دیپلم
تخلیهی سینه و رحم و هورموندرمانی
۱۲
۳۱
کارشناسی
تخلیهی سینه و رحم و هورموندرمانی
۳-۶ نظریه زمینهای[۱۴۵]
«نظریه زمینهای ابتدا در سال ۱۹۶۷ توسط بارنی گلاسر[۱۴۶] و آنزلم اشتراس[۱۴۷] ابداع شده و در کتاب مشهور آنها تحت عنوان “کشف نظری زمینهای” منتشر گردید. آنها این روش را یکی از بنیادیترین کشفهای روششناختی در علوم اجتماعی قلمداد کرده اند که می تواند به تولید متقن و باورپذیر منتهی شود»(گلاسر و اشتراس، ۱۹۷۱؛ فیلستید[۱۴۸]،۱۹۷۱: به نقل از محمدپور).
«نظریه زمینهای عبارت است از آنچه که به طور استقرایی[۱۴۹] از مطالعه پدیدهای بهدست می آید و نمایانگر آن پدیده است. به عبارت دیگر آن را باید کشف کرد، کامل نمود و به طور آزمایشی از طریق گردآوری منظم اطلاعات و تجزیه و تحلیل دادههایی که از آن پدیده نشات گرفته است، اثبات نمود. بنابراین، گردآوری اطلاعات، تجزیه و تحلیل در یک رابطه متقابل با یکدیگر قرار دارند. تحقیق را هرگز از یک نظریه شروع نمیکنند و بعد آن را به اثبات برسانند، بلکه تحقیق از یک حوزه مطالعاتی شروع می شود و فرصت داده می شود تا آنچه که متناسب و مربوط بدان است خود رانشان دهد»(استراس و کوربین، ۲۳:۱۳۸۵). «در نتیجه، یافتههای تحقیقی مشتمل است بر تنظیم نظری واقعیت تحت بررسی نه یک سلسله ارقام یا مجموعه ای از مطالب به یکدیگر وصل شده باشند»(همان، ۲۴).
«نظریه زمینهای اصولا برای ساخت نظریهای بنیادی و داده محور کاربرد دارد، اما میتوان از آن برای نقد، بسط و آزمون نظریه های صوری نیز استفاده کرد»(محمدپور، ۳۱۴:۱۳۸۹).
«پیشفرض اساسی نظریهای زمینهای آن است که مردم محیط خود را درک نموده، شکل داده و نظم میبخشند، اگرچه این محیط ممکن است از منظر یک ناظر دیگر نامنظم یا غیرمنطقی باشد. واقعیت یک سازه اجتماعی است. به عبارت دیگر جهان روزمره ما یک واقعیت از پیش موجود نیست بلکه خود ما در اعمال و افکارمان به آن شکل داده و به واسطه زندگی در آن واقعی مینماییم»(ادیب حاج باقری و دیگران، ۲۲:۱۳۸۵)
«نظریه زمینهای سه جزء اصلی دارد: مفاهیم، مقولات و گزارهها»(سفیری، ۲۹۴:۱۳۸۷). «مفاهیم همان برچسب ذهنی جداگانه به وقایع، حوادث و دیگر موارد پدیده ها هستند و مقولات طبقه بندی مفاهیم هستند. وقتی مفاهیم با یکدیگر مقایسه میشوند و به نظر برسد که به پدیده های مشابه مربوطند، این مقولات کشف میشوند. بدین ترتیب مفاهیم در نظمی بالاتر دستهبندی میشوند. مقوله مفهومی است که از سایر مفاهیم انتزاعیتر است»(کوربین و اشتراس، ۶۱:۱۳۸۵).
«گزارهها سومین عنصر نظریه زمینهای هستند. گزارهها نشانگر روابط تعمیم یافته بین یک مقوله و مفاهیم آن نیز بین تحولات ناپیوسته هستند»(ذکایی، ۵۶:۱۳۸۱).
در دستیابی محقق به مفاهیم و مقولات نو و همچنین الگوی پارادایمی مناسب، حساسیت نظری و خلاقیت محقق اهمیت بسیاری دارد، به طوری که محقق را در کشف مفاهیم و مقولات نو و روابط پنهان بین مقولات و در رسیدن به خط داستان یاری می کند.
۳-۷ واحد تحلیل
«واحد تحلیل، واحد اصلی است که مورد مطالعه و تحلیل قرار میگیرد. در واقع، واحد تحلیل، چیز یا کسی است که ما پیرامون آن مطالعه میکنیم. در علوماجتماعی، اغلب «فرد» واحد تحلیل است. اما برخی اوقات سطوح میانی و کلان (مانند خانواده،سازمان و شهر) و روابط متقابل آنها به وسیله جمع کردن و دستکاری توصیفهای فردی، تبیین میشوند. واحد تحلیل می تواند در سه سطح فردی(افراد و خانوارها)، میانی(گروه ها، شرکتها ، موسسات و سازمانها) و کلان (جوامع شهری و روستایی) انتخاب شود»(صفری شالی،۱۳۸۸: ۱۰۲).
در مجموع، هر محققی باید واحد تحلیل خود را در تحقیق ذکر نموده و بر اساس آن به توصیف و تبیین بهپردازد. «مشخص کردن واحد تحلیل از دو لحاظ حایز اهمیت است: نخست این که آگاهی از دامنه ممکن واحدهای تحلیل، به تدوین مسایل تحقیقی جالب و سودمندتر و همچنین روشن ساختن دامنه انواع داده های مربوط کمک می کند. دوم آنکه، اگر در مورد واحد تحلیل خاصی نتوانیم اطلاعات گردآوری کنیم، میتوانیم با حفظ جهتگیری کلی در مورد مساله تحقیق، واحد تحلیل را چنان تغییر دهیم که دادههایی درباره آن وجود داشته باشد»(دواس، ۱۳۷۶: ۴۱). مبنای این پژوهش، نه موسسات درمانگر و نه نهادها یا نظامهای کلان اجتماعی است. در این پژوهش واحد تحلیل فرد است زیرا مبنای معرفتشناختیِ مورد نظر چنان است که مبتنی بر تجربیات فردیِ تبدیلخواهان جنسی زن به مرد و مرد به زن است.
۳-۸ تحلیل داده ها در روش گرندد تئوری
«تحلیل یعنی ایجاد مقولات مهم و مناسب و معنیدار همراه با برقراری نوعی و نسبت و رابطه بین آنها. براین اساس تحلیل یعنی کشف الگوهای جدید در داده ها و سازماندهی اطلاعات به شکلی معنیدار»(محمدی، ۱۱۲:۱۳۸۷).
«تحلیل داده های کیفی عبارت است از جستجوی الگوها در داده ها»(نیومن[۱۵۰]،۲۰۰۷: به نقل از محمدپور، ۱۳۸۹). «در این نوع تحلیل، نظریه توصیفی از الگوهاست که میتوان آنها را در داده ها یافت»(محمدپور،۱۵۰:۱۳۸۹).
«در نظریه مبنایی، تجزیه و تحلیل داده ها از سه نوع کدگذاری[۱۵۱] تشکیل شده است. اینها عبارتاند از: الف) کدگذاری باز[۱۵۲]؛ ب)کدگذاری محوری[۱۵۳]؛ ج) کدگذاری انتخابی[۱۵۴]»(اشتراس و کوربین، ۵۸:۱۳۸۵).
«کدگذاری: استخراج مفاهیم از داده های خام بر حسب محتواها و ابعاد»(محمدپور، ۳۲۸:۱۳۸۹).
«مفهوم یا کد: کلمهای که به گروه یا طبقهای از اشیا، رویدادها و کنشهایی الصاق می شود که در برخی ویژگیهای عمومی مشترک هستند»(کوربین و اشتراس، ۲۰۰۸: به نقل از محمدپور: ۱۳۸۹).
«کدگذاری باز (آزاد): کدگذاری باز را میتوان با درجات مختلفی از دقت و توجه به جزئیات انجام داد. میتوان یک متن را جمله به جمله، خط به خط، یا پاراگراف به پاراگراف کدگذاری کرد یا آنکه یک کد را برای تمام متن در نظر گرفت. این که در یک تحقیق از کدام گزینه ها استفاده شود به پرسش تحقیق، داده ها، سبک شخصی محقق به عنوان تحلیلگر و سایر مراحلی که تحقیق طی کرده بستگی دارد»(فیلک[۱۵۵]، ۳۳۳:۱۳۷۸).
«کدگذاری محوری: در این مرحله آن دسته از مقولات که با پرسش تحقیق بیشترین ارتباط را دارند از میان کدهای بوجود آمده و یادداشتهای مربوط به کدها انتخاب میشوند، پس از انتخاب این مقولات و کدها براساس سوالهایی که در تحقیق وجود دارد، از میان متن و عبارات به جستجوی شواهد و قرائن برای آنها میگردند. به منظور ساختار بخشیدن به نتایج بهدست آمده، روابط میان مقوله های محوری با بهره گرفتن از پارادایم کدگذاری برقرار می شود»(همان: ۳۳۵).
«کدگذاری انتخابی: کدگذاری انتخابی سومین مرحله از کدگذاری است که کدگذاری محوری را در سطح انتزاعیتر ادامه میدهد. در این مرحله شکل گیری و پیوند هر دسته با سایر گروه ها تشریح می شود. به طوریکه تحلیل از سطح توصیفی فراتر میرود و خط داستان را تشریح می کند»(همان: ۳۳۷).
در این پایان نامه از هر سه شیوه مذکور بهره گرفته شده است. در بخش گامهای عملی تحلیل که در پایان این فصل ذکر شده به تشریح کاربستِ شیوه کدگذاری در هر مرحله، پرداخته شده است.
۳-۹ گامهای عملی تحلیل در این پژوهش
پس از انجام هر مصاحبه و تایپ آن، مصاحبه ها توسط یک متخصص تحلیل مصاحبه مورد نقد و بررسی قرار گرفت؛ از آنجا که محقق تا پیش از این پایان نامه فاقد تجربه لازم برای انجام یک مصاحبه بدون سوگیری بود، در هر مرحله از مصاحبه ها فرایند بازآموزی[۱۵۶] صورت پذیرفت. محورهای تحقیق از پیش مشخص بود اما با توجه به عدم شناخت کافی نسبت به تبدیلخواهان جنسی، ضرورت داشت سوالات مصاحبه بر اساس آنچه در زندگی اینان واجد اهمیت بیشتری است، مورد بازنگری و تصحیح قرار گیرد. فرایند تحلیل مصاحبه ها به شرح زیر، پس از نهمین مصاحبه آغاز شد:
- بازخوانی مصاحبه ها: مواجهی محقق با هر یک از مصاحبه ها به گونه ای بود که متن بارها و بارها مورد بازخوانی قرار گرفت. هدف از انجام فرایند مذکور، استخراج کدهای اولیه و دستهبندی موضوعی بود.
- کدگذاری اولیه: در نخستین تقسیم بندی، کدها از کد ۱۰۰ تا ۱۵۰۰ مورد طبقه بندی قرار گرفت. بدین صورت که چهارده کد اصلی اولیه شامل محورهای برآمده از متن و کد ۱۵۰۰ (اولیه) مشتمل بر مطالب با اهمیتی بود که در نخستین تحلیلها تمی مابهازای آن وجود نداشت.
- برچسبزنی اولیه: در این مرحله بر اساس کدهای اصلی پانزدهگانه، بار دیگر متن مصاحبه ها مورد بازخوانی قرار گرفت و عملیات برچسبزنی به انجام رسید.
- تهیه جدول داده های خام: دو جدول به تفکیک تبدیلخواهان MtF و FtM و بر اساس برچسبزنیِ اولیه تهیه شد. در این مرحله فکتهای انتخاب شده مورد بازنگری قرار گرفتند بدین صورت که مطالب اضافی در درون هر فکت، حذف و مطالب منتقل شده ناقص به جداول، با بهره گیری از پرانتز، تکمیل شد. حاصل این فرایند، مجموعا تهیه ۳۵۰ صفحه جدول بر اساس تفکیک مذکور بود.
- تکمیل کدگذاری اولیه: پس از پایان مصاحبه ها و در جریان تحلیل، کدگذاری اولیه اصلاح شد، بدین صورت که مطالب کد ۱۵۰۰(اولیه) با تمهای اصلی ادغام و جایگذاری گردید و شمارِ تمهای اصلی به نوزده تم افزایش یافت. تا این مرحله از تحلیل هنوز کدگذاری دقیق و یافتن عبارتهای معنایی تم های اصلی و فرعی، انجام نشده بود.
- کدگذاری تمهای فرعی: پس از مرتبسازی[۱۵۷] تمهای اولیه در جدول داده های خام، مطالب بر اساس عبارتهای معنایی اولیه برای تبدیلخواهان MtF کدگذاری، و سپس عبارتهای معنایی تمهای فرعی مشخص گردید. پس از استخراج تمهای مربوط به تبدیلخواهان MtF، در صورت وجود شباهت میان تجربه آنان با تبدیلخواهان FtM، عملیات معادلسازی کدها به انجام رسید. شایان ذکر است در این مرحله برای تجربه های ناهمسان کد متفاوتی در نظر گرفته شد.
- نهایی کردن عبارتهای معنایی برای تمهای فرعی: در این مرحله عبارتهای معنایی مورد بازنگری قرار گرفتند بدین صورت که هر یک از فکتها با تمهای فرعی مورد ارزیابی قرار گرفته و در صورت نیاز، در انتخاب تک تک واژگان مذکور التزام روششناختیِ «عموم و خصوص مطلق» رعایت شد. این فرایند موجب شد تمهای فرعی شامل تمام تجربه های گزارش شده باشد.
- استخراج تمهای اصلی: در حقیقت تمهای اصلی همان جداول نوزدهگانهی کدهای اصلی هستند که در این مرحله برای آنان علاوه بر کد، عبارت معنایی استخراج گردید. شایان ذکر است فرایند مذکور نظیر مرحله قبل بود بدین صورت که هر تم اصلی می بایست با تمهای فرعی و تک تکِ فکتها همخوانی داشته باشد.
- تحیل تمها: هر یک از تمهای اصلی و فرعی در این مرحله، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تلاش شد با بهره گیری از خودِ عبارتهای معنایی، به تحلیل یافتههای حاصل از تحقیق اقدام گردد. سپس مبتنی بر نتایج بهدستآمدهی مقایسه ای و نیز با بهره گیری از چارچوب مفهومی به تحلیل هر یک از تمها پرداخته شد.
- از آنجا که غایت یک تحقیق گرندد تئوری، ارائه یک نظریه است، در این مرحله به صورتبندی مراحل ششگانهی زندگی تبدیلخواهان جنسی پرداخته شد.
فصل چهارم:
تجزیه و تحلیل
