آن تاکنون تحقیقی به صورت جامع و کامل صورت نگرفته است؛ اما در خصوص موضوعات فرعی در این زمینه می‌توان از پایان نامه هایی که در خصوص علل گرایش به مواد مخدر در شهرستان اصفهان مانند پایان نامه ای تحت عنوان مقایسه باورهای عامیانه در باب نشانه ها، علل درمان اعتیاد در میان معتادان خود معرف اعضای معتادان گمنام N.A و افراد غیر معتاد در اصفهان به قلم فلور اصفهانیان
تأثیر آموزش و مشاوره گروهی بر تغییر نگرش معتادین نسبت به مواد مخدر به قلم ابوالقاسم بوزانی
اثربخشی شیوه های درمانی اجتماع درمان مدار معتادان گمنام و گروه درمانی بر میزان عود و نیم رخ روانی بیماران وابسته به مواد مخدر در شهر اصفهان به قلم محمد سعید محمدی نام برد همچنین پایان نامه هایی که در شهر کاشان در خصوص مواد مخدر تهیه شده عبارتند از:
تحلیل و بررسی جرائم مربوط به مواد مخدر در شهر کاشان به قلم فاطمه کوثری نیا
مقالات مرتبط در شهر کاشان نیز محدود ولی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بررسی وضعیت سلامت روان در معتادان تزریقی زندان کاشان در سال ۸۶ (فاطمه سادات قریشی و همکاران)
بررسی ویژگی های روانشناختی و شخصیتی جوانان وابسته به مواد مخدر افیونی در شهر کاشان (فاطمه عصاریان و همکاران)
البته در شهرستان های دیگر پایان نامه های دیگری قابل ذکر است:
علل گرایش نوجوانان و جوانان به اعتیاد به مواد مخدر در استان کرمان، که توسط آقای غلامحسین کریم زاده فکاری صورت گرفته نام برد همچنین کتب مرتبط با این تحقیق عبارتند از:
مطالعات مردم شناسانه در گرایش به مصرف مواد مخدر، جنبه‌های مختلف سیاست جنایی در قبال مواد مخدر، به قلم محمدرضا قنبری
پیشگیری شیوه‌های علمی و پیشگیری اولیه از اعتیاد به مواد مخدر، به قلم سیدحسن اسعدی
اعتیاد، انواع مواد، سبب شناسی، پیشگیری و درمان به قلم ساسان باوی
و بسیاری کتب و مقالات حقوقی دیگر که در انتهای این پایان نامه تحت عنوان منابع و ماخذ گردآوری و استفاده گردیده است.
۶- تعاریف مفاهیم جوان، نوجوان، مواد مخدر و راهکارهای مقابله
الف) تعریف جوانی:
جوانی به زمانی میان کودکی و میانسالی در زندگی هر فرد گفته می شود. به طور تقریبی برابر است با سنین بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی. درباره محدوده دوره سنی جوانان هم در بین روانشناسان و هم در بین دستگاه های مسئول در کشور های مختلف دیدگاه های متفاوتی وجود دارد به عنوان نمونه در آفریقای جنوبی ۱۴ تا ۳۵ سال، در استرالیا ۱۵ تا ۲۵ سال و در مالزی ۱۵ تا ۴۰ سال این دامنه را تشکیل می دهد.
براساس رویکرد مذهبی جوان کسی است که دوران خردسالی را گذرانده و با بلوغ جسمانی از برخی حقوق فطری و شرعی همانند حق تسلط بر اموال، ازدواج، طلاق، خرید و فروش و… برخوردار شده است که در دوران کودکی امکان تحقق آن وجود نداشته است.
شورای عالی جوانان در کشور ما سن ۱۵ تا ۳۹ سال را رسما سن جوانی تعیین کرده است.
ب) تعریف نوجوانی:
نوجوان مرحله گذار رشد فیزیکی و روانی انسان است که میان کودکی و جوانی روی می دهد. روانشناسان در زمینه تعریف نوجوانی اتفاق نظر ندارند. اما به طور کلی می توان گفت که نوجوانی دوره ای است بین کودکی و بزرگسالی که طول مدت آن بر حسب فرهنگ ها و محیط های مختلف متفاوت است و حدودا از ۱۱ تا ۲۰ سالگی ادامه دارد. البته در کشور ما با توجه به تعیین سن ۱۵ برای سن نوجوانی از طرف شورای عالی جوانان این سن تا ۱۵ سالگی ادامه خواهد داشت.

ج) تعریف مواد مخدر:
نامی عمومی برای انواع مختلفی از داروها و ترکیبات طبیعی و شیمیایی است که اغلب به دلیل احتمال ایجاد وابستگی به مصرف جزء مواد اعتیادآور طبقه بندی شده است.
الف: تعریف لغوی: مخدر واژه عربی از کلمه خدره به معنای ضعف، سستی، نرمی و ناتوانی
ب: تعریف اصطلاحی: هر مواد خام یا ساخته شده که دارای عناصر تحریک کننده یا تسکین دهنده که در غیر موارد طبی یا صنعتی به کار برده شود و مصرف آن باعث دگرگونی در سطح هوشیاری مغز شود.
د) تعریف راهکارهای مقابله:
راهکار به معنی راهبرد و استراتژی آمده است. راهبرد مفهومی است که از عرصه نظامی نشأت گرفته و بعدا در سایر عرصه ها از جمله اقتصاد ،تجارت و به ویژه عرصه سیاست و مملکت داری از کاربرد زیادی برخوردار شده است و به نقل و انتقال نیروها در پشت جبهه جنگ پیش از درگیر شدن با دشمن راهبرد گفته می شود. استراتژی به آوردن نیرو به صحنه اطلاق می شود و به بیان دیگر طرح دراز مدتی است که برای نیل به یک هدف مشخص طراحی و تبیین گردیده است. مفهموم مقابله عبارت است از تلاش هایی که برای کنترل و اداره کردن موقعیت های خطرناک و استراس زا انجام می شود.
فصل دوم:
بررسی مفهومی اعتیاد، مواد مخدر و سوابق تاریخی
بررسی مفهومی اعتیاد ،مواد مخدر و سوابق تاریخی
در راستای انجام هر پژوهشی ممکن است واژه‌های متفاوتی به ذهن نگارنده متبادر شود که معنا، مفهوم و شاخص‌های آنها را بخواهد مورد بررسی قرار دهد. کلمات و واژه‌های کلیدی در واقع مبنای یک تحقیق را تشکیل می‌دهند، چرا که کلیت مطالب و داده‌هایی که جمع آوری می‌شوند حول این نکات می‌باشند.
پس با توجه به موضوع هر کنکاش باید عناوین و واژه‌هایی انتخاب شوند که بتوان بر اساس آنها پایه‌های اصلی کار را بنا نمود. البته در پرداختن به مفاهیم باید این نکته مدنظر قرار گیرد که مفاهیم به صورت کلی و مفید بیان شوند تا هم ادای مطلب درست صورت گیرد و هم خواننده از خواندن تحقیق دچار خستگی و زدگی نشود.
گفتار اول ـ مفهوم اعتیاد و عادت و مواد مخدر
اعتیاد را به عادت کردن، خو گرفتن، و خود را وقف عادتی نکوهیده کردن معنا کرده اند; به عبارت دیگر تسلیم به ماده مخدّر که از نظر جسمی و یا اجتماعی زیان آور شمرده می شود، اعتیاد نام دارد.
در سال ۱۹۵۰ سازمان ملل متحد تعریف زیر را برای اعتیاد به مواد مخدر ارائه کرد: «اعتیاد به مواد مخدّر عبارت است از مسمومیت تدریجی یا حادی که به علت استعمال مداوم یک دارو اعم از طبیعی یا ترکیبی ایجاد می شود و به حال شخص و اجتماع زیان آور است.»
اگر نیم نگاهی به پیامدها و عوارض اعتیاد به مواد مخدّر بیندازیم خواهیم دید که پیامدهای اعتیاد جامعه، فرد و خانواده را از نظر اقتصادی، اجتماعی، روانی و جسمی در برمی گیرد. از مهم ترین عوارض جسمی اعتیاد به مواد مخدّر می توان به ناراحتی های عصبی، بی اشتهایی، اضطراب، ریزش مکرّر آب از بینی و چشم، ناراحتی عضلانی و فشار شدید در ستون فقرات، لاغر شدن و مانند آن اشاره کرد.
الف: مفهوم لغوی و اصطلاحی اعتیاد
اعتیاد^[۳] در لغت یعنی: عادت کردن، خو گرفتن^[۴] .
عادت یعنی : خوی ، کاری که انسان به آن خو بگیرد و در وقت معین انجام بدهد^[۵]. به عبارت دیگر عادت شدید به هر دارو یا ماده‌ای که برای بدن غیر ضروری باشد و اختلالات بدنی محسوس و غیر قابل تحمل ایجاد نماید و قطع آن موجب به هم ریختن نظم درونی باشد، اعتیاد محسوب می‌شود. به عقیده ابن سینا عادت نتیجه یک عمل در زمان‌های نزدیک به هم است.ابن مسکویه عادت را حالتی در روان انسان می‌داند که او را بدون اندیشه به سوی انجام عمل سوق می‌دهد و به نظر فارابی اعتیاد، مجموعه عادت، اعمال و اخلاق انسانی را تشکیل می‌دهد و آن چه اعمال انسان را تشکیل می‌دهد یا در خور ستایش است و یا نکوهش و یا بی تفاوت.^[۶]
درطول قرن ۱۸ میلادی، دانشمندان اعتیاد به مواد مخدر را یک نوع مسمومیت تدریجی می‌دانستند. در سال ۱۹۱۷ میلادی دو پزشک اروپایی به نام‌های دکتر همیسلباچ و دکتر اسمال، این تعریف را از اعتیاد به مواد مخدر ارائه دادند. اعتیاد به تریاک و داروهای مشابه متضمن سه خصیصه قابل تمیز و در عین حال مربوط به هم می‌باشد و این سه خصیصه از این قرارند، تحمل دارویی، وابستگی جسمانی و عادت.^[۷]
« عـادت » و « اعتــیاد » دو اصطلاح و عنوانی هستندکه در افکار عمومی به غلط مشابه و معادل هم در نظر گرفته میشوند در صورتیـکه اختلاف کلی و اساسی با هم دارند.
« عادت » در اصل عبارتست از تطابق موجود زنده با محیط زیـست یا شرایـط جدید و بی سابقه که در انسان انواع مختلف وجود داشته و در کتاب « معمای عادت » طرح جدیـدی در مورد تعریف و تقسیم بندی آن ارئه گشته و « عادت » بر چهار گروه اصلی بشرح زیر تقسیم شده اند:
اول -« عادت روحی » که عبارتست از تطابق روحی و معنوی با مسائل و موضوعات و کلیه پدیده های جدید و بی سابقه ایـکه با آنها انس و عادتی از پیش وجود نداشته تا آثار معنـوی حاد آنها از بین برود ؛ از قبیل خبر خوش یا ناخوش مهمی که در ابتدا انـسان را به شدت متأثـر نموده و تحت تأثیر خود قرار می دهد ، مانند اثرات خبر فوت پدر یا مادر و نزدیکان مورد علاقه یا خبر موفقیت در کنکور ورودی دانشگاه و یا خبر اصابت جایـزه بزرگی در قرعه کشی و غیـره . به مرور زمان که خبر کهنه میـشود ( انسان ضـمن انس گرفتن به آن عادت کرده)اثرات روانی آن از بین می رود.
دوم- « عادت عضوی » عبارتست از عادت دادن عضوی از اعضاء بدن به کار و فعالیت منظم و مداوم غیرارادی معینی که قبلاً از روی علم و آگاهی و دخالت شـعور و اراده انسان صورت میگرفته ولی پس از تمرین و تکرار کافی میتواند بطور خودبخودی و غیر ارادی و ناآگاه نیز انجام گیرد ، مانند عادت دادن انگشتان به حروف ماشین تایپ یا عادت دادن دستها و پاها بکارهای معینی مانند دوچرخه سواری وراننـدگی یا به هنرها و صنایع.
سوم- « عادت غریزی » عبارتست از عادت عضوی مشخص که به اقتضـای فطری و ناآموخته از بدو حیات در اعضاء وسـلولها و نسوج معینی بوجود آمده و همان خـصوصیات عادت نامبرده در دو موردفوق را داراست مانند کار قلب و کلیـه ها و ریـه ها و فعالیت های درونی اعـضاء و نـسوج و سلول های داخلی بدن که بطور غیر ارادی و منظم انجام میگیرد .
چهارم- « عـادت حیاتی » عبارتست از تـطابق بدن مـوجود زنده ( تطابق بیولوژیکی ) با
شرایط جدید محیط زندگی بخصوص از نظر عوامل فیزیکی وشیمایی مانند تـطابق بدن با گرما و سرما ( عامل فیزیکی ) یا با رژیمهای غذائی و داروئی مختلف (عامل شیـمیائی ) یـا با آب و هواهای مختلف ( عامل فیـزیکی و شیمیائی توأم ) در استعمال دارو به مدت طولانی یاهر نوع ترکیبات شیـمیائی مختلف در حد تحمل بدن نوعی تطابق بیـولوژیکی بوجود میآید که در صورت قطع استعمال آن دارو یا ماده شیمیائی معین و بخصوص ( مانند استعمال طولانی داروهای مسـکن یا خواب آور ) ممکن است اختلالات فیزیکی و شیمیائی و بدنبال آن اختلالات فیـزیولوژیکی و بیولوژیـکی محسوس و گاهی غیرقابل تحمل در شخص بوجود آید زیرا بدن در اثر عادت به آن دارو و تطابق با شرایـط مربوط به مصرف آن به یک اعتدال مجازی موقتی رسیـده که با حذف آن ، اعتدال بدن بر هم می خورد و شخص موقتاًتحت فشار خاصی قرار میگیرد زیرا بدن مستقیماً به آن دارو عادت کرده و خو گرفته است که ایـن امر در مورد مواد مخدر بسیـار سخت و از تمام انواع عادات بیـولوژیکی یاحیاتی ( تطابق بیـولوژیکی ) دردناکتر و غیرقابل تحمل تر است.
« اعتیـاد » عبارتست از تطابق بدن با هر دارو یا ماده شیمیائی خارجی غیرلازمی بمدت طولانی که یکی از انواع عادات حیاتی یا عادات بیولوژیـکی محسوب می گردد .استعمال مداوم و طولانی مواد مخدر منجر به ایـجاد سخت تریـن انواع عادات حیـاتی در بدن میشود که همان « اعتیـاد به مواد مخدر » می باشد .تغییر عـادت عموماً سهل تر و سریع تر و بـدون عوارض سخت بوده و به مانند ترک اعتیاد با مـشکلات بزرگ روبرو نمیگردد ، در حالیکه اعـتیاد علاوه بر لطمات سنگین جانی و خـسارات مالی بسیـار و آماده کردن بـدن به انـواع بیـماریهای جسمی و روحی گوناگون ، از نظر تـرک و رهائی با مشکلات بزرگ و گاهی با زحمات و مشقات و سختـی ها و نامـلایمات بیشتری همراه است ولی البته نباید فراموش کنیم که « ترک اعتــیاد غیر ممکن نیست » و چون عنوان « اعتــیاد » از طرفی اکثراً با « عادت » قابل اشتباه بوده و در تمام موارد نمی تواند مطابق با واقعیـت امر در استعمال طولانی داروهای مختلف و مواد ، صدق و تطابق نمایـد از اینرو است که در سالهای اخیر از طرف محافل علمی و پزشکی تعاریف دیگری انتخاب گردیده که بیش از همه تعاریـف سازمان بهداشت جهانی کامل تر و جامع تر و مطمئن تر و نیز قابل استفاده در تمام جهات استعمال مداوم داروها ( اعم از مخدر و غیره ) بوده و آن انتخاب عنوان « وابستگی به دارو » است.
ب : مفهوم اعتیاد از نظر سازمان بهداشت جهانی