قلمرو و محدوده ای از عقاید، احساسات، اعمال رفتارها و ویژگی های هر عضو خانواده،که برای دیگر اعضا آشکار نیست یا علیرغم اشکار بودن رضایت به افشای آن ندارد و در برابر ورود و نظارت دیگر اعضا واکنش نشان می دهد، حریم خصوصی در مناسبات روابط اعضای خانواده به شمار می آیند.

حریم خلوت، حریم جسمانی، حریم اطلاعات، حریم جنسی، حریم ارتباطات، حریم شخصیت از جمله مصادیق حریم خصوصی در روابط اعضای خانواده به شمار می- آیند(فقیهی، معمارزاده طهران ، ورفوگرآستانه،۱۳۸۹).
۵- پژوهشی توسط دهقان نیری و آقاجانی در سال ۱۳۸۶ با عنوان “رعایت حریم بیماران توسط تیم درمان وارتباط آن با رضایتمندی بیماران در بخش اورژانس بیمارستان” انجام گرفت. دراین مطالعه توصیفی-تحلیلـی،جامعـه مـــورد مطالعـــه،کلیـــه بیمـــاران بـــستری دربخش های اورژانس بیمارستان منتخب دانـشگاه علـوم پزشـکی تهران بوده است. نمونه های پژوهش ۳۶۰ نفر از بیماران واجد شرایط بودند که به شیوه ی در دسترس انتخاب شدند. این مطالعه ارتباط معناداری را بـین رعایت حریم و رضایتمندی بیماران نـشان داد (دهقان نیری و آقاجانی،۱۳۸۶).
ج) چکیده ی تحقیقات انجام شده در خارج از ایران
۱- تحقیقی توسط پدرسن با موضوع “روان شناسی کارکرد های حریم خصوصی” در سال ۱۹۹۷ به روش پیمایشی در میان ۲۳ مرد و ۵۱ زن انجام گرفت. در این تحقیق با توجه به انواع حریم خصوصی که توسط پدرسون بیان شده است (گمنامی،توداری،انزوا،تنهایی،صمیمیت با دوستان و صمیمیت با خانواده)،بیست کارکرد حریم خصوصی مورد سنجش قرار گرفتند و چندین شاخص ازجمله تفکر،استقلال، نوآوری،اعتماد، خلاقیت،مصارف خلاف،باز یابی،تزکیه نفس واختفاء با توجه به ارتباط با انواع حریم خصوصی بدست آمد. نتایج این تحقیق عبارتند از:
- افراد از تنهایی جهت رسیدن به خلاقیت و سپس تفکر و اعتماد ،نو سازی و استقلال استفاده می کنند.
- تفکر یک کارکرد انزوا است و بعد از آن به ترتیب استقلال،نوسازی، اعتماد ،مصارف پنهانی کارکردهای بعدی می باشند
- برجسته ترین کارکرد برای نوع گمنامی، بازیابی و سپس استقلال و تزکیه نفس می باشد
- برای نوع توداری ،کارکرد های بازیابی و اختفاء برجسته تر از سایر کارکردها می باشند.
- برای انواع صمیمیت با دوستان و خانواده ،کارکرد اختفاء کمتر از همه شایع بود.
- نحوه استفاده افراد از انواع حریم خصوصی با توجه به مسائل روانی ، از شخصی به شخص دیگر، از زمانی به زمان دیگر، واز موقعیتی به موقعیت دیگر تفاوت وجود دارد.
- در مقایسه با کارکرد های حریم خصوصی که وستین (۱۹۶۷) توصیف کرده (استقلال، آزادی عاطفی،خود ارزیابی، تعاملات محدود و حفاظت شده)،نتایج این تحقیق نشان داد که کارکرد های حریم خصوصی پیچیده تر از این می باشند و یک همبستگی جزئی بین عملکرد حریم خصوصی و آنچه در این مطالعه یافته شدوجود دارد. تنها کارکرد استقلال همچون یک شاخص جداگانه بدست آمد وبقیه در دسته سایر شاخص ها قرار گرفتند بطور مثال آزادی عاطفی به عنوان جزئی از شاخص تفکر بدست آمد (Pedersen,1997).
۲- در تحقیق دیگری که توسط پدرسن در سال (۱۹۹۹) با عنوان ” ارائه مدل برای انواع حریم خصوصی با کارکرد های حریم خصوصی"بصورت پیمایشی انجام گرفت. شرکت کنندگان ۱۲۳ نفر(۵۵ مرد و ۶۸ زن) از محصلان یک دانشگاه خصوصی امریکای غربی در رشته روانشناسی بودند. با توجه به شش بعد حریم خصوصی (تنهایی، انزوا، گمنامی، توداری، صمیمیت با دوستان، صمیمیت با خانواده) و پنج کارکرد آن (استقلال، اعتماد،تفکر،خلاقیت،نوسازی) یک جدول۵*۶ ارائه شد.که دراین جدول ردیف نمایانگر ابعاد حریم خصوصی و ستونها نشان دهنده عملکرد حریم خصوصی می باشدو میزانی که آن بعد از حریم خصوصی هریک از کارکردها را تامین می کنددر محل تقاطع این دو نوشته شد.در این تحقیق نتایج زیربه دست آمد:
- استقلال یکی از مهمترین نیاز هاست که بوسیله تمامی انواع حریم خصوصی بدست می آیدگرچه صمیمیت با دوستان بطور خاص برای کسب استقلال مناسب است.
- نوسازی یک نیاز به تجدید است که در تعاملات اجتماعی نامطلوب و ناخوشایند ایجاد می شود و می توان در انزوا و صمیمیت با دوستان به آن دست یافت.
- اعتماد در هر دو بعد صمیمیت با دوستان وبا خانواده بدست می اید وبه میزان کمی بوسیله ابعاد گمنامی و توداری می توان به آن دست یافت.
- تفکر و خلاقیت به بهترین نحو بوسیله “تنها بودن"که شاخصی از تنهایی و انزوا است بدست می آید.
- هیچ تفاوت ترجیحی در ابعاد حریم خصوصی در میان دو جنس مشاهده نشد.گرچه تحقیقات قبلی تفاوتهایی را در ترجیح دو جنس در استفاده از انواع حریم خصوصی نشان می دهد( Pedersen,1999).
۳- تحقیقی توسط اروین آلتمن در سال (۱۹۷۷) با عنوان “تنظیم حریم خصوصی، یک فرهنگ جهانی یا یک فرهنگ خاص؟” انجام گرفت. این مقاله یک تحلیل اکتشافی است که با بررسی مطالعات قوم نگاری و توصیفات فرهنگی صورت گرفت و به نتایج زیر دست یافت.
- تنظیم حریم خصوصی ، موضوعی فراتر ازصرفا مرتبط با محیط فیزیکی است وشامل تنوعی از مکانیزمهای فرهنگی،محیطی ،کلامی ،فرا کلامی و غیر کلامی می باشد.
- مردم در تمام فرهنگها برای تنظیم حریم خصوصی از مکانیزمهایی استفاده می کنند. این مکانیزمهای رفتاری با توجه به موقعیت های ویژه اجتماعی، روانی و فیزیکی در هر فرهنگ منحصر بفرد هستندواین مکانیزمها برای تنظیم کنش متقابل با غریبه ها،آشنایان، خویشاوندان سببی و اعضای خانواده استفاده می شود.( Altman, 1977 )
۴- تحقیقی توسط پاترسون و چیزویک در سال (۱۹۸۱)به روش میدانی در جزیره بورنئو^[۲۲] ، در میان دایاک های ساراواک^[۲۳] به مدت سیزده روز با عنوان ” نقش اجتماع و محیط فیزیکی در نگهداشت حریم خصوصی در میان قوم ایبان در برنئو” انجام گرفت. در این پژوهش میدانی تئوری آلتمن مبنی بر وجود مکانیزمهای اجتماعی جبرانی در هنگام عدم کفایت مکانیزمهای محیطی برای حفظ حریم خصوصی ، مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج این نظریه را تایید کرد.در این خانه ها افراد در خانه هایی بزرگ و بصورت دسته جمعی زندگی می کندوآپارتمانها با دیوارهای غیر وا قعی جداهستندکه در برابر صدا بی اثر هستند و بطوریکه صدای آپارتمان کناری شنیده می شود. همچنین دسترسی از یک آپارتمان به دیگری به سادگی صورت می گیردو با خانواده بزرگ غذاخوردن و در همان جا خوابیدن حریم کمی را ارائه میدهد.گرچه این افراد ظاهرا از حریم خصوصی کمی برخوردار هستند اما بوسیله مکانیزمهای فرهنگی و فرایند های جبرانی مانند رعایت شرم و حیا در هنگام تعویض لباس و یا تابوی شدید زنای با محارم ،کمبود محیط فیزیکی مناسب را جبران می کنند و به سطح مناسبی از حریم خصوصی دسترسی می یابند ( Patterson & CHiswick, 1981).
۵- تحقیقی توسط نورالهدی مهد رزالی و تلیب با موضوع ” مفهوم حریم خصوصی در طراحی خانه های سنتی مسلمانان مالزیایی"درسال(۲۰۱۳)بصورت مطالعه موردی انجام گرفت. این تحقیق با مشاهده و اندازه گیری طرح خانه ها و و مصاحبه با ساکنان خانه ها انجام گرفت و دو نوع از خانه ها یکی متعلق به کدخدا و دیگری روستائیان عادی را مورد مطالعه قرار گرفت و به نتایج زیر بدست آمد:
مفهوم حریم خصوصی در اسلام برجنبه هایی از حریم خصوصی در فضاهای داخلی خانه ها تاکید دارد وهر دونوع خانه های سنتی در مالزی بر عناصری از معماری و طراحی تاکید دارند که از نفوذ دیداری به حریم خصوصی زنان و زندگی خصوصی خانوادها جلوگیری می کند.
- مفهوم حریم خصوصی اسلامی موجب رفاه جامعه می شودو یک شیوه رفتار مناسب در میان مسلمانان را تضمین می کند. همچنین یک محیط سازنده و روابط اجتماعی کنترل شده را در بر می گیرد.
- مصاحبه نیمه عمیق با شرکت کنندگان نشان می دهد که اعتقادات مذهبی،هنجارهای فرهنگی و فعالیتهای روزانه در مالزی ،جنبه های مهمی از تنظیم حریم خصوصی در خانواده ها را نشان می دهد. تنظیم حریم خصوصی موجب طبقه بندی مناطق مختلف خانه در میان زنان بالغ، اعضای خانواده، مهمانان نسبی نزدیک و مهمانان نامحرم می شود. (Mohd Razali&Talib,2013)
۶- در تحقیقی که توسط راجر کلارک) ۲۰۱۴ ( با عنوان ” تاثیر هواپیماهای غیرنظامی بدون سرنشین در حفظ حریم خصوصی رفتاری” در سال بصورت توصیفی انجام گرفت ، حریم خصوصی رفتاری را اینگونه تعریف کردند:"حریم خصوصی رفتار شخص، مربوط به آزادی فرد برای داشتن رفتاری است که می خواهد بدون مشاهده و دخالت دیگران باشد و اصطلاح دفتار در این زمینه شامل فعالیتهای فرد، حرکات و معاشرت ها و ترجیحات است. این تحقیق به این نتیجه رسید که” پدید آمدن جوامع نظارتی^[۲۴] نگرانی های عمومی را ایجاد کرده است و تاثیرات منفی را در سطح روانی بر روی افراد، در سطح اجتماعی روی گروه ها و جوامع ،در سطح اقتصادی بر نوآوری،ودر سطح سیاسی روی دمکراسی ایجاد کرده است و هواپیماهای بدون سرنشین این نگرانی هارا تشدید می کندو این مهم است که بدنبال تعادل جدیدی در زمینه فناوریهای جدید که به سرعت درحال تحول می باشند، باشیم .(Clarke, 2014)
۷- در تحقیقی که توسط (عثمان دمیرباس و حلیمه دمیرکان) با عنوان ” ابعاد حریم خصوصی ،یک مطالعه موردی در استودیوطراحی داخلی معماری “در سال ۲۰۰۰در دانشگاه بیلکنت جهت بررسی تفاوت بین شرایط مورد نظر و واقعی و با در نظر گرفتن تفاوتهای جنسیتی انجام گرفت به این نتیجه رسیدند که تفاوتی بین ترجیحات (تنهایی، توداری،گمنامی و انزوا ) در میان جنسها وجود ندارد گرچه یک تفاوت معنی دار میان دو جنس وجود دارد بطوریکه زنان صمیمیت با خانواده و مردان صمیمیت با دوستان را ترجیح می دهند .(Demirbas & Demirkan, 2000)
۸- در تحقیقی که توسط بلینگار و کپرتز با عنوان “اهمیت حریم خصوصی” در سال ۲۰۰۳ بصورت توصیفی انجام گرفت بخشی از حریم خصوصی که با محیط کار ارتباط پیدا می کند مورد بررسی قرار گرفت وبه نتایج زیر دست یافتند:
- ایجاد یک سلسله دستورالعمل و هنجار و طراحی فضای کار به شکل مطلوب جهت تامین نیازهای حریم خصوصی،توانایی انجام کار بدون حواس پرتی را افزایش می دهد.
- درک حریم خصوصی مرتبط با کار مسئله ی پیچیده ای است و شامل تنظیم تعامل بین افراد و محرکهای محیطی است
- درهمه ی انواع کار،انطباق “نیاز به حفظ حریم خصوصی “با “نیازبه همکاری با دیگران” به افراد کمک می کند تا به اندازه کافی مولد باشند.( Bellingar& Kupritz, 2003)
۹-در تحقیقی که توسط پاول هریس و همکاران در سال ۱۹۹۵ با عنوان ” نقل مکان و تنظیم حریم خصوصی، تجزیه و تحلیل میان فرهنگی ” بصورت کمی انجام گرفت.سهولت تنظیم حریم خصوصی در میان ساکنان زن آسیایی و امریکایی ساکن در خوابگاه خانوادگی دانشجویی در امریکا بررسی گردید همچنین روابط بین حریم خصوصی، کیفیت زندگی و تعلق مکانی بررسی شد و به نتایج زیردست یافتند:
- رابطه معنی دار بین سلامت روانی و حریم خصوصی برای آمریکایی ها محدود به تماس با خانواده و برای اسیایی ها محدود به تماس با همسایگان شد.
- آسیایی ها در برقراری رابطه با همسایگان خود به نسبت امریکایی ها مشکل داشتند.
- برای هر دو گروه ،تعلق مکانی همراه با گزارش کیفیت بالای زندگی بود.
- رابطه معنی داری بین تعلق مکانی و حریم خصوصی بدست امد اما کوچک و بی اهمیت بودند.
- برای هردو ساکنان امریکایی و اسیایی ،بین تعلق مکانی و سلامت روانی همبستگی وجود داشت.
- هر دو گروه شرکت کننده دارای نمره پایینی در “اجتناب از تماس با خانواده ” بودند در وافع هر دو گروه اجتناب از خانواده را آسان نمی دانند واین عدم توانایی شاید ناشی از حس مادری باشد که نظارت بر کودکان را حتی در هنگام نیاز به تنهایی ترجیح می دهند و همچنین هنجارهای فرهنگی فراگیر که این حس را حمایت می کنند. (Harris, Werner , Brown& Ingebritsen , 1995)
چارچوب نظری
این پژوهش بر بعد اجتماعی حریم خصوصی و تعاملات افراد تاکید دارد، این بعد با توجه به انواع حریم خصوصی مورد بررسی قرار می دهد. در واقع هر یک ازانواع حریم خصوصی، سایر ابعاد را نیز در بر میگیرد. به عنوان مثال توداری، به مفهوم خودداری از ارائه اطلاعات در تعاملات، بعد اطلاعاتی را در بر می گیرد. چهارچوب نظری این تحقیق بر اساس مطالب مطرح شده در مباحث نظری شامل هشت نوع حریم خصوصی که توسط پدرسن و مارشال بیان شده است می باشد. دسترسی به سطح مطلوب هر یک از این انواع نیزبا توجه به مدل آلتمن سنجیده می شود. برای تحلیل میزان دستیابی به سطح مطلوب، افزایش و کاهش از سطح مطلوب(ازدحام و انزوای اجتماعی) نیز در نظر گرفته می شود. جهت سنجش عوامل تاثیر گذار بر میزان دستیابی به سطح مطلوب حریم خصوصی از پیشینه تجربی تحقیق و سایرنظریه پردازان اخذ شده است. عوامل فیزیکی باتوجه به نظریه ی ژورار که بر اهمیت محیط فیزیکی تاکید دارد و مقایسه آن با نظریه ی آلتمن که مکانیزمهای جبرانی را مهمتر از عوامل فیزیکی می داند، بررسی می شود. عامل فیزیکی با تاکید بر تراکم با توجه به نظریه ی بوث و ولش، پایگاه اجتماعی بر اساس نظریه ی برگر، اراگایل، هنلی و نولز، عامل سن بر اساس نظریه ی گواردو، عامل جنس بر اساس نظریه ی نیوئل، توانایی استفاده از مکانیزم را بر اساس نظریه ی جانسون و نوع مکانیزم مورد استفاده بر اساس نظریه ی آلتمن و بومی بودن بر اساس نظریه ی هریس، مورد بررسی قرار میگیرد.بررسی عوامل فرهنگی با توجه به نظریه ی آلتمن بر وجه فرهنگی حریم خصوصی ونظریه ی اوانس مبنی بر تفاوت فرهنگی در درک حریم خصوصی مورد بررسی قرار میگیرد. نوع پوشش یک مکانیزم تنظیم حریم خصوصی به عنوان یک شاخص فرهنگی بصورت جداگانه مورد بررسی قرار می گیرد.
مدل تحلیلی پژوهش(۲-۲)
فرضیه ها
۱- بین سن ومیزان دستیابی به سطح مطلوب حریم خصوصی رابطه وجود دارد.
۲- بین جنس ومیزان دستیابی به سطح مطلوب حریم خصوصی رابطه وجود دارد.
۳- بین وضعیت تاهل و میزان دستیابی به سطح مطلوب حریم خصوصی رابطه وجود دارد.
۴- بین نوع مسکن ومیزان دستیابی به سطح مطلوب حریم خصوصی رابطه وجود دارد.
۵- بین مدت سکونت و میزان دستیابی به سطح مطلوب حریم خصوصی رابطه وجود دارد.
۶- بین میزان درامد و میزان دستیابی به سطح مطلوب حریم خصوصی رابطه وجود دارد.