فصل سوم
متدولوژی تحقیق
۳-۱- مقدمه
در «قلمروی مدیریت» نیز تصمیم گیری، از ارکان مهم و اصلی است؛ به طوری که هربرت سایمون^[۹۰]، تصمیم گیری را با مدیریت یکی می داند. تصمیم گیری را می توان طریقه عمل و یا حرکت در مسیر خاصی تعریف کرد که با تأمل و به صورت آگاهانه، از بین روش های مختلف برای نیل به یک هدف مطلوب، انتخاب شده است(مؤمنی، ۱۳۸۹).

در منابع علمی مراحل خاصی برای روش شناسی تحلیل و طراحی سیستم تصمیم گیری مطرح شده است. لذا هدف این فصل آشنایی مختصر با روشهایی است که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته اند تا با بهره گرفتن از آنها وضعیت کیفی عملکردهای یک مدل ارزیابی نوآوری را مورد بررسی قرار داد و به تبع آن مؤلفه های اثرگذار بر نوآوری در دانشگاهها را شناخت، منطقی است تصویری گذرا و مختصر از مراحل شکل گیری این مدل مدنظر قرار گیرد.
۳-۲- طرح تحقیق
تحقیق حاضر از نگاه هدف تحقیق، کاربردی – توسعه ای است؛ تحقیق از این نظر کاربردی است که به سمت کاربردی عملی دانش و نتایج حاصله در جهت حل مشکل هدایت می شود و از آن جهت که به دنبال کشف حقایق و شناخت پدیده ها بوده و مرزهای دانش عمومی بشر را توسعه می دهد از نوع تحقیق توسعه ای می باشد (سرمد و همکاران، ۱۳۹۰).تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات از نوع توصیفی و از شاخه توصیفی– پیمایشی است.
۳-۳- جامعه آماری
جامعه آماری این پژوهش شامل دانشگاه های شمال شرق کشور می باشد که روش نمونه گیری در ۳ قسمت مجزّا صورت گرفته است. ابتدا برای تحلیل پرسشنامه اول که با روش تحلیل عاملی اکتشافی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد، از روش نمونه گیری تصادفی استفاده شده که در این نمونه از نظر۳۰۰ خبره دانشگاهی شامل اساتید و دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد و دکتری استفاده شده است.
در قسمت دوم این پژوهش که جهت وزن دهی عاملها از پرسشنامه AHP استفاده شده از نظر ۱۲ خبره دانشگاهی استفاده گردیده است و در نهایت برای رتبه بندی دانشگاهها، ۶ دانشگاه دولتی را به عنوان نمونه انتخاب شده است که عبارتند از: دانشگاه جامع سمنان، دانشگاه صنعتی شاهرود، دانشگاه منابع طبیعی گرگان؛ دانشگاه علوم پزشکی گرگان، دانشگاه گنبد کاووس و دانشگاه جامع گرگان.
۳-۴-ابزار گردآوری داده ها
ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش پرسشنامه می باشد. پرسشنامه هایی که در این پژوهش استفاده شده است شامل:
پرسشنامه شماره (۱) : این پرسشنامه که در ضمیمه شماره (۱) آورده شده است و به منظور شناسایی عوامل مؤثر بر نوآوری در دانشگاه است که شامل ۵۳ سوال می باشد. مقیاس مورد استفاده جهت پاسخگویی طیف پنج گزینه ای لیکرت می باشد که گزینه ها شامل: خیلی ضعیف، ضعیف، متوسط، زیاد، خیلی زیاد می باشند تا پاسخگویان میزان تأثیر هر عامل در ایجاد نوآوری را با درج علامت در خانه های مربوط نشان دهند. این پرسشنامه در میان ۳۰۰ نفر از اساتید دانشگاهی و دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد و دکتری توزیع گردید، که از این تعداد ۲۷۰ پرسشنامه تکمیل گردید تا با بهره گرفتن از آن عوامل مؤثر بر نوآوری در دانشگاهها شناسایی شود.
پرسشنامه شماره (۲): این پرسشنامه در ضمیمه شماره (۲) آورده شده که یک پرسشنامه AHP است که شامل یک جدول است ودر آن ۸ عامل به صورت دودویی با هم مقایسه می شوند. این پرسشنامه در میان ۱۲ خبره دانشگاهی توزیع گردید و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
پرسشنامه شماره (۳): این پرسشنامه که در ضمیمه شماره(۳) آورده شده یک پرسشنامه TOPSIS می باشد و به منظور رتبه بندی دانشگاهها استفاده شده است. مقیاس استفاده شده در این پرسشنامه طیف ۱۰ گزینه ای لیکرت می باشد که اعداد ۱ تا ۱۰ را شامل می شود. اعداد ۳-۱ بیانگر این است که به عامل مورد نظر در دانشگاه توجه خیلی کم شده است، اعداد ۵-۴ بیانگر توجه کم، اعداد ۷-۶ بیانگر توجه کردن و اعداد ۱۰-۸ بیانگر توجه زیاد به عامل مورد نظر است. از آنجاییکه هر عامل شامل تعدادی زیر معیار است، لذا نحوه محاسبه این پرسشنامه به این صورت می باشد که اعداد هر کدام از زیر معیار ها نشان دهنده میزان توجه به عامل مورد نظر در دانشگاه است. این پرسشنامه توسط۲۰ نفر از اعضای هیئت علمی در هر دانشگاه تکمیل گردیده است.
۳-۵-روش گردآوری اطلاعات
در این تحقیق برای جمع آوری اطلاعات از دو روش مطالعات اسنادی و عملیات میدانی از طریق پرسشنامه استفاده شده است :
۱- مطالعات اسنادی
برای تدوین اطلاعات مورد نیازِ مبانی نظری و چارچوب تئوریک تحقیق از روش مطالعه کتابخانه ای شامل بررسی مجلات مدیریتی خارجی، سایت های اینترنتی علمی مدیریتی، پایگاه های پایان نامه های خارجی، کتابهای علمی – پژوهشی و … استفاده شده است.
۲- عملیات میدانی از طریق پرسشنامه
پرسشنامه یکی از ابزارهای رایج تحقیق و روشی مستقیم برای کسب داده های تحقیق است. پرسشنامه مجموعه ای از سوال ها است که پاسخ دهنده با ملاحضه آنها پاسخ لازم را ارائه می دهد(سرمد و همکاران، ۱۳۹۰). در این پژوهش برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است.
۳-۶- اعتبار ^[۹۱] اندازه گیری
مفهوم اعتبار به این سؤال پاسخ می دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصۀ مورد نظر را می سنجد. بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه گیری نمی توان به دقت داده های حاصل از آن اطمینان داشت. ابزار اندازه گیری ممکن است برای اندازه گیری یک خصیصۀ ویژه دارای اعتبار باشد، در حالی که برای سنجش همان خصیصه بر روی جامعه دیگر از هیچ گونه اعتباری برخوردار نباشد (سرمد و همکاران، ۱۳۹۰).
برای تعیین اعتبار محتوایی، نمونه پرسشنامه ها در اختیار اساتید دانشگاهی قرار گرفت که در رابطه با میزان درستی و شفافیت سؤالات پرسشنامه، ابراز نظر کنند که در نهایت آنها اعتبار پرسشنامه های ۱، ۲ و۳ را تایید کردند.
۳-۷- قابلیت اعتماد ^[۹۲] ابزار اندازه گیری
قابلیت اعتماد یکی از ویژگی های فنی ابزار اندازه گیری است. مفهوم یاد شده با این امر سرو کار دارد که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می دهد(سرمد و همکاران، ۱۳۹۰).
پرسشنامه شماره (۱) : از آنجاییکه پرسشنامه اول که بر اساس طیف لیکرت می باشد، لذا آلفای کرونباخ نشان دهندۀ قابلیت اعتماد آن می باشد. این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه گیری از جمله پرسشنامه ها یا آزمونهایی که خصیصه های مختلف را اندازه گیری می کنند بکار می رود(سرمد و همکاران، ۱۳۹۰). برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ از رابطه ۱ استفاده می شود:
رابطه ۱ ) (۱ - r_{a =}
که در آن:
J= تعداد زیر مجموعه سؤال های پرسشنامه یا آزمون؛
J^s2 = واریانس زیر آزمون jام؛
S² = واریانس کل آزمون.
مقدار ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه اول ۹۳۲/۰(جدول ۳-۱) است که نشان دهندۀ قابلیت اعتماد بالای آن است.
جدول ۳-۱ . ضریب آلفای کرونباخ