محمدی نژاد و همکاران (۲۰۰۸) به مقایسه‌ی استانی عملکرد واحدهای تولید مرغ گوشتی ایران در دهه ۷۰ پرداختند. یافته‌های تحقیق نشان میدهند که شاخص بهره‌وری کل صنعت طی سال‌های ۱۳۷۵-۱۳۶۹ به طور میانگین از رشدی برابر با ۶/۴ درصد در سال برخوردار بوده و بهره‌وری کل صنعت در این مدت به میزان چشمگیری افزایش یافته است.
دشتی و شرفا (۲۰۰۹) در مطالعه‌ی خود، وجود صرفه‌های اقتصادی در مرغداری‌های تخم‌گذار استان تهران را مورد بررسی قرار دادند. این مطالعه نشان داد که در شرایط حاضر این امکان برای صنعت مرغداری وجود دارد که با افزایش مقیاس تولید در حد اندازه‌ی بهینه، هزینه‌ی متوسط تولید محصول را بکاهد و با بهبود سودآوری خود به اقتصادی‌تر شدن فرایند تولید کمک نماید.
میری و همکاران (۱۳۸۷) اندازه گیری و مقایسه‌ی بهره‌وری بین واحدهای تولیدی تعاونی و خصوصی را انجام دادند. نتایج آنها نشان داد که مقدار بهره‌وری بر حسب مالکیت خصوصی و تعاونی در تمام فعالیتهای تولیدی و شاخص‌های محاسبه شده، تفاوت معنیداری با یکدیگر نداشته است؛ اما مقدار این شاخص فارغ از نوع مالکیت خصوصی یا تعاونی در بخشهای تولیدی تفاوت معنیداری داشته و همچنین آموزش، نقش مؤثری در افزایش بهره‌وری نیز داشته است.
در مطالعه‌ی حاجی رحیمی و کریمی (۲۰۰۹) بررسی اقتصادی و محاسبه‌ی بهره‌وری عوامل تولید در مرغداری‌های گوشتی استان کردستان مورد توجه بوده است. در این مطالعه، میانگین بهره‌وری کل برای واحدهای مورد بررسی ۹۲/۳ و بهره‌وری نهایی برای نهاده‌ی دان مصرفی ۱۳/۰ و برای نیروی کار ۴۱/۲۲۵۰ محاسبه شد.
حسینی و همکاران (۱۳۹۰) اثر سیاستهای حمایتی بر تغییرات بهره‌وری بخش کشاورزی در ایران را مورد بررسی قرار دادند. در این مطالعه، آثار سیاستهای حمایتی از بخش کشاورزی بر بهره‌وری کل عوامل تولید بخش در سال‌های ۸۷-۱۳۶۷ در چارچوب مدل خود توضیح با وقفه های گسترده (ARDL) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که شاخص حمایت از تولیدکننده‌ی بخش کشاورزی در کوتاه مدت اثر منفی و در بلند مدت، اثر مثبت و معنیداری بر بهره وری کل عوامل تولید دارد.
رفیعی و همکاران (۱۳۹۰) بهره‌وری کل عوامل تولید و محاسبه‌ی کارآیی و بازدهی مقیاس در گاوداریهای صنعتی تولیدکننده‌ی شیر را در استان گیلان مورد بررسی قرار دادند. براین اساس، تعداد ۳۲ واحد گاوداری صنعتی در سطح استان به روش نمونهگیری خوشه ای دومرحلهای انتخاب شد. نتایج محاسبات بهره‌وری کل عوامل تولید با بهره گرفتن از شاخص ترنکوئیست-تیل، نشان داد که واحدهای مورد نظر به طور میانگین از بهره‌وری مناسبی برخوردار نمیباشند. نتایج نشان داد که متغیرهای مربوط به استفاده از تلقیح مصنوعی، بهبود بهره‌وری مصرف انرژی، افزایش تحصیلات و سابقه‌ی مدیر واحد دامی منجر به بهبود بهره‌وری کل عوامل تولید واحد تولید دامی خواهد شد.
۲-۵-۲- مطالعات خارجی
روی[۱۹] (۲۰۰۲) رابطه‌ی بین اندازه‌ی واحد تولیدی و میزان بهره‌وری را مورد مطالعه قرار داد. نتایج وی نشان میدهد که واحدهای بزرگتر دارای بهره‌وری بالاتری در مقایسه با واحدهای کوچکتر میباشند. همچنین آنها گزارش کردند که میزان سابقه‌ی مدیر و استفاده از فناوریها هم در بهره‌وری واحدها مؤثر میباشد.
اندرسون و کلایسن[۲۰] (۲۰۰۸) به مطالعه‌ی عوامل مؤثر بر بهره‌وری و اندازه گیری بهره‌وری برداختند. آنها سهم رشد بهره‌وری کل عوامل در تأمین رشد تولید را حدود ۴/۳۲ درصد بدست آوردند. بر اساس نتایج، دستمزدهای واقعی، هزینه‌ی واقعی استفاده از سرمایه، نسبت کارکنان علمی، فنی و تخصصی به کل اشتغال اثر مثبت و بر بهره‌وری کل اثر منفی داشت.
ژو و لانسینک[۲۱] (۲۰۰۹) عوامل مؤثر بر بهره‌وری را در مزرعه و واحدهای تولیدی گاو شیری در آلمان، هلند و سوئد مورد مطالعه قرار دادند. نتایج آنها نشان داد که اندازه‌ی مزرعه و واحد تولیدی و تجربه‌ی مدیر واحد و صاحب مزرعه می‌توانند در تغییرات بهره‌وری بسیار مؤثر باشند.
۲-۶- جمعبندی مطالعات و ارائه مدل مفهومی تحقیق
با نگاهی به مطالعات پیشین و مبانی نظری مشخص می‌شود که عوامل متعددی در بهره‌وری بنگاههای کوچک اثرگذار هستند. بهره‌وری همواره مطلوب بوده و متضمن رفاه عمومی، محور رقابت‌های داخلی و جهانی، استفاده‌ی کارآمد از منابع، ارتقای کیفیت کالاها و خدمات و به عبارت بهتر مسیر تعالی پیشرفت و توسعه اقتصادی جامعه است. در این میان، برخی مطالعات در مورد اهمیت انرژی به خصوص در سال‌های اخیر بر بهره‌وری مطالبی عنوان کردند، برخی مطالعات دیگر در مورد کارهای آموزشی و ترویجی و چند نمونه از مطالعات هم از سابقه‌ی کارکنان و مدیر در این رابطه گفته‌اند که میتواند بر بهره وری واحد مؤثر باشد. این مطالعه با جمعآوری شاخص‌های مهم اثرگذار بر بهره وری، اثر همهی آنها را مورد مطالعه قرار میدهد.
مدل مفهومی تحقیق
فصل سوم:
روش پژوهش
۳-۱- مقدمه
تحقیق عبارت است از یک عمل منظم که در نتیجه‌ی آن پاسخهایی برای سئوالهای مورد نظر و مطرح شده پیرامون موضوع تحقیق به دست میآید (نادری و دیگران، ۱۳۷۵).
در انجام هر تحقیق، روش اجرای آن اهمیت به سزایی دارد. ممکن است پژوهشگر در جمعآوری اطلاعات و تعیین فرضیات به درستی عمل کند، لیکن روش مناسبی را برای اجرای پژوهش خود انتخاب ننماید که در این صورت با وجود تلاش از اهمیت پژوهش کاسته خواهد شد و نتیجه‌ی مطلوب حاصل نمیآید. برای پاسخ‌گویی به پرسش‌های تحقیق و نتیجهگیری درباره‌ی فرضیات، بایستی داده های گردآوری شده را که به صورت خام و غیرقابل اتکاء میباشند به اطلاعات قابل استفاده تبدیل کرد تا بتوان با توجه به آنها اقدام به تصمیمگیری کرد.
لذا، لازم است هر محقق در انجام تحقیق خود، ضمن انتخاب روش مناسب، به خوبی آن را انجام دهد. در این صورت یافته های چنین پژوهشی قابل اتکاء بوده و میتواند به شناسایی زوایای تاریک تحقیق مورد نظر کمک نماید. از این رو، در این فصل به بررسی روش تحقیق، جامعه‌ی آماری تحقیق، نمونه و روش نمونهگیری، روش اجراء پرداخته می‌شود. همچنین پرسشنامه های به کار گرفته شده در این تحقیق توضیح داده میشوند و در پایان روش آنالیز آماری بیان می‌شود.
۳-۲- روش تحقیق
تحقیق فرآیندی است که ازطریق آن میتوان درباره‌ی ناشناختهها به جستجو پرداخت و نسبت به آنها شناخت لازم را کسب کرد، در این فرایند از چگونگی گردآوری شواهد و تبدیل آنها به یافت‌هها تحت عنوان روششناسی یاد می‌شود (بازرگان و دیگران، ۱۳۷۶)
با توجه به هدف و ماهیت این پژوهش، توصیفی و از نوع پیمایشی میباشد و ابزار پیمایش در این تحقیق پرسشنامه محقق ساخته میباشد. همچنین از نظر هدف این تحقیق کاربردی میباشد. مطالعات نظری این تحقیق به صورت کتابخانهای و از طریق مقالات، کتابها، مجلات و سایتهای معتبر جمعآوری گشته است. برای جمعآوری اطلاعات مربوط به آزمون فرضها از پرسشنامه استفاده شد. به این صورت که بعد از انتخاب نمونه‌ی مورد نظر، از جامعه‌ی آماری مورد مطالعه، پرسشنامه ها به تعداد مورد نظر تکثیر و با مراجعه‌ی حضوری به واحدها، در اختیار مدیران واحدهای تولید مرغ گوشتی در شهرستان مراغه قرار گرفت. قبل از تکمیل پرسشنامه توسط پرسش‌شوندگان، توضیحات اولیه در مورد مطالعه و هدف آن و همچنین توضیحات تکمیلی در مورد سوالات برای آنها ارائه شد. برای تکمیل پرسشنامه ها وقت کافی در اختیار شرکت کنندگان قرار گرفت. نوشتن اسم و یا مشخصاتی از شرکت کنندگان برای پرسشنامه ها اجباری نبود، تا آنها در کمال راحتی به بیان نظرات خود بپردازند. بعد از جمعآوری اطلاعات از پرسشنامه ها، این اطلاعات مورد آنالیز آماری قرار گرفت و نتایج با یافته های مطالعات پیشین مقایسه و مورد بحث قرار گرفت.
۳-۳- جامعه‌ی آماری
جامعه درحقیقت شامل همهی عناصر جامعه است که موضوع تحقیق درباره‌ی آنها مصداق پیدا میکند. به عبارت دیگر جامعه، همهی اعضای واقعی یا فرضی است که محقق علاقهمند است یافته های پژوهش را به آنها تعمیم دهد. بنابراین، لازمه‌ی نمونهگیری دقیق، تعریف جامعه‌ی مورد نظر است (خورشیدی وقریشی،۱۳۸۱).
جامعه‌ی آماری این تحقیق را کلیه‌ی مدیران واحدهای تولیدی مرغ گوشتی در شهرستان مراغه تشکیل میدهند که با توجه به زیاد بودن حجم جامعه‌ی آماری، نمونهگیری به تعداد مورد نظر انجام شده است. تعداد کل واحدها در شهرستان مراغه ۶۵ واحد فعال بوده است و به این ترتیب ۶۵ مسئول این واحدها کل جامعه‌ی آماری این مطالعه را تشکیل میدهند که به علت کم بودن تعداد، همهی آنها برای شرکت در تحقیق انتخاب شده و نمونهگیری انجام نشد.
۳-۵- ابزار پژوهش
در این تحقیق از پرسشنامه‌ی محقق ساخته استفاده شد که با توجه به مولفه های در نظر گرفته شده در فرضیه ها برای بهره وری واحدهای تولید مرغ گوشتی و با کمک گرفتن از مطالعات و پرسشنامه های مشابه با موضوع، این پرسشنامه تهیه شده است. مولفههایی که در نظر گرفته شد و تعداد سوالات آنها به صورت زیر بوده است:
- بهبود مصرف انرژی (سوالات ۱-۴)
- سابقه‌ی مدیر و کارکنان (سوالات ۵-۹)
- میزان سرمایه‌ی واحد تولیدی دامی (سوالات ۱۰-۱۳)
- اندازه‌ی واحد تولیدی دامی (سوالات ۱۴-۱۷)
- آموزش و ترویج (۱۸-۲۲)
- استفاده از تکنولوژی های جدید (۲۳-۲۶)
- قیمت نهادهها (سوالات ۲۷-۳۰)
(اصل پرسشنامه در ضمیمه‌ی پایان نامه آمده است)
۳-۶-۱- اعتبار (روایی) و پایایی پرسشنامه
روایی و پایایی ویژگیهایی هستند که هر ابزار سنجشی از جمله، پرسشنامه باید دارا باشند.
اعتبار (روایی):
منظور از روایی این است که محتوای سئوالات مندرج در پرسشنامه به طور دقیق متغیرها و موضوع مورد مطالعه را بسنجیم و یا به عبارت دیگر آیا آنچه را که فکر میکنیم اندازه میگیریم، واقعاً اندازه میگیریم؟
اعتبار پرسشنامه های این پژوهش از دو بعد بررسی شد. این دو بعد به عنوان اعتبار محتوا و اعتبار سازه شناخته میشوند.
اعتبار محتوای یک ابزار به میزان کفایت پوششی اشاره دارد که محتوای مقیاسهای به کار رفته در ابزار، تمامی ابعاد مربوط به موضوع مورد مطالعه را در بر میگیرند و آنها را تبیین میکنند. تعیین اعتبار محتوا با قضاوت انجام می‌شود. چنین قضاوتی درباره‌ی اعتبار محتوا میتواند از سوی پژوهشگر صورت پذیرد یا بر عهده‌ی یک پانل قرار گیرد. اعتبار محتوای پرسشنامه این پژوهش از هر دو راه دنبال شد. در مورد اول، با تعریف دقیق هر یک از سازه های پژوهش، معیارهای سنجش هر سازه و مقیاسهای آن، از اعتبار محتوای پرسشنامه اطمینان حاصل شد. در بخش دوم، معیارها و مقیاسهای هر سازه در اختیار افراد صاحب نظر، استاد راهنما و استاد مشاور قرار گرفت. هر یک از این افراد به صورت مستقل در مورد پوشش محتوای معیارها و مقیاسها اظهار نظر کرده و در مجموع، اعتبار محتوای پرسشنامه را تأیید کردند.
اعتبار سازه، یک ابزار را از لحاظ انطباق آن با نتایجی ارزیابی میکند که از دیدگاه نظری از آن ابزار انتظار میرود. این اعتبار با مقایسه‌ی نتایج کاربرد ابزار جدید برای اندازه گیری یک سازه و نظریه یا ابزاری معتبر انجام می‌شود که برای اندازه گیری آن سازه وجود دارد (دواس[۲۲]، ۲۰۰۲). برای تأمین اعتبار سازه پرسشنامه، در درجه‌ی اول تلاش شد از مقیاسهای موجودی استفاده شود که قبلاً اعتبار آنها به اثبات رسیده بود. برای سازههایی که مقیاس معتبری برای آنها وجود نداشت، ساخت مقیاس بر اساس نظریهها و تعاریف معتبر انجام شد. برخی از معیارها نیز کاملاً عینی بودند و نیاز به اثبات اعتبار سازه آنها وجود نداشت.
۳-۶-۲- پایایی پرسشنامه
برای محاسبه‌ی پایایی شیوه های مختلفی به کار میروند از جمله‌ی آنها میتوان به اجرای دوباره‌ی روش باز آزمایی، روش موازی (همتا)، روش تصنیف (دو نیمه کردن)، ضریب همبستگی اسپیرمن، ضریب آلفای کرونباخ و…..اشاره کرد (دواس، ۲۰۰۳).
پایایی پرسشنامه خود تنظیمی و پرسشنامه‌ی محقق ساخته مورد نظر از طریق محاسبه‌ی ضریب آلفای کرونباخ تعیین شد. در این مطالعه ضریب آلفای کرونباخ برای هر یک از مولفه های مربوط در جدول ۳-۲ آورده شده است. هرچه ضریب مورد نظر به ۱ نزدیک‌تر باشد، پرسشنامه پایاتر است. با بهره گرفتن از نرم‌افزار spss ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد که مقدار آن برابر با درصد بدست آمد. به این ترتیب پرسشنامه از پایایی لازم برخوردار میباشد.
جدول ۳-۱: ضریب آلفای کرونباخ برای هر یک از زیر بخشهای پرسشنامه و کل پرسشنامه
| زیر بخشها | آلفای کرونباخ |
