساده درآمده اند و عملکرد گسل هایی در امتداد و گاه متقاطع با روند عمومیچین ها میباشد که بخشی همزمان با کوهزایی و پاره ای نیز پس از رهایی از فشارهای وارده طی فازهای کوهزایی (بعد از کوهزایی) شکل گرفته اند.
بخشهای تحتانی سازند آسماری در برخی نقاط با سازند پابده حالت بین انگشتی دارند. در بخشهایی از حوزه سازند پابده حاوی یک عضو آهکی است که رو به شرق و غرب توسعه فراوانی یافته است. سازند آسماری نیز واجد یک عضو تبخیری به نام کلهر میباشد که در بخشهای شرقی و غربی بروز دارد.
۳-۱-۳-۱ سازند آسماری
نام این سازند از کوه آسماری در خوزستان اخذ گردیده و مقطع نمونه آن نیز در تنگ گل ترش در جنوب غربی همین کوه انتخاب شده است. گسترش آن همانند سازند پابده در بخشهای شمالی، شرقی تا غربی منطقه میباشد. سن این سازند از اولیگوسن تا میوسن آغازی (اولیگومیوسن) میباشد. از نظر لیتولوژی، شامل آهکهای ریز دانه خاکستری تا نخودی رنگ ناقص دولومیته شده ای میباشد که دارای بقایای فسیلی است و با آهکهای کرم رنگ تا قهوه ای رنگ که بخشهای متبلور و دانه درشت تری داشته و گاه کمیهماتیتی شده اند. تماس بخشهای تحتانی این سازند با شیلها و مارنهای سازند پابده، عمدتا بصورت هم شیب بوده و در بخشهای فوقانی توسط سازند گچساران بصورت هم شیب پوشانیده میشود.
سازند آسماری به دلیل سختی و استحکام خاص آهکهای آن در بیرون زدگیها بصورت برجسته و با درز و شکاف فراوان به خوبی مشخص است و به همین دلیل ارتفاعات و بخشهای مقاوم در حوزه مورد مطالعه را شکل داده و غالبا پوشش خارجی طاقدیسهای طویل پشت نهنگی را بوجود آورده است. سازند آسماری معمولا چین خورده است و علاوه بر گسلهایی که عمدتا در طاقدیس اناران آنرا قطع کرده اند، آثاری از حرکت بلوکهای سنگ بر روی یکدیگر نیز در داخل این سازند دیده شده که احتمال دارد در بخشهای پر درز و شکاف تحت تاثیر نیروی ثقل و اثر سایر عوامل تشدید کننده بوجود آمده باشد.
۳-۱-۳-۲ سازند پابده
نام این سازند از کوه پابده در خوزستان انتخاب شده و مقطع نمونه آن در تنگ پابده در جنوب شرق کوه پابده واقع در شمال میدان نفتی لالی اندازه گیری شده است. سازند پابده در بخشهای شمالی، شرقی و غربی منطقه تحت مطالعه گسترده است. از نظر فسیل شناسی و سن، در شیلهای ارغوانی بخش قاعده ای سازند پابده، فسیلهای پالئوسن یافت شده، مضافا اینکه فسیلهای ائوسن و اولیگوسن در بخشهای بالاتر آن دیده میشوند. بنابراین سن سازند پابده از پالئوسن تا اولیگوسن تحتانی متغیر است. لیتولوژی سازند پابده که از نظر گسترش منطقه ای عمدتا مارنی – شیلی است نسبتا متنوع بوده و بطورکلی از سه بخش شیلی و مارنی تحتانی، بخش آهکی میانی و بخش شیلی و آهکی فوقانی تشکیل یافته است. بخش شیلی و مارنی تحتانی شامل شیلهای ارغوانی، قهوه ای، قرمز و سبزخاکستری است که مارنهای خاکستری رنگارنگ و رس آنرا همراهی میکنند. بخش آهکی میانی بصورت یک عضو در داخل این سازند قرار دارد. معادل رخساره عمیق سازند تله زنگ (خارج از محدوده حوزه مورد مطالعه) تصور میشود. بخش آهک میانی عمدتا از اهکهای متراکم و از نوع تخریبی تشکیل شده است که در قسمتهای تحتانی شامل آهکهای مارنی ریز دانه متورق و فسیل دار، در قسمت میانی شامل آهک بسیار ریزدانه متبلور زرد تا قهوه ای تیره رنگ (متراکم تر از سایر قسمت هاست) و بالاخره در قسمت فوقانی شامل آهکهای نخودی رنگ تا خاکستری تیره ای میباشد که تا حدی لیمونی شده اند. بخش شیلی و آهکی فوقانی از شیل و مارن و لایه نازک آهک به رنگ خاکستری روشن که گاه قسمتهایی ار آن بخصوص مارن ها به رنگ طوسی مایل به آبی نفتی(شاید بدلیل حضور موضعی پیریت) در میآیند، تشکیل شده است (طرح ذخیره گاه، ۱۳۸۲).
۳-۱-۴ بررسی حیات وحش
براساس مطالعات موجود و بازدیدهای میدانی بعمل آمده در منطقه مورد مطالعه، نمیتوان حیات وحش آن را ترسیم کرد و به رشته تحریر درآورد. لیکن این منطقه جزئی از ارتفاعات کبیر کوه میباشد. بنابراین به حیات وحش کل منطقه اشاره میشود. این در حالیست که شرایط توپوگرافی منطقه و برخورداری از دره ها، صخره ها و دستیارهای متعدد و متنوع، پناهگاه مطمئنی برای انواع حیوانات وحشی بوجود آورده است. در مجموع حیات وحش منطقه به سه دسته پرندگان، خزندگان و پستانداران تقسیم میشود که البته گونههای در حال انقراض نیز بررسی شده است.
۳-۱-۴-۱ پستانداران
پستانداران جانورانی هستند که با دو یا سه خصیصه مهم از دیگر حیوانات مجزا میشوند که این دو شامل داشتن غدد پستانی و دیگری دارای بدنی پوشیده از مو هستند که البته استثنائاتی هم دارد. پستانداران از لحاظ تغذیه به گروه های علف خوار، گوشتخوار، حشره خوار و غیره تقسیم میشوند که هریک به نوبه خود دارای عادات غذایی خاص میباشند. از مهم ترین پستانداران منطقه در جدول(۳-۱) بیان شده است.
جدول ۳-۱: لیست پستانداران موجود در منطقه
ردیف | نام فارسی | نام علمی |
۱ | کل و بز وحشی | Capra aegagrus |
۲ | خرس قهوه ای | Ursus arctos |
۳ | پلنگ | Panthera Pardus |
۴ | گراز | Sus scrofa |