برای یک سیال کامل معادله ی حالت به شکل زیر است. در این رابطه  مقدار ثابتی است

۲-۲-۱ تانسور انرژی- تکانه غبار

بر اساس اصل موضوع وایل کهکشان های تشکیل دهنده ی جهان شبیه ذرات یک سیال هستند. این ذرات در فضا-زمان روی ژئودزیک های زمان گونه حرکت می کنند. اگر این سیال را به صورت غبار یعنی ذراتی بدون برهمکنش و غیر نسبیتی در این صورت می توان نوشت:  بنابراین و طبق رابطه ۲-۷ تانسور انرژی-تکانه برابر است با  :

۲-۲-۲ تانسور انرژی- تکانه تابش

جهانی با سلطه ی تابش شامل امواج الکترومغناطیس ذرات مادی با انرژی بالا (این ذرات دارای سرعتی نزدیک به سرعت نور می باشند به طوری که می توان از انرژی سکون این ذرات در مقابل انرژی جنبشی آنها صرف نظر کرد) می باشد. تانسور انرژی- تکانه تابش به صورت زیر نوشته می شود  :

رد این تانسورا به صورت زیر بدست می آید:

این رد بایستی با رد تانسور انرژی- تکانه ۲-۳۸ برابر باشد پس  :

۲-۳ قانون پایستگی انرژی

طبق قانون پایستگی انرژی، انرژی یک سیستم منزوی همواره ثابت است و با گذشت زمان و تغییر مکان سیستم انرژی جسم تغییر نمی کند این بیان را در نسبیت عام به شکل زیر نوشته می شود  :

برای مولفه های صفر رابطه بالا می توان نوشت:

با بهره گرفتن از ضرایب متریک رابرتسون- واکر و ضرایب کریستوفل در پیوست الف داریم:

در این روابط  که پارامتر هابل است.
در جهانی با سلطه ی غبار  است:

یعنی با انبساط عالم چگالی انرژی کاهش می یابد.
در جهانی با سلطه تابش  است:
در این حالت چگالی انرژی تابشی با انبساط عالم سریع تر از سلطه ی غبار کاهش می یابد  .

۲-۴ معادلات اینشتین

در مکانیک کلاسیک، شتاب یک جسم با رابطه زیر به پتانسیل میدان گرانشی (یعنی  ) مربوط می شود  .

همچنین معادله ی اساسی این نظریه، معادله ی دیفرانسیل پواسون برای بررسی پتانسیل گرانشی بر حسب چگالی ماده یعنی  می باشد.

که  عملگر لاپلاسین،  چگالی جرم است و  ثابت گرانشی نامیده می شود. در سمت چپ این معادله عملگر لاپلاسین وجود دارد که روی پتانسیل گرانش اثر می کند. در سمت راست این معادله مقیاس توزیع جرم وجود دارد. در نسبیت عام رابطه مشابهی وجود دارد که توضیح می دهد چگونه انحنا و فضا-زمان روی رفتار ماده اثر گذاشته و به طور متقابل حضور و حرکت ماده و یا توزیع انرژی در تغییر هندسه فضا زمان مؤثر است  .
طبق اصول موضوعه ی نسبیت عام که در بخش ۲-۱ بیان شد، تعمیم رابطه ۲-۲۱ بایسی یک رابطه تانسوری باشد تا در حد کلاسیکی به این رابطه ختم شود. پس سمت راست معادله رابطه به جای چگالی جرم(  ) بایستی تانسور انرژی-تکانه باشد. از آنجایی که مفهوم تانسور متریک بایستی جایگزین پتانسیل گرانشی گردد، پس در سمت چپ این معادله تانسوری قرار می گیرد که بر حسب تانسور متریک می باشد. با توجه به شکل معادله پواسون معادله ی اینشتین باید به گونه ای باشد که تانسور انرژی-تکانه  متناسب با تانسوری قرار گیرد که این تانسور بر حسب مشتقات مرتبه ی دوّم متریک فضا-زمان نوشته شود. در نسبیت عام این تانسور یک تانسور مرتبه ی چهار است و نمی توان آن را متناسب با یک تانسور مرتبه ی دوّم قرار داد. اما می توان آن را با تانسور مرتبه دوّم (تانسور ریچی) متناسب قرار داد یعنی؛

اگر تانسور ریچی را متناسب با تانسور انرژی-تکانه قرار دهیم داریم:

در رابطه بالا  ضریب تناسب است. اما این رابطه با رابطه پایستگی انرژی  سازگار نیست. زیرا

اما تانسوری که اینشتین معرفی کرد دارای خصوصیات مورد نظر است و مشتق هموردای آن نیز صفر است.

بنابراین معادلات اینشتین بایستی به شکل زیر باشند.

معادله ی فوق تمام شرایط مورد نظر را داراست. طرف راست آن که توزیع ماده و انرژی را مشخص می کند به شکل یک تانسور مرتبه دو و متقارن بیان می شود. طرف چپ آن نیز یک تانسور مرتبه دو و متقارن است که از مشتقات مرتبه ی اول و دوم متریک ساخته می شود. تنها چیزی که باقی می ماند ثابت تناسب  است. این کمیت را باید به گونه ای مشخص کرد که معادله ی ۲-۲۵ طبق اصل همخوانی در حد نیوتونی معادلعه ی اساسی مکانیک کلاسیک را به دست دهد. برای این کار معادله ی ۲-۲۵ را به شکل زیر می نوسیم  :
و به دست می آوریم:

با بهره گرفتن از این رابطه معادله ی ۲-۲۵ به شکل زیر در می آید.

حال بایستی حد نیوتونی این معادله را بررسی کنیم یعنی هنگامی که میدان گرانشی ضعیف و مستقل از زمان باشد و سرعت ذرات نسبت به سرعت نور بسیار ناچیز باشد. برای این کار تانسور انرژی- تکانه غبار یعنی معادله ۲-۹ همچنین دستگاه مختصاتی در نظر می گیریم که چار بردار سرعت غبار به صورت زیر باشد

قینقاع……………………………………………………………………………………………………………..۲۷۷
فهرست مطالب
عنوان صفحه
۷-۱-۱- رویاروئی پیامبر۶ با ابعاد گسترده ی عملکرد بنی قینقاع………………………………………۲۷۹
۷-۱-۲- تحلیل جنگ قینقاع………………………………………………………………………………………………………..۲۸۱
۷-۱-۳- نکات آیات جهت ایجاد الگو……………………………………………………………………………………………۲۸۳
۷-۲- غزوه ی بنی نضیر……………………………………………………………………………………………………………….۲۸۴
۷-۲-۱- تحلیل جنگ بنی نضیر………………………………………………………………………………………………….۲۸۹
۷-۲-۲- نکات آیات جهت ایجاد الگو……………………………………………………………………………………………۲۹۲
۷-۳- غزوه ی بنی‌قریظه………………………………………………………………………………………………………………۲۹۳
۷-۳-۱- تحلیل جنگ بنی‌قریظه…………………………………………………………………………………………………..۳۰۰
۷-۳-۲- نکات آیات جهت ایجاد الگو……………………………………………………………………………………………۳۰۱
۷-۴- غزوه ی خیبر……………………………………………………………………………………………………………………….۳۰۲
۷-۴-۱- تحلیل جنگ خیبر………………………………………………………………………………………………………….۳۰۵
۷-۴-۲- آثار جنگ خیبر بر سایر مناطق یهودی………………………………………………………………………….۳۰۶
۷-۴-۳- نکات آیات جهت ایجاد الگو……………………………………………………………………………………………۳۰۷
الگوسازی با توجه به نکات آیات مرتبط با فضائل اخلاقی یهود در قرآن زمان جنگ………………….۳۱۰
نتیجه………………………………………………………………………………………………………………………………………………۳۱۵
پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………………….۳۱۷
فهرست منابع عربی………………………………………………………………………………………………………………………۳۱۸
فهرست منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………۳۳۵
فهرست منابع لاتین……………………………………………………………………………………………………………………..۳۴۶
منابع غیرمستقیم………………………………………………………………………………………………………………………….۳۴۷
چکیده به زبان انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………۳۴۸
فصـل اول
کــلیات تـحـقیق
تبیین موضوع :
خداوند متعال از زمان خلقت بشر که آن را بهترین خلقت خویش می نامد، برای هدایت انسان و رهایی وی از هواهای نفسانی و دنیاطلبی، انبیاء الهی را فرستاده است؛ اما اکثریت آدمیان به جهت عدم بهره گیری از دستورات الهی، به قهقرا گام برداشته و از اوج سرفرازی به سقوطی مرگبار روی آورده اند. جهان امروز غرق در فساد و انحرافات اخلاقی که از هر سو آوازه ی جنگ و در پی آن گرسنگی و آوارگی ملتهای ضعیف نگاهداشته شده بیداد می کند و روند بهره مندی از اختراعات زمان از استفاده ی بهینه خارج شده و به سوی نسل کشی سوق یافته است و علت اساسی این امور، مهجور قرار گرفتن آخرین کتاب آسمانی، قرآن کریم در بین مردم جهان و حتی میان خود مسلمانان است و این مسئله موجب ویرانی و تزلزل چهارچوب اعتقادات و اخلاقیات و اعمال انسانی در ابعاد گسترده ای از زندگی بشری گردیده است و صد البته که این امر به واسطه ی دشمنان قسم خورده ی اسلام کنترل و تقویت می شود و به تداوم و وخامت اوضاع، بدتر از آنچه که هست دامن می زنند و ریشه ی این خرابیها و جنایات تاریخ بشری، بیش از همه به دست صهیونیستها^[۱] صورت می گیرد که از مسائل پیش و پا افتاده در زندگی نوع بشر تا مسائل مهم زندگی انسان ها را در بر می گیرد و برای هر یک حسابی جداگانه باز نموده و تهاجمات اخلاقی و فرهنگی و اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و علمی و. . . را رقم می زند تا از این راه به اهداف شوم خویش دست یابد؛ و تنها رقیب آن که همواره در صحنه بوده و قدرت سرکوبی صهیونیستها و پیروان آنان را دارد، اسلام و بهره وری از معجزه ی جاوید، قرآن کریم است که در تمام موارد یاد شده، جهت مقابله با دشمنان اسلام، راهکارهای مناسبی قرار داده است، ولی صد افسوس که این گنج عظیم که دارای الگوهای مناسب و تضمین شده الهی است مورد بهره برداری قرار نگرفته و قشر انسانی، خویش را از این موهبت آسمانی محروم کرده است. پیامبر اسلام۶این اسوه ی تمام نمای قرآنی و اهل بیت بزرگوارشان:در آموزش راه حق تلاش بسیار نموده اند و پیروان حقیقی ایشان نیز این امر خطیر را انجام داده اند و برای بیداری انسانها زحمات بسیاری را متحمل شده اند و در این عصر نیز برای فریادرسی به وضعیت دلخراش زندگی بشری، در جهت شکوفائی نکات الهی قرآن کریم، قدمهای مؤثری برداشته شده است و در پژوهش حاضر نیز قصد شده است که با مشخص نمودن روش های قرآن و عملکرد پیامبر اسلام۶، که هر دو شعاع یک منبع نور هستند در قبال عملکرد یهودیان، نکات الگویی شاخص مطرح گردیده و با بهره وری از آن و مشخص و روشن گردیدن خط سیر قرآنی، توسط مسلمانان برای مواجهه با عملکرد یهودیان در جهان امروز الگوسازی گردد تا بدین ترتیب به راهکارهای متناسب با عملکرد یهودیان دست یابند و گامی مطمئن، به سوی برنامه ای حاوی الگوهای رفتاری صحیح برای مسلمانان در مواجهه با عملکرد یهودیان امروز، برداشته شود.

۲- ضرورت تحقیق
پژوهش ها، کتاب ها و تألیفات بی شماری درباره ی«یهود از منظر قرآن»به رشته ی تحریر درآمده است و هنوز هم«یهود از منظر قرآن»سوژه ی مناسبی برای نویسندگان و پژوهشگران جهان محسوب می گردد؛ ولی با وجود این هنوز هم پژوهش ها و نوشته ها درباره ی یهود در قرآن از دیدگاه اسلامی ناچیز و نیاز مبرم کتابخانه های جهان اسلام به آن محسوس می باشد.
بدیهی است که نگارش در موضوع مهمی مثل «الگوسازی قرآن کریم در مواجهه با یهود»که ارتباط مستقیم با رفتار امت در قبال یهودیان در جهان امروز است، از اهمیت خاصی برخوردار است.
با توجه به اهمیّت مسئله ی ارتباط مسلمانان در جهان امروز با یهودیان وعملکردهای گوناگون اقشار مختلف یهودی (مانند احبار و دانشمندان دینی، مستشرقان، خبرنگاران و یهودیان مجتمع در فلسطین اشغال شده و. . .) در قبال اسلام، برای دست یافتن مسلمانان به رفتار و کردار و گفتار صحیح در این زمینه، به نوعی الگوی مشخص و برنامه ریزی شده نیاز مبرم وجود دارد و این ضرورت موجب گردید تا این رساله بر این اساس شکل گرفته و به کنکاش درباره ی الگوسازی قرآن کریم، بپردازد.
خداوند متعال درباره ی قرآن کریم فرموده است که «ذِکْرٌ مُبارَکٌ »است. علامه طباطبائی در باره ی این آیه:[«وَ هذا ذِکْرٌ مُبارَکٌ أَنْزَلْناهُ أَ فَأَنْتُمْ لَهُ مُنْکِرُونَ»^[۲] می گوید: کلمه(هذا- این) اشاره است به قرآن و اگر آن را ذکر مبارک خواند بدین جهت بود که قرآن ذکرى است ثابت و دائم و کثیر البرکات، هم مؤمن از آن بهره‏مند مى‏شود و هم آسایش کافر را در جامعه ی بشرى تأمین نموده است، و خلاصه همه ی اهل دنیا از آن منتفع مى‏گردند، چه آن را قبول داشته باشند و چه نداشته باشند چه به حقانیت آن اقرار داشته باشند و چه منکر آن باشند. دلیل بر این معنا تجزیه و تحلیل آثار رشد و صلاحى است که همین امروز در مجتمع بشرى مشاهده مى‏کنیم زیرا اگر به عقب برگردیم و تا به عصر نزول قرآن و ما قبل آن پیش برویم مى‏فهمیم که در اثر قرآن بشر از کجا به کجا رسید، چه بود و چه شد، آن وقت مى‏فهمیم که قرآن ذکرى است مبارک که همه ی افراد بشر به وسیله آن رشد یافتند، حال چه اینکه خودشان با زبان اقرار کنند و یا آنکه از اقرار زبانى به حقانیت آن خوددارى نمایند و منکرین حق آن را زیر پا بگذارند و نعمت عظماى آن را کفران کنند گو اینکه مسلمانان هم در انکار منکرین و کفران آنان بى‏دخالت نبوده‏اند چون مسلمانان در امر قرآن کریم اهمال نمودند، هم چنان که خود قرآن از زبان رسول خدا۶نقل مى‏کند که در قیامت مى‏گوید:«یا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هذَا الْقرآن مَهْجُوراً».]^[۳] و لذا می بایست از این ذکر مبارک، الگوهای کاربردی در امور دنیوی و اخروی را بهره مند شد.
ضرورت های امروز، بیش از پیش، متخصصان تربیت دینی را بر آن داشته است تا دست به کار تهیه ی الگوهای تربیتی و آموزشی نوینی گردند. در سالهای اخیر، در این زمینه تلاشهای فراوانی در ایران و در سطح کشورهای اسلامی صورت گرفته است و راقم این سطور به عنوان عضوی از این حرکت، قصد نموده است در این راه گامی، ولو کوچک برداشته باشد. لذا بر اساس اعجاز الهی بودن و استناد به امر جاودانگی قرآن برای تمام اعصار و جوامع بشری، این کتاب آسمانی به عنوان منبع اصلی در این پژوهش است و از آن به عنوان راهنمای مسلمانان الگوسازی حاصل می گردد.
۳- هدف اصلی و اهداف جزئی تحقیق
هدف اصلی این تحقیق، عبارت است از «دست یابی به الگوی قرآنی در مواجهه با یهودیان بر است».
اهداف جزئی تر عبارتند از:
- حصول الگوی مناسب برای مسلمانان در زمان صلح با یهودیان براساس متون موثق اسلامی
- حصول الگوی مناسب برای مسلمانان در زمان جنگ با یهودیان براساس متون موثق اسلامی.
۴- مسئله ی اصلی تحقیق
مسئله اصلی رساله، الگوسازی روش های قرآن کریم است که همچون ستونی استوار و مناسب در جهت استفاده مسلمانان در مواجهه با یهودیان در عصر حاضر قابل استفاده باشد و این امر نیازمند تلاشی متفکرانه و تخصصی است تا حلقه ی اتصال الگوی تربیتی اسلامی و عمل تربیتی متصدیان امر حاصل گردد.
۵- مفاهیم اصلی و کلیدی تحقیق
مهم ترین مفاهیمی که چهارچوبی را فراهم می آورند تا پژوهش گر بر اساس آن ها با مسئله برخورد نماید و نیز واژگان کلیدی به کار رفته در این تحقیق عبارتند از: قرآن، الگوسازی، یهود، مواجهه ی قرآن کریم با یهود در زمان عدم جنگ که در حقیقت زمان آتش بس(هدنه) را نیز در برمی گیرد، مواجهه ی قرآن کریم با یهود در زمان جنگ.
۵-۱- قرآن: کتاب آسمانی مسلمانان جهان و معجزه ی جاوید، رهایی بخش نوع بشر از تاریکی ها و ظلمات دنیوی و اخروی است و یکی از بزرگترین افتخارات مسلمانان جهان در دست داشتن معجزه ی راستین پیامبرشان می باشد؛ چیزی که سایر ادیان جهان از آن محرومند و راه حل مشکل ایشان، این است که چون اسلام کامل کننده ی تمام ادیان پیشین است برای رفع محرومیت خویش به دامان اسلام چنگ زده و این کتاب گهربار را که کلام الهی است به دیده ی جان پذیرفته و در زیر لوای آن امور خویش را انتخاب کرده و اجرا نمایند. «أَتمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتىِ وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْاسْلَامَ دِینًا»^[۴]«امروز، دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین (جاودان) شما پذیرفتم»«وَ مَن یَبْتَغِ غَیرَْ الْاسْلَمِ دِینًا فَلَن یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فىِ الاَْخِرَه مِنَ الْخَاسِرِین»^[۵]«‏و هر کس جز اسلام (و تسلیم در برابر فرمان حق،) آیینى براى خود انتخاب کند، از او پذیرفته نخواهد شد و او در آخرت، از زیانکاران است.»
۵- ۲- الگوسازی
الگو عبارت است از طرح و نمونه و روبری از چوب نازک یا مقوا و کاغذ و یا پارچه ی نازک که از روی آن چیزی را می برند و یا می سازند، نمونه، النموذج، طرح.^[۶] در این رساله منظور از الگوسازی برداشت از منبع الگو و به شکل الگو درآوردن می باشد که در حقیقت برای مشخص نمودن روش های قرآن کریم در مواجهه با عملکرد یهودیان در صدر اسلام، این امر صورت گرفته است؛ تا به واسطه ی آن مسلمانان در عصر حاضر در روابط خویش با یهودیان و یا تمام کسانی که غیر یهود باشند ولی از شیوه های مشابه عملکرد یهودیان در صدر اسلام پیروی می کنند، بر اساس روش های قرآن الگو گرفته و مورد استفاده قرار گیرد. الگو گاهی لفظی و گاه عملی است و در قرآن کریم هر دو نمونه یافت می شود. در این رساله سعی بر به دست آوردن نمونه های شاخصی از مواجهه قرآن با یهود شده است که انسان های جهان امروز، بیشتر به آن مسائل مبتلا هستند و به دنبال یافتن راهی برای حلّ مشکلات در آن زمینه می باشند. در الگوسازی آیات قرآن کریم، ابتدا پیامهای آیه مشخص گردیده و بر مبنای آن طرح الگو در رابطه با موضوع مربوطه صورت گرفته است.
۵-۳- یهود

۲۰۱۰

–

بخش چهارم
تاثیر اقدامات نظامی شورای همکاری خلیج فارس بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران
مقدمه
فضای پیرامونی جمهوری اسلامی ایران پس از وقوع انقلاب اسلامی امنیتی شده و از جمله دلایل آن
می توان به فرارسیدن نقطه اوج تولید نفت، ظهور ژئوپلیتیک شیعه ، گسترش تروریسم در خاورمیانه، مطرح شدن بحث خاورمیانه بزرگ و دموکراسی سازی کشورهای منطقه ، حمله آمریکا به کشورهای افغانستان و عراق ،درگیر شدن سوریه بعنوان محور مقاومت در جنگ فرسایشی داخلی و نیز تسلط گروه تروریستی داعش بر مناطق قابل توجهی از کشورهای سوریه و عراق اشاره نمود که همه این موارد به علاوه مناقشه هسته ای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای غربی می تواند بصورت بالقوه و در برخی موارد بالغعل تهدیداتی را علیه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران ایجاد نماید . از جمله دیگر موارد مهم و قابل توجه تهدید کننده امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در سطح کلان ، می توان به اقدامات خصمانه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و همکاری آنها با کشورهای غربی بویژه آمریکا اشاره نمود که به انحاء مختلف سیاسی ، نظامی و اقتصادی در حال تهدید منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران می باشند و رهبر معظم انقلاب نیز در سخنرانی مورخه ۱۹/۱۰/۹۳ در جمع مسئولین نظام به خوبی به این نکته اشاره و اظهار داشتند « تمرکز برخی کشورهای منطقه بر معارضه با ایران اشتباهی بزرگ است » که این جمله حاکی از عمق دشمنی برخی کشورهای همسایه و مجاور کشورمان با نظام جمهوری اسلامی ایران و تهدید امنیت ملی کشور از این ناحیه می باشد .
در این بخش تلاش می گردد ضمن تبیین مفهوم تهدید امنیت ملی نسبت به بررسی ویژه تاثیر اقدامات نظامی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران اقدام گردد .
فصل اول
مفهوم شناسی تهدیدات امنیت ملی
۱ –۱ مفهوم شناسی
با عنایت به قصد بررسی تاثیر اقدامات نظامی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و تهدیدات متصوره از این ناحیه ، ابتدا نسبت به مفهوم شناسی واژه های تهدید و امنیت ملی اقدام می گردد .
۱-۱- ۱ تهدید
تهدید یکی از مهم ترین مفاهیم در حوزه مطالعات امنیتی است ، تا جایی که بسیاری از نظریه پردازان و متفکران این حوزه امنیت را با تهدید معنا نموده اند و حتی رویکرد « نا امنی به جای امنیت » خود به یکی از رویکردهای مسلط مطالعات امنیتی تبدیل شده و در این چارچوب آنچه در مرکز مباحث قرار دارد ، تهدید است (عبداله خانی ، ۱۳۸۶ ؛ ۱۳)
تهدید از سه بخش اساسی «کارگزار یا عامل تهدید » ، «حوزه تهدید » و «موضوع تهدید» تشکیل شده است . عامل تهدید در واقع هویت ( شخص یا سازمانی ) یا چیزی است که به طور بالفعل یا بالقوه توانایی ایجاد ، انتقال یا پشتیبانی از تهدید را دارد ، در حال که حوزه تهدید هویت یا چیزی است که موجودیت و یا دارایی های حیاتی آن در معرض خطر قرار گرفته است و در نهایت موضوع تهدید ، وضعیت ، پدیده ، فعالیت یا رخدادی است که به نظر می رسد قابلیت های درونی و بیرونی انتقال ، پشتیبانی یا ایجاد خطر در موجودیت یا دارایی های حیاتی بازیگر مورد آماج را در خود دارد . بعنوان مثال در بحث حمله احتمالی آمریکا به جمهوری اسلامی ایران ، عامل تهدید آمریکا ، موضوع تهدید حمله نظامی و حوزه تهدید جمهوری اسلامی ایران می باشد (عبداله خانی ، ۱۳۸۶ ؛ ۲۱ و ۲۵)
تهدید به عنوان موقعیتی تعریف شده است که در آن یک کنش گر یا گروه توانایی یا نیت تحمیل پیامد منفی بر کنش گر یا گروه دیگری دارد . تهدیدها احتمالی هستند زیرا ممکن است تحقق پیدا کنند و یا شاید عملی نشوند . بطور گسترده تر می توان تهدیدها را به دو گروه تقسیم نمود ، تهدید علیه فرد و تهدید علیه مجموعه ای از افراد . در روابط بین الملل و سیاست خارجی ، تحلیلگران و سیاست گذاران بیشتر روی تهدیدهای جمعی متمرکز می شوند و تهدیدهای جمعی می تواند به سه نوع تهدیدهای نظامی ، تهدیدهای اقتصادی و تهدیدهای فرهنگی متجلی شوند ( لطفیان ، ۱۳۸۹ ؛ ۶)
لغتنامه های معتبر بین المللی از تهدید تعاریف کمابیش مشابهی ارائه نموده اند . لغتنامه وبستر^[۴۱] برای تهدید دو تعریف ارائه نموده است ، نخست تهدید را بیان و ابراز قصد آسیب رساندن ، نابود یا تنبیه کردن دیگران از روی انتقام یا ارعاب می داند و در تعریف دوم ان را نشان دادن خطر ،آسیب و شرارت قریب الوقوع مانند جنگ تعریف کرده است .

لغتنامه لانگمن ^[۴۲] سه تعریف از تهدید ارائه نموده است ، نخست تهدید را بیان آشکار آسیب رساندن به کسی یا ناراحت کردن و به درد سر انداختن او میداند ؛ در تعریف دوم ، آن را احتمال وقوع حادثه ای بسیار بد معنا کرده و در تعریف سوم ، تهدید را شخص یا چیزی که به عنوان خطر شناخته می شود معرفی نموده است(عبداله خانی ، ۱۳۸۶ ؛ ۲۲)
ریچارد اولمان در تعریف تهدید می گوید : « تهدید نسبت به امنیت ملی عبارت از عمل یا پیامد یک سلسله از حوادث است که یا طی زمانی کم و بییش کوتاه ، کیفیت زندگی ساکنان کشور را مورد چالش قرار دهد و یا گزینه ها و دامنه اختیار فراروی حکومت ، دولت یا کنش گران غیر حکومتی را به شدت محدود کرده و آنها را در تنگنا قرار دهد ( افتخاری ، ۱۳۸۱ ؛ ۴۹ )
معناسازی تهدید با قدرت حمله یکی دیگر از تعاریف این واژه است . بر این اساس ، تهدید عبارت است از «سنجش قدرت حمله که با توجه به پارامترهایی نظیر توانایی و انگیزه تهدیدگر یا مهاجم و چگونگی اعمال آن بیان می گردد » .
چنانچه سیستمی معتقد باشد که ملل و دولت های دشمن از عوامل تهدید هستند ، در اینجا باید از طریق معیارهای مورد نظر به تعیین ملل یا دولت های دشمن بپردازد ، برای مثال ممکن است جمهوری اسلامی ایران در تعیین ملل یا دولت های دشمن معیارهای زیر را به کار گیرد :

• ملت ها و دولت هایی که براندازی حاکمیت جمهوری اسلامی ایران یکی از اهداف و دغدغه های مهم آنان است .

• ملت ها و دولت هایی که از کشور و ملت ایران متنفر هستند و برای نابودی آنها به صورت نظام مند تلاش می کنند .

• ملت ها و دولت هایی که حذف شیعیان یا نابودی جامعه شیعیان و شیعه کشی را در برنامه های اصلی خود گنجانده و به آن عمل می کنند .

• ملت ها یا دولت هایی که به دنبال تجزیه سرزمین ایران هستند .

• ملت ها یا دولت های غیرمسلمانی که به زور سرزمین های اسلامی را غصب و مسلمانان آن دیار را به صورت سیستماتیک قتل عام می کنند .

با تعیین ملل و یا دولت های دشمن می توان به این نتیجه رسید که آنان به صورت بالقوه تهدید هستند ، لذا اقدامات دشمن از هر نوع و شکلی که باشد ، در درجه اول به صورت تهدید نگریسته می شود ، مگر آنکه خلاف آن اثبات گردد .
نکته دیگر در خصوص تهدید ، انگیزه تهدید است که به چهار دسته اصلی بشرح ذیل تقسیم بندی
می گردد :

• انگیزه های ایدئولوژیک

• انگیزه های منفعت محور(سود)

• انگیزه های فردی

• انگیزه های ملی

این انگیزه ها می توانند به صورت ترکیبی باشند و می توان انگیزه های دیگری را به این مجموعه اضافه نمود اما بنظر می رسد اصلی ترین انگیزه ها نزد عوامل تهدید موارد فوق باشند . مثلاً ممکن است انگیزه
رژیم صهیونیستی و آمریکا از تهدید جمهوری اسلامی ایران ایدئولوژیک تعیین گردد . انگیزه های منفعت محور بیشتر به منظور حفظ دارایی های مادی یا توسعه آنها تحریک می شوند . انگیزه های ملی نیز بیشتر به مسئله بقاء سرزمین و یکپارچگی و هویت ملی باز می گردد (عبداله خانی ، ۱۳۸۶ : ۲۸-۳۳)
نکته مهم دیگری که بایستی در خصوص تهدید به آن اشاره و در تعیین تهدیدات امنیت ملی به آن توجه نمود ، تقسیم بندی تهدی به دو نوع تهدیدات بالقوه و تهدیدات بالفعل است که برای شناسایی هر یک شاخص هایی بشرح ذیل در نظر گرفته شده است :
تهدیدات بالقوه
تهدیدات بالقوه یا خطرهای احتمالی را می توان بر اساس شاخصه های زیر مورد شناسایی قرار داد :

• هنوز پدیده ، روند ، وضعیت یا فرایند از هویتی مستقل در چارچوب موضوع و عامل تهدید امنیتی برخوردار نشده است . یعنی پدیده ، روند یا وضعیت هنوز در چارچوب هویت های دیگر قرار داشته و تعریف می گردد .

نکته دیگر آن است که در نتیجه ارضاء شدن نیازها ، اعتقاد به مثمر ثمر بودن کوشش ها ، از حیث « منجر شدن کوشش به نتیجه جذاب» تقویت می شود و بدین ترتیب انگیزه فرد برای کوششهای بعدی را تحت تاثیر قرار می دهد . استمرار فعالیت این چرخه بازخور ، به تدریج موجب بهبود کیفیت عملکرد می شود. مدیران اجرایی باید توجه کنند که سیستم پاداش باید متناسب با «اهداف کارکنان» و «توان و تمایل» آنها طراحی شود (پورتر^[۹۱] و لاولر^[۹۲] ۱۹۶۸، ص ۱۰۵-۱۶۰ ) .

۲-۲-۳-۱۰- نظریه برابری
در این نظریه ، ضمن تاکید بر اهمیت احساس عدالت کارکنان نسبت به منصفانه بودن رفتار سازمان با آنها ، چنین ادعا می شود که اگر کارکنان احساس کنند با آنان ناعادلانه رفتار شده است ، برانگیخته می شوند تا عدالت را برقرار سازند . در ویرایش جدید نظریه برابری که به وسیله آدامز ارائه شده است چنین اظهار می شود که افراد «دریافتی خود » را با «دریافتی دیگران از سازمان» مقایسه می کنند ؛ اگر با این مقایسه به این نتیجه برسند که برخورد سازمان با کارکنان به طور نسبی غیر منصفانه است احساس بی عدالتی کرده ، برای کاهش این بی عدالتی تلاش می کنند (نگاره ۲-۱۳ ) .
البته افراد می پذیرند که کارکنان توامندتر ، دریافتی بیشتری داشته باشند ، مشروط بر آنکه کار بیشتری نیز انجام دهند یا برای انجام کار (از حیث سطح دانش و تجربه) واقعا آماده تر باشند ( آدامز و جاکوبسن^[۹۳] ، ۱۹۶۴ ، ص ۱۹-۲۵ ؛ کریتنر ، ۱۹۹۸ ، ص ۴۰۰- ۴۰۱ ) .
نظریه برابری از این حیث که رهنمود مشخص و معینی برای برقراری عدالت ارائه نمی کند ، مورد انتقاد قرار گرفته است براساس مطالعات انجام شده ، افرادی که احساس بی عدالتی می کنند ، ممکن است برای کاهش بی عدالتی ، یکی از راه های ذیل را انتخاب کنند :
میزان آورده های خود را تغییر دهند ، برای مثال انرژی کمتری صرف کار کنند یا از میزان تلاش خود بکاهند ؛
برای تغییر نتایج یا دریافتی خود از سازمان تلاش کنند برای مثال ، تقاضای افزایش حقوق یا ارتقا کنند ؛
با توجیه وضع موجود ، اورده ها یا دریافتی های خود را از حیث شناختی ، مجددا ارزیابی کنند برای مثال بگویند آخر منهم واقعا سخت کار نکردم ، پس نباید دریافتی بیشتری داشته باشم ؛
سازمان را ترک کنند ، به این ترتیب که یا غیبتهای خود را افزایش دهند یا سرانجام استعفا دهند ؛
بر سایر افراد مورد نظر و مورد مقایسه خود اثر گذاشته ، از آنان بخواهند تا خیلی سخت کار کنند ؛
افراد مورد مقایسه خود را تغییر دهند برای مثال به جای مقایسه خود با افراد سایر بخشهای سازمان ، خود را با افراد واحدهای خودشان مقایسه کنند نتایج پژوهشها انجام شده حاکی از آنند که در صورت عدم تحقق خواسته های افراد معمولا آنها شدیدتر واکنش ( یعنی ترک خدمت ) را انتخاب می کنند ( بونه و کرتز ، ۱۹۹۲ ، ص ۳۵۷ ).
ارزش عمده نظریه برابری برای مدیران در آن است که این نظریه اهمیت « فراگردهای مقایسه اجتماعی» را برجسته می سازند و تاکید می کند که افراد همواره خود را در متن جامعه و در مقایسه با دیگران ارزیابی می کنند ؛ از این رو مدیرانی که برای برخورد با مساله «احساس بی عدالتی» ، از راه حلهای موقت استفاده می کنند با مشکلات جدی مواجه می شوند .
فایده دیگر نظریه برابری آن است که مدیران را متوجه این امر می سازد که اگر اطلاعات دقیق درباره آورده ها و دریافتیهای هر فرد ، و آورده ها و دریافتی های دیگران در اختیار کارکنان قرار گیرد ، آنها ارزیابی صحیح تری از وضع موجود خواهند داشت . البته باید توجه شود که اگر کارکنان به اطلاعات دقیق درباره دیگران دست یابند ، دیگر نمی توانند « احساس بی عدالتی » را با دلیل تراشی برای خود ، کاهش دهند ( ساشکین^[۹۴] و ویلیامز^[۹۵] ، ۱۹۹۰ ، ص ۵۶-۷۱).
۲-۲-۳-۱۱- نظریه هدفگذاری
ادوین لاک از دانشگاه هاروارد ، پایگاه رفتارگرایی در آن زمان ، فارغ التحصیل شده بود . متعاقب آن مدرک دکترای خویش را زیر نظر رایان و پاتریشیا کین اسمیت از دانشگاه کرنل^[۹۶] اخذ نمود . در آنجا بود که وی به یک منتقد پرشور رفتارگرایی تبدیل شد .
رایان ( رایان ، ۱۹۴۷ ، ۱۹۷۰ ؛ رایان و اسمیت ، ۱۹۵۴ ) اظهار می دارد که رفتار توسط نیات^[۹۷] تنظیم می شود . به اعتقاد وی ، نیازها ، باورها / نگرش ها از طریق نیات بررفتار اثر می گذارند. بنابراین ، متعاقب شکل گیری ، نیات پیشایندهای بلافصلی برای پیش بینی و تبیین رفتارند . هیچ یک از نظریه های برابری و انتظار مستقیما و به وضوح به نیات توجه نداشته اند .
رساله دکترای لاک ( ۱۹۶۴ ) مبتنی بر مجموعه ای از آزمایش های آزمایشگاهی جهت آزمون فرضیه رایان در ارتباط با اثر نیات بود . اتمام این آزمایش ها ( لاک ، ۱۹۶۸ ) به طرح سه گزاره منجر شد که متعاقبا به تدوین نظریه هدفگذاری در سال ۱۹۹۰ انجامید : (۱) اهداف ویژه در مقایسه با بی هدفی یا حتی هدفی کلی مانند « بهترین تلاش خود را به عمل آور^[۹۸] » به عملکرد بالاتری منجر خواهند شد ؛ (۲) با فرض وجود تعهد به هدف ، هرچه هدف بالاتر و چالش انگیزتر باشد عملکرد بالاتر خواهد بود و (۳) متغیرهایی مانند مشوق های مالی ، مشارکت در تصمیم گیری ، بازخورد ، یا آگاهی از نتایج صرفا به میزانی بر عملکرد اثر دارند که منجر به تعیین اهداف بالا و مشخص و تعهد به آنها شوند .
به طور خلاصه ، اهداف ، دارای اثر هدایت توجه و عمل ( انتخاب ) ، بسیج انرژی یا تلاش ، تداوم تلاش در طول زمان ( مداومت ) ، و برانگیختن فرد برای ایجاد راهبردهای مرتبط (شناخت) به منظور دستیابی به هدف می باشند ( لاک ، شاو^[۹۹] ، ساری و لاتام ، ۱۹۸۱ ) . با فرض وجود تعهد به هدف^[۱۰۰] ، عملکرد شغلی بهبود می یابد زیرا هدف ، مکانیزم تنظیم گری را فراهم می آورد که به کارکن امکان می دهد تا به منظور دستیابی به هدف ، به مشاهده ، پایش ، ارزشیابی ذهنی و تطبیق رفتار شغلی خویش بپردازد .
هدف گذاری به یک ویژگی بنیادی رفتار انسان ، یعنی « هدفمندی^[۱۰۱] » اشاره دارد ( لی^[۱۰۲] ، لاک و لاتام ، ۱۹۸۹ ) . آستین^[۱۰۳] و ونکوور ( ۱۹۹۶ ) و نیز میچل و دانیلز ( ۲۰۰۳ ) با بازنگری پیشینه پژوهشی دریافتند که مضمون مشترک غالب در میان تقریبا تمامی رویکردهای روانشناختی به انگیزش ، اهداف می باشد .
آن گونه که پروین^[۱۰۴] ( ۱۹۸۹) اظهار می دارد ، مفهوم هدف به عنوان سازه ای انگیزشی ، دارای برتری های بسیاری بر تمرکز صِرف بر نیازها یا تقویت کننده های بیرونی است . با تاکید بر بازنمایی شناختی یا تصویر ذهنی یک هدف ، کارکن از اثر بی واسطه یک محرک حاضر رهایی می یابد . تا آنجا که ظرفیت شناختی کارکن به وی اجازه دهد ، می تواند آینده گرا باشد .
چنین به نظر می رسد که نتایج مربوط به دشواری هدف با نتایج اَتکینسون (۱۹۵۸) ، یک روانشناس اجتماعی که دانشجوی مک کللند^[۱۰۵] بود ، تناقض دارد . براساس نظریه نیاز پیشرفت^[۱۰۶] اتکینسون رابطه دشواری تکلیف ، یعنی احتمال موفقیت در انجام دادن تکلیف ، با عملکرد ، رابطه ای منحنی است . بالاترین سطح تلاش در تکالیفی صرف می شود که دارای سطح دشواری متوسطی هستند . گرچه ، اتکینسون دشواری هدف را نسنجید ، یافته های وی به هنگام سنجش اهداف عملکردی ، تکرار نگردیدند .
به اعتقاد مک کللند ( ۱۹۶۱ ) که یک روانشناس اجتماعی بود ، مردم دارای نیاز به کسب موفقیت و اجتناب از شکست هستند . وی همچنین اظهار داشت که برای ارزیابی این نیاز باید از آزمون اند یافت موضوع^[۱۰۷](TAT) که یک آزمون فرافکن^[۱۰۸] است ، استفاده شود ، زیرا تنها این آزمون قادر به ارزیابی این نیاز در سطح انگیزه نیمه هشیار^[۱۰۹] است . مطالعات معدودی که آزمون اندریافت موضوع را در موقعیت های مربوط به کار مورد استفاده قراردادند به نتایج منفی یا بی اعتباری در ارتباط با انتخاب هدف یا عملکرد دست یافتند ( مثلا ، رابرسون – بنت^[۱۱۰] ، ۱۹۸۳ ؛ هاروارد و بری^[۱۱۱] ، ۱۹۸۸ ) .
ماتسویی ، اکادا و کاکویاما^[۱۱۲] ( ۱۹۸۲ ) بدون استفاده از آزمون اندریافت موضوع ، دریافتند که انگیزه پیشرفت هیچ اثر مستقلی از اهداف تعیین شده ، بر عملکرد ندارد . گری یوکل و من دریافتیم که اهداف تعیین شده از سوی افراد ، عملکرد و سطح خشنودی آنان را بهتر از سنجه های شخصیتی پیشرفت ، پیش بینی می کنند ( یوکل و لاتام ، ۱۹۷۸ ) . با این حال ، کانفر و هگستاد^[۱۱۳] ( ۱۹۹۷ ) یک مقیاس ۴۸ ماده ای را جهت ارزیابی انگیزش کلی افراد تدوین نمودند . آنان با بهره گرفتن از این مقیاس دریافتند کسانی که دارای صفات پیشرفت بالا و اضطراب پائین هستند ، از خود تنظیمی^[۱۱۴] بالایی برخوردارند . اما بندورا ( ۱۹۹۷ ) با استناد به شواهد تجربی استدلال نمود که هدف گذاری ، متغیر پیش بین بهتری برای سطح عملکرد است تا سنجه های نیاز پیشرفت ، به اعتقاد ولی ، این موضوع به هدف گذاری اولویت عِلّی^[۱۱۵] می دهد . بندورا همچنین اظهار می دارد که نظریه هدف گذاری جابه جایی های^[۱۱۶] سریع در سطح انگیزشی را از طریق تغییر در فرایندهای واسطه ای مربوط به خود^[۱۱۷] تبیین می کند ، در حالی که تغییرات سریع در رفتار شخص ، سبب بروز مشکلات تبیینی برای یک تعیین کننده گرایشی^[۱۱۸] مانند نیاز پیشرفت می شود . با وجود این ، اشنایدر ( ۲۰۰۴ ، گفتگوهای شخصی ) در مورد کتاب مک کللند چنین می گوید ،
درست است که مورد پذیرش روانشناسان صنعتی / سازمانی قرار نگرفت ، اما در آموزش مردم برای پیشرفت گرایی بیشتر ، به ویژه در هندوستان ، بسیار مفید بوده است . می دانم که نسبت به نیاز پیشرفت به شدت متعصب هستیم ، اما اگر توصیف راجر براون^[۱۱۹] ( روانشناسی اجتماعی ،۱۹۶۵) را در ارتباط با این کار مطالعه کنید ، پی خواهید برد که کاری بسیار ارزشمند و سازنده است که عمدتا نادیده انگاشته شده است – احتمالا به این دلیل که بر فنون فرافکن تکیه دارد .
با این حال ، مطالعه دقیق این کتاب حکایت از آن دارد که مداخلات مک کللند هدف گذاری را نیز در بر می گرفتند .
در ارتباط با خشنودی شغلی ، لاک ( ۱۹۷۰ ) نیز مانند لالر و و پورتر ( ۱۹۶۷ ) خشنودی را پیامد عملکرد می دانست . گرچه ، به اعتقاد وی ، خشنودی حاصل رفتار هدفمند و کسب ارزش ناشی از دستیابی فرد به هدفش ( هدف هایش ) می باشد . خاص بودن هدف^[۱۲۰] ، ملزومات خودسنجی مثبت را برای فرد ترسیم می کند . هدف کلی مانند « بهترین تلاش خود را به عمل آور » در بهترین حالت یک دارو نماست^[۱۲۱] . چنین هدفی هیچ گونه اساسی را برای تنظیم تلاش شخص فراهم نمی آورد یا مبنایی ضعیف را در این ارتباط به دست می دهد ، چه رسد به این که برای ارزیابی چگونگی انجام دادن کار فرد مورد استفاده قرار گیرد . این گونه اهداف برای طیف وسیعی از دستاوردهای عملکرد ابهام برانگیزند .
هینریچ^[۱۲۲] (۱۹۷۰ ، ص ۵۲۵ ) در بازنگری مطالعات آزمایشگاهی لاک ، این پرسش را مطرح نمود که آیا نتایج مشابه « در ارتباط با هدف های پیچیده سازمانی نیز قابل حصولند » هنمان و شواب (۱۹۷۲ ) نیز در بازنگری های خویش پیرامون نظریه انتظار چنین بیان داشتند ،
یک جنبه قابل توجه در پژوهش های حوزه نظریه انتظار ، تاکید بر بررسی کارکنان در محیط طبیعی کارشان است که درجه بالایی از اعتبار بیرونی را فراهم می آورد . در مورد انگیزش این موضوع در تقابل مستقیم با پژوهش ها در ارتباط با نظریه هدف گذاری است ( لاک ، ۱۹۶۸ ) . البته ، بهایی که باید پرداخت شود ، ناتوانی کلی در تحقق استنباط های عِلّی است .
این وضعیت تقریبا همزمان با کار من در انجمن چوب خمیر کاغذ آمریکا ( لاتام و کین ، ۱۹۷۴ ؛ رونان ، لاتام ، و کین ، ۱۹۷۳ ) ، و سپس با اجرای تحقیقاتم در شرکت ویرهازر ( مثلا، لاتام و کین ، ۱۹۷۳ ) ، درحال تغییر بود . لاک و من در سال ۱۹۷۴ در نیواورلئان^[۱۲۳] ، در جلسه سالانه انجمن روانشناسی آمریکا با یکدیگر ملاقات کردیم . این ملاقات سرآغاز همکاری حرفه ای بلندمدت مادر ارتباط با هدف گذاری بود ( مثلا ، لاتام و لاک ، ۱۹۷۵، ۱۹۹۱ ؛ لاک و لاتام ، ۱۹۹۰ ، ۲۰۰۲ ، ۲۰۰۵ ) .
براساس نظریه هدفگذاری ، اگر برای هریک از افراد ، هدفی معین شود آنان برای دستیابی به هدفهای مذکور برانگیخته می شوند ؛ بنابراین ، صرفنظر از نیازها و باورهای انسانها ، «محیط» نقش حائز اهمیتی در تعیین هدف و هدایت عملکرد انسان ها دارد ؛ در واقع نظریه هدفگذاری بر این واقعیت تاکید دارد که «افراد هدفمند بهتر از افراد فاقد هدف کار می کنند» و« افراد دارای اهداف چالش برانگیز ، بهتر از افراد دارای اهداف آسان فعالیت می کنند» .
با پیشرفت مطالعات درباره نظریه هدفگذاری ، نکات ذیل مورد توجه قرار گرفت :
الف) مواردی که بر چالش انگیزی اهداف اثر می گذارند :
دقت در هدفگذاری – هرچه هدف مشخص تر باشد ، احتمال برانگیختن افراد برای عملکرد بهتر ، افزایش می یابد ؛ حتی اگر اهداف به صورت دقیق و کمی بیان شوند ، نتیجه عملکرد بهتر از هنگامی است که به افراد گفته شود« حداکثر تلاش خویش را به کار گیرید» ؛
پذیرش هدف – اهداف معمولا اهداف غیر منطقی و نامعقولی را نمی پذیرند ، زیرا دستیابی به آنها را غیر ممکن می دانند ، به همین دلیل اخذ پذیرش از افراد برای تحقق سطح معینی از اهداف حائز اهمیت است ؛
امید فرد به کامیابی در تحقق اهداف – هنگام تعیین اهداف چالش برانگیز باید دقت کرد که افراد به کامیابی و تحقق هدف امیدوار باشند یعنی افراد باید بر این باور باشند که می توانند به خوبی از عهده انجام کار برآیند.
ب ) عواملی که شدت رابطه میان اهداف و عملکرد را تعدیل می کنند تعدیل کننده
توان فرد – اگر فرد نسبت به هدف تعهد داشته باشد ، بی وقفه و پیگر مترصد تحقق آن خواهد بود ؛
تعهد نسبت به هدف – اگر افراد نسبت به هدف تعهد داشته باشند بی وقفه و پیگیر مترصد تحقق آن خواهند بود ؛
بازخور – اگر اطلاعات کافی در مورد نحوه پیشرفت افراد در تحقق هدف ، در اختیار آنها قرار گیرد عملکردشان بهبود می یابد ضمن آنکه بهتر است به طور دوره ای توصیه هایی برای بهبود کار به آنها ارائه گردد ؛
دشواری و پیچیدگی کار – هرچه کار دشوارتر باشد افراد تلاش بیشتری در جهت کس هدف انجام می دهند (رایت^[۱۲۴] ، ۱۹۹۰ ،ص ۲۲۷-۲۳۴ ) . البته همانطور که در مورد پذیرش هدف گفته شد ، هدف باید منطقی و قابل دستیابی باشد .
ج ) عواملی که بر سرعت دستیابی به هدف موثرند ( عوامل میانجی ) .
هدایت و متمرکز ساختن توجه فرد – هدف باید به گونه ای تنظیم شود که رفتارهای افراد را به فعالیتهای ضروری برای نیل به مقصود متمرکز سازد ؛
تلاش – ساز و کار تلاش و پشتکار تحت تاثیر عوامل متعددی نظیر میزان پیچیدگی کار ، میزان چالش برانگیزی آن ، توان و تمایل فرد قرار می گیرد ؛
پایداری – هدف باید بر تمایل بلندمدت فرد به انجام کار ، اثر بگذارند تا نتایج مورد نظر تحصیل گردد ( لاک^[۱۲۵] و لاتام^[۱۲۶] ، ۱۹۹۰ ، ۲۵۳ ؛ هل ریگل ، ۱۹۹۲ ، ۲۴۸- ۲۴۹ ) .
برخی از صاحبنظران نظریه هدفگذاری را از این حیث که فراگرد انگیزش را به صورت ناقص ، توصیف می کند و بسیاری از عوامل پویایی موثر بر آن را نادیده می گیرد مورد انتقاد قرار می دهند . پاسخ طرفداران نظریه هدفگذاری آن است که در واقع همه محرکها و عوامل انگیزشی در ویژگی های شکل دهنده هدف ترکیب می شوند . ولی منتقدان این سوال را مطرح می کنند که «اگر ابتدا همه عوامل انگیزشی« بر «پذیرش هدف اثر می گذارند ، پس در مرحله بعد هدفگذاری چگونه می تواند خود به شناسایی و تحریک عوامل انگیزشی بپردازد و به انگیزش بیشتر منجر شود» ؟
انتقاد دیگر آنکه در نظریه هدفگذاری تفاوتهای فردی نادیده گرفته شده و چنین فرض شده است که اهداف بر همه انسانها به طور یکسان اثر می گذارد در حالی که چنین فرضی قابل قبول نیست به علاوه در نظریه هدفگذاری ، رفتارهای محدودی مد نظر قرار می گیرد در حالی که در برخی از نظریه های انگیزشی ، مجموعه متنوعی و گسترده ای از انتخابها و رفتارها بررسی می شود .
مورد دیگر این است که در نظریه هدفگذاری بر کمیت عملکرد توجه می شود و کیفیت عملکرد نادیده گرفته می شود ارزش نظریه هدفگذاری برای مدیران ، از آن حیث است که مفاهیم ضمنی این نظریه نسبتا روشن و واضح است و به هر حال ، هدف داشتن بهتر از بی هدفی است . البته هدفها نباید به طور کلی بیان شوند . هدفها باید مشخص باشند و مورد پذیرش کارکنان قرار گیرند زیرا اگر کارکنان اهداف را بپذیرند برای تحققشان تلاش خواهند کرد .
مدیران نیز باید با بهره گرفتن از بازخورها و فراهم ساختن محرکهای خارجی در جهت تحصیل اهداف بکوشند نکته آخر اینکه از مقبولیت نظریه «مدیریت بر مبنای هدف» نیز می توان استنباط کرد که در واقع هدفگذاری به طور شهودی و فطری برای انسانها جذاب است (بونه و کرتز ، ۱۹۹۲ ، ص ۳۵۸- ۳۵۹ ؛ اشنیک^[۱۲۷] و داملر^[۱۲۸] ، ۱۹۸۹ ، ۱۰۰-۱۰۲ ) .
انگیزش کارکنان در مقایسه با مدیران
براساس مطالعات انجام شده ، « انگیزش مدیران » بیشتر تحت تاثیر عوامل ذیل قرار دارد :
چالشی بودن کار^[۱۲۹]– چالشی بودن کار ، به طوری که نه چندان ساده باشد ( که انجام آان کم اهمیت به نظر برسد ) و نه چندان دشوار باشد ( که انجام آن محال به نظر برسد) ضمن آنکه باید تسهیلاتی ایجاد شود که مدیران به طور مداوم اطلاعاتی را به صورت« بازخور و در مورد عملکرد خود» دریافت دارند . برای انجام کار چالشی ، تناسب «وظایف، مسئولیت ها و اختیارات مجریان» با «توانایی ها و خواسته های آنان» ضرورت دارد برای مثال ، مدیریت فروش ، برای بسیاری از افراد کاری چالش محسوب می شود.
مقام^[۱۳۰]– کسب مقام برای ارضاء نیازهای اجتماعی و نیاز به احترام در شمار عوامل انگیزشی مورد توجه انسانها قرار می گیرد برای مثال ارتقا مقام و منصب فرد در سازمان ممکن است عاملی برای افزایش انگیزه کاری وی محسوب شود .
تمایل به رهبری شدن^[۱۳۱]– برخی از افراد علاقه وافری دارند که در میان همکاران و همردیفان خود نقش رهبر و پیشرو را داشته باشند ؛ برای مثال ،علاقمندان تا مرجع حل مسائل و تنظیم استراتژیک یک گروه از افراد باشند .

۳

ترک احتکار (شرح لمعه، ج۱، ص ۱۱۵، تحریرالوسیله، جواهر الکلام، ج ۲۲، ۴۶۰، وسائل الشیعه)

۳۰

کامل دادن پیمانه و ترازو (جواهر الکلام، وسائل الشیعه، ج ۱۲)

۴

خوشرفتاری و گذشت کردن ( وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص۱۲۶)

۳۱

رعایت اعتدال و میانه روی در کسب درآمد (تحریرالوسیله، ج۳، جواهر الکلام، ج۲۳)

۵

منع تلقی رکبان و استقبال ار کاروانهای تجاری^[۳۸] (شرح لمعه، ج۱، ص ۱۱۳، تحریر الوسیله، جواهر الکلام، ج۲۲، ۴۷۰، مستند الشیعه، ج۱۴، ص ۳۸)

۳۲

وکیل نشدن اهالی شهر برای غریبه‌ای که به شهر می آید ( شرح لمعه، ج۱، ص ۱۱۲، جواهر الکلام، مستند الشیعه، ج۱۴، ص ۳۳).

۶

کمتر گرفتن هنگام دریافت و بیشتر پرداختن هنگام پرداخت (تحریرالوسیله، ج ۳، جواهر الکلام، شرح لمعه، ج۱، ص ۱۰۷، وسائل الشیعه، ج ۱۲)

۳۳

پرهیز از پیمانه کردن و توزین بدون آگاهی و صلاحیت لازم (شرح لمعه، ج ۱، ص ۱۰۹، تحریر الوسیله، جواهر الکلام، وسائل الشیعه)

۷

آشکار کردن عیب و نقص کالا (شرح لمعه، ج۱، ص ۱۰۵، تحریرالوسیله، ج۳)

۳۴

عدم معامله در بین الطلوعین (شرح لمعه، ج۱، ص۱۱۰، تحریر الوسیله، وسائل الشیعه، ج۱۲)

۸

فراگیری احکام تجارت (تفقه در کاری که انسان عهده‌دار آن است) (تحریرالوسیله، جواهرالکلام، شرایع، ج۴، تحریرالاحکام، ج۱، شرح لمعه، ج۱، ص ۱۰۱، المکاسب ج۴، وسائل الشیعه ج۱۲،)

۳۵

دخالت نکردن مومن در معامله برادر مومنش (شرح لمعه، ج۱، ص ۱۱۱، تحریرالوسیله، جواهر الکلام، مختلف الشیعه ج۵ ص۴۶، المبسوط فی فقه الامامیه ج۲ص۱۶۰)

۹

اقاله: پذیرش تقاضای فسخ از طرف مقابل (شرح لمعه، ج۱، ص ۱۰۳، تحریرالوسیله، جواهر الکلام، وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۱۲۵)

۳۶

ترک معامله با افراد پست نظر (شرح‌لمعه، ج ۱، ص ۱۰۸، تحریرالوسیله، جواهر الکلام، وسائل الشیعه، ج۱۲)

ادامه جدول ۲-۱: آموزه‌های اسلامی در زمینه تجارت

۱۰

لزوم معلوم بودن وزن، پیمانه‌یا تعداد به حسب نوع کالا (تحریر الوسیله، ج۳)

۳۷

زیاد نکردن قیمت کالا هنگام ندای دلال (شرح لمعه، ج۱، ص ۱۰۹، جواهر الکلام)

۱۱

معامله در هر شهر با واحدهای اندازه‌گیری همان شهر (تحریر الوسیله، وسایل الشیعه، ج۱۷، باب ۲۶، ص ۳۷۷)

۳۸