عباسی اول، منحصر نموده‌ایم. باشد که تبیین این موضوع زمینه‌ای برای بررسی دیگر موضوعات دینی در شعر شعرای عرب در ادوار مختلف فراهم سازد.

۱-۲‌۰ سؤالات تحقیق

۱– اوضاع سیاسی، اجتماعی و ادبی عصر عباسی اول را چگونه ارزیابی‌ می‌کنید‌؟
۲- شعر شاعران عصر عباسی اول چه مضامین دعایی را در خود جای داده است‌؟
۳ - آیا تأثیر‌پذیری و اقتباس از قرآن و روایات در شعردعایی شاعران عصر عباسی اول مشاهده می‌شود‌؟

۱-۰۳ فرضیه‌های تحقیق

۱ – اوضاع سیاسی، اجتماعی و ادبی عصر عباسی اول نابسامان و آشفته بوده به گونه‌ای که بسیاری از شاعران این دوره و ادبیات شعری آنان تحت تأثیر اوضاع و احوال آن قرار گرفته بود.
۲- شعر شاعران عصر عباسی اول مضامین گوناگونی نظیر؛ تقرب به ذات مقدس باری تعالی با حمد و ستایش خداوند، دعا در حق پیامبر‌(ص) و اهل البیت‌(ع)، دعا در حق حاکمان و رجال دولتی، دعا در حق خویشان، بستگان، دوستان، صالحین و همچنین دعا علیه حاکمان و دشمنان را در بر می گیرد.
۳ - بخش عظیمی از اشعار دعایی شاعران عصر عباسی اول متاثر و بر گرفته از قرآن و روایات پیامبر‌(ص) و اهل البیت علیهم السلام می باشد.

۱- ۰۴اهداف تحقیق

۱- آشنایی با مضامین گوناگون دعایی در شعر شاعران عصر عباسی اول.
۲- آشنایی با تأثیر‌پذیری شعر دعایی شاعران عصر عباسی اول از آیات قرآن و روایات پیامبر‌(ص) و اهل البیت(ع) و اقتباس شعر شاعران این دوره از آیات و روایات.
۳- بررسی عنصر دعا از زوایه دید شعرا‌ی عصر عباسی و از منظر شعر عرب.

۱-۰۵ روش‌کار تحقیق

پژوهش حاضر بصورت اسنادی و کتابخانه‌ای بوده و تجزیه و تحلیل داده‌ها با تبیین و از طریق تحلیل محتوی صورت گرفته است. البته قبل از تجزیه و تحلیل داده ها در راستای گرد آوری اطلاعات ( داده ها ) اقدامات ذیل صورت پذیرفت .
مراجعه به مراکز علمی دانشگاهی ، کتابخانه ها و استفاده از نظرات اساتید و کارشناسان ذیربط و یاداشت برداری از دیوان شعرای عصر عباسی اول و دیگر منابع لازم.
کسب اطلاعات و بهره برداری از سایتهای اینترنتی در راستای کار تحقیقی .
ترجمه متون عربی مرتبط و نیز ترجمه اشعار دعایی شعرای عصر عباسی جهت استفاده لازم .
فیش برداری و….

۱-۰۶ پیشینیه‌تحقیق

با بررسی‌های به عمل آمده از متون علوم انسانی و مراجعه به کتابخانه‌ها و سایت‌های اینترنتی، مشخص گردید که بحث دعا و تأثیر آن از زوایای مختلفی همچون نقش دعا در روانشناسی فردی و اجتماعی ، نقش دعا در علوم‌تربیتی همچنین جایگاه دعا در آموزه‌های اسلامی (قرآن و روایات) مورد بررسی‌های علمی و پژوهشی قرار گرفته است و کتب و مقالات گوناگونی نیز در این رابطه با عناوینی همچون : دعا در قرآن، دعا از نظر روایات اهل البیت علیهم‌السلام، دعا و انسان و… نگارش و چاپ گردیده است اما در رابطه با موضوع بررسی دعا در شعر شعرای عصر عباسی و حتی بررسی دعا در شعر شعرای عرب در سایر اعصار نیز یافت نگردید .
۱-۰۷ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
بحث دعا از موضوعاتی است که در مبانی ادیان الهی دارای اهمیت فراوان بوده و دعا یکی از مهمترین راه‌های ارتباط موحدان و خدا پرستان با معبود خویش و رسیدن آنان به آرامش روحی و روانی می باشد. دین مبین اسلام نیز بعنوان کاملترین دین آسمانی توجه وی‍ژه‌ای به موضوع دعا داشته و آموزه‌های دین اسلام بصورت گسترده آن را بیان نموده است، محققان و پژوهشگران علوم انسانی نیز به پیروی از شارع مقدس در حوزه‌های دین، روانشناسی، جامعه شناسی و… بصورت مبسوط به آن پرداخته و آثار تحقیقی - پژوهشی گسترده ای را در این رابطه تدوین و تحریر نموده‌اند. لکن با وجود بیان موضوع بصورت پراکنده در آثار شعرای عرب، محققان و پژوهشگران علوم انسانی بصورت جامع و مدون به این امر خاص (بررسی دعا در شعر شاعران عرب) نپرداخته‌اند و در واقع‌ می‌توان گفت که این موضوع از نظر مغفول مانده است.فلذا توجه نداشتن محققین و پژوهشگران به موضوع و نبودن پژوهشی مدون و بررسی شده در این‌باره و در نتیجه عدم اطلاع جامعه از دیدگاه شعرای عرب به این موضوع اساسی، اهمیت و ضرورت انجام چنین پژوهشی را می‌رساند، از فواید این امر می‌توان علاوه بر شناخت نوع نگاه شعرا به دعا، زمینه‌سازی پژوهش و تحقیق علمی در دیگر موضوعات دینی از منظر شعر و شعرا نام برد.
۱-۸ ۰جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق
با توجه به اینکه تاکنون تحقیق مدونی با این عنوان خاص صورت نگرفته است تحقیق مورد نظر را می‌توان از لحاظ موضوع پژوهشی نو و بدیع قلمداد نمود.
۱-۰۹ دامنه زمانی و مکانی تحقیق
دامنه زمانی پژوهش حاضر از سال ۱۳۲(هـ. ق) از عصر خلافت‌ ابوالعباس سفاح اولین خلیفه عباسی تا سال ۲۳۲ (هـ. ق) بوده و گستره مکانی آن در محدوده حاکمیت خلفای عصر عباسی اول شامل بغداد، خراسان، شام، مصر، یمن، طبرستان، و مراکش‌ می‌باشد.
۱-۰۱۰ مشکلات و موانع تحقیق
از مشکلات اساسی تحقیق حاضر‌ می‌توان به کمیاب بودن منابع فارسی، عدم دسترسی به برخی از منابع عربی موجود در این راستا و نیز در دسترس نبودن دیوان برخی از شعرای موضوع تحقیق، همچنین نبود فرصت لازم جهت‌ترجمه منابع عربی در این زمینه را ذکر نمود.

فصل دوّم

جایگاه دعا درآموزه‌های اسلامی

(قرآن و روایات اسلامی )

فصل دوم
جایگاه دعا درآموزه‌های اسلامی (قرآن و روایات اسلامی)
موضوع دعا در مکتب اسلام بسیار تأکید و سفارش شده است حتی با نگاهی به دیگر ادیان آسمانی نظیر مسیحیت، یهودیت، زرتشت و… و ادیان غیر آسمانی در‌ می‌یابیم که پیروان آنان نیز دارای دعا‌ها، نیایش‌ها و اوراد و اذکار خاص خویش بوده که در عبادات از آن استفاده کرده تا ارتباط خود را با معبود خویش برقرار نمایند لکن در میان ادیان آسمانی اسلام برای دعا و نیایش اهمیت ویژه‌ای قائل است زیرا دعا، سبب ارزش انسان در درگاه الهى‌ می‌شود و توجه خداوند به انسان، به واسطه دعا، راز و نیاز و گریه و زارى به درگاه او مى‏باشد. و اگر انسان اهل مناجات نباشد براى وی هیچ ارج و منزلتی در درگاه خداوند وجود ندارد لذا اسلام تأکید دارد که تمام انسان‌ها باید در طلب حاجات همتى والا و بلند داشته باشند تا در جهت‌ خشنودى خداوند قدم برداشته‌ و از درگاه حق حاجت‌های مهم از قبیل سلامتى دین و ایمان، زندگى سعادتمندانه، محشور شدن با پیامبر اکرم صلّى الله ‏علیه ‏و آله و خاندان پاکش، عاقبت به خیرى، حفظ و پایدارى اسلام، برخوردارى از درجات شهدا را از خداوند بلند مرتبه طلب نماید.
طلب حاجت و دعا به درگاه خداوند بر دو‌گونه است:
۱) دعاهاى مطلق: به این معنا است که دعا کننده محتاج است و نیازهاى خود را به زبان خود با هر بیان و جمله‌ایی که مى‏تواند، در پیشگاه خداوند متعال اظهار کند که این گونه دعاها را دعاهاى غیر‌وارد یا غیر‌مأثور مى‏نامند.
۲) دعاهاى مأثور: به این معنا است که دعا‌کننده الفاظ و جملات مخصوصى را که از طرف
معصومین علیهم‌السلام رسیده است را بیان کند که برای بعضى از آنها وقت مثل شب قدر، روز جمعه، روز عرفه و… و محلّ مخصوصی مثل مساجد خصوصا مسجد‌الحرام و مسجد‌النبی(ص) تعیین شده است زیرا مساجد برترین مکان مقدس جهت انجام دعا و نیایش است که دارای فضیلتی ویژه‌ می‌باشد چرا که مسجد خانه خدا بر روی زمین است و اگر به عنوان مهمان در خانه خدا برویم و با خلوص او را بخوانیم خداوند به احترام این حضور و از باب میزبانی سهل‌تر و سریع‌تر زمینه اجابت دعای ما را فراهم‌ می‌سازد و اوقات خاص مثل شب قدر که خداوند آن را در قرآن کریم بهتر از هزار ماه دانسته است. و براى بعضى دیگر زمان و مکانى معین نشده است. فرق بین این دو گونه دعاها در این است که ثواب و فضیلت دعاهای مأثور براى کسى که به معناى آنها آشنا است بیش از دعاهای غیر‌ماثور است. چرا که معصومین علیهم‌‏السلام به نقائص بشر مطلع‌اند و به روحیه‌های فرد و جامعه آگاهتر و نسبت به کیفیت راز و نیازها بیناترند. از اینرو، سزاوار است دعا کننده، با چگونگى درخواست‌ها آشنا باشد و این مسئله را از ائمه معصومین علیهم‌‏السلام فرا گیرد. (الهامی‌نیا؛ بی‌تا:۱/۶۵)

۲-۱‌۰ دعا از منظر قرآن کریم

اینکه در هر مورد و موضوعی به آیات قرآن‏ کریم تمسک‌ می‌کنیم به این علت است که قرآن ام‌الکتاب و جامع‌ترین و کامل‌ترین نسخه شفا بخش برای هدایت و سعادت همیشه ‌بشر است که هر کسی علم و آگاهیش به قرآن بیشتر باشد قرآن هم بیشتر از او محافظت خواهد کرد از این‌رو هرکه عالم‏تر و آگاه‏تر و قرآنى‏تر از دیگری بیشتر در پناه قرآن دارد.(غلامرضا؛ بی‌تا:۱۴۷) و از طرفی نیایش و اهتمام به دعا در فطرت آدمى ریشه دارد همانطوری که اعتقاد به یگانگى خداوند امرى فطرى و وجدانى است و این امر را در سوره زمر آیه ۳۸ می‌خوانیم‌: ﴿‌وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ﴾
و اگر از آنها بپرسى: «چه کسى آسمانها و زمین را آفریده؟» حتماً مى‏گویند: «خدا!»
قرآن کریم، نیایش در فطرت آدمى را در سوره عنکبوت آیه ۶۵ با تشبیه جالبی‌ تبیین کرده است و می‌فرماید: ﴿فَإِذَا رَکِبُوا فِی الْفُلْکِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ یُشْرِکُونَ﴾
هنگامى که سوار بر کشتى شوند، خدا را با اخلاص مى‏خوانند (و غیر او را فراموش مى‏کنند) امّا هنگامى که خدا آنان را به خشکى رساند و نجات داد، باز مشرک مى‏شوند.

۲-۱-۰۱ اهمیت دعا در قرآن

با نگاهی به آیات قرآن اهمیت دعا و نیایش بهتر آشکار‌ می‌شود. قرآن‌کریم در آیات متعددی بندگان را دعوت به دعا و نیایش‌ می کند و شرط اجابت دعا را راز و نیاز و درخواست قلبی و زبانی‌ می‌داند:
﴿وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ﴾‌(غافر/۶۰)
پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانید تا (دعاى) شما را بپذیرم! کسانى که از عبادت من تکبّر مى‏ورزند به زودى با ذلّت وارد دوزخ مى‏شوند».
می‌بینیم که در این آیه‌ی شریفه خداوند متعال امر به دعا و طلب حاجت کرده و از طرفی در صورت دعا نمودن، تضمین اجابت فرموده و در صورت استکبار وعده ورود به جهنم با ذلت و خواری داده است.
﴿‌أَمَّن یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَیَکْشِفُ السُّوءَ وَیَجْعَلُکُمْ خُلَفَاء الْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ قَلِیلاً مَّا تَذَکَّرُونَ﴾‌(نمل/۶۲)
یا کسى که دعاى مضطرّ را اجابت مى‏کند و گرفتارى را برطرف مى‏سازد، و شما را خلفاى زمین قرار مى‏دهد آیا معبودى با خداست؟! کمتر متذکّر مى‏شوید.
﴿وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُواْ لِی وَلْیُؤْمِنُواْ بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ﴾ (بقره/۱۸۶)

۲-۳-۳- مروری بر اسناد بالادستی
۲-۳-۳-۱- مروری بر سند چشم‌انداز بیست‌ساله
مطابق سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی؛ ایران کشوری است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی علمی و فناوری در سطح منطقه با هویت اسلامی و انقلابی الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و مؤثر در روابط بین‌الملل.
برای جامعه‌ی ایرانی در افق این چشم‌انداز ۸ ویژگی‌ تعریف شده است که از این بین عبارت‌های زیر با موضوع پژوهش حاضر در ارتباط است:

توسعه‌یافته با تأکید بر عدالت اجتماعی و بهره‌مند از امنیت اجتماعی.
برخوردار از دانش پیشرفته، توانا در تولید علم و فناوری، متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه‌ اجتماعی و تولید ملی.
برخوردار از فرصت‌های برابر، توزیع متناسب درآمد، به دور از فقر.
دست یافته به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه با تأکید بر جنبش نرم‌افزاری و تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقاء نسبی درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل.
همان‌طور که می‌بینیم در این سند بر توسعه‌ی اشتغال؛ تولید علم و فناوری و علی‌الخصوص جنبش نرم‌افزاری (فناوری اطلاعات) تاکید خاصی شده است.
۲-۳-۳-۲- مروری بر سیاست‌های کلی نظام در بخش‌های مختلف
یکی از اسناد بالادستی که به تدوین سیاست‌های اجرایی در هر بخشی تاثیرگذار است سیاست‌های کلی نظام در بخش‌های مختلف است، در جدول زیر خلاصه‌یی از این سیاست‌ها آورده شده است:
جدول ‏۲‑۴- بررسی موارد مرتبط با کارآفرینی و فناوری اطلاعات در سیاست‌های کلی نظام

• سوابق مربوط:(بیان مختصر سابقه تحقیقات انجام شده درباره موضوع و نتایج به دست آمده در داخل و خارج از کشور نظرهای علمی موجود درباره موضوع تحقیق)

۱- دیبایی(۱۳۷۱) در مطالعات خود بیان می کند ،در حال حاضر گردشگری پدیده ای است که با زندگی روز مره ی مردم سروکار دارد وبه همین دلیل روز به روز توسعه ی بیشتری می یابد .بنا براین ،برای استفاده از این شرایط وجلب گردشگران بایستی از وسایل مختلف و از جمله تبلیغات مناسب بهر ه جست.

۲- داوود و فرهنگی (۱۳۷۵)درمطالعات خود به این نتیجه رسیدند که در صنعت گردشگری ،تبلیغات باید به گونه ای طراحی شود ومنطقه چنان توصیف شود تا افراد جذب آن شوند.این کار را می توان با رسانه های جمعی از قبیل روزنامه،مجلات،ارسال پستی،تلویزیون،رادیو،وغیره انجام داد.استفاده از این ابزارهانشان میدهد که تبلیغات به وسیله ی یک رسانه مشخص انجام می شود.
۳- صاعدی(۱۳۷۷)درپژوهش های خود به این نتیجه رسید، که آهنگ تبلیغات و زبان باید با تجربه ها ونگرشهای افراد تناسب داشته باشد . تبلیغ ،علاوه بر اینکه باید به زبان مشتری هدف باشد، طرح بندی ومحتوای آن نیز باید از نظر مشتری صحیح وقابل قبول باشد.تصاویر ومطلب باید به نحوی ترتیب یافته وآرایش داده شود که چشم انداز بیننده را به آرامی در تمامی تبلیغ از صدر تا ذیل هدایت کند ومنجر به ایجاد علاقه در بیننده گردد.
۴- همایون(۱۳۸۱) در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که میزان آمادگی جامعه ی میزبان برای پذیرش تحول ،مقدار مالکیت افراد بومی ودرگیر بودن آنها دراین قسم از فعالیت ،تصویری که از طریق رسانه ها و تبلیغات از گردشگران وجامعه میزبان در اختیار است نیز ازجمله عوامل موثر در طیف تغییرات فرهنگی و اجتماعی است.
۵- مدهوشی وناصرپور (۱۳۸۲)در پژوهشی نشان داده اند که بین تعداد ومراکز تصمیم گیری وتوسعه نیافتگی صنعت گردشگری ،ضعف وبازاریابی و توسعه یافتگی،ضعف امکانات زیر بنایی وخدمات گردشگری وتوسعه یافتگی ،وسرانجام فقدان فرهنگ پذیرش گردشگر وتوسعه نیافتگی صنعت گردشگری ارتباط مستقیم و معناداری وجود دارد.. در ضمن توجه به نگرش بازاریابی وتبلیغات می تواند راه حلی برای افزایش جذب گردشگران باشد .
۶- محمدیان(۱۳۸۲) در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدکه اولین وظیفه پیام تبلیغاتی جلب توجه افراد است.اگر پیام تبلیغاتی نتواند این وظیفه را به خوبی انجام دهد ،هرچقدر افراد آن را ببینند ویا بشنوند ،بدون ثمر است.
۷- بهشتی(۱۳۸۲) درتحقیقات خود به این نتیجه رسید که مشکل اصلی ما در خصوص گردشگری مشکلات فرهنگی است . مشکل گردشگری در واقع همین باور است که گردشگری را عامل انحطاط فرهنگی می دانیم . یکی از مشکلات اصلی ما در عدم جذب سرمایه ی خارجی در کشور ،تصور غلطی است که از کشور ما در ذهن دنیا ترسیم شده وگردشگری عاملی در جهت اطلاع این تصویر خواهد بود .
۸- مهرانی (۱۳۷۴)وراه چمنی (۱۳۸۳)در پژوهشهای خود به این نتیجه دست یافتندکه با برنامه ریزی واجرای دقیق مدیریت بازاریابی وتبلیغات ،میتوان تا حدود زیادی درآمد ارزی گردشگری را افزایش داد و درآمد های خارجی را متنوع کرد وکشور را از آسیب پذیری ناشی ازنوسان های قیمت نفت محفوظ داشت. در ضمن توجه به نگرش بازاریابی وتبلیغات می تواند راه حلی برای افزایش جذب گردشگران باشد.
۹- ناصری(۱۳۷۵)،ملک اخلاق ،(۱۳۸۳) در پژوهش های خود نشان دادند بین ابعاد سیاست گذاری وابعاد بازاریابی ،رابطه معناداری وجود دارد و همچنین اصلی ترین مشکلات وموانع صنعت جهانگردی کشور،موانع تشکیلاتی وسازمانی ،وجود سازمان های موازی وناهماهنگی بین سازمان های دست اندرکار جهانگردی در کشور است.
۱۰- صرافی(۱۳۸۳) در پژوهشهای خود به این نتیجه رسیده که فرهنگ شهری ،مجموعه پیچیده و در هم تنیده ای است که حاصل تعامل نظام های اقتصادی واجتماعی وفرهنگی وسیاسی شهر است .در این فرهنگ ،اقتصاد معشتی بر ارزش استفاده ،جای خود را به فرهنگ بازار مبتنی بر ارزش مبادله کالا وخدمات می دهد. روابط شخصی رو در رو و متکی بر عواطف جای خود را به روابط غیر فردی ورسمی متکی بر عقلانیت معطوف به هدف می دهد. اقتدار سنتی در عرصه سیاست ،جای خود را به فرهنگ عقلانی – قانونی در خدمت به مصالح عمومی می دهد. بنابراین فرهنگ شهری به لحاظ ساختاری و کارکردی پدیده ای جدید و حاصل دوران مدرن است ومستلزم صرف زمان وتلاش بیشتری بوده تا نهادینه وکار آمد شود..
۱۱- کاظمی (۱۳۸۳)معتقد است جهانگردی راهی است برای حفظ صیانت میراث همگانی فرهنگ جهانی ،چرا که حساسیت جهانی را به حفظ آثار فرهنگی وتاریخی وحمایت از الگوهای رفتاری و آداب سنتی که به مرور رنگ باخته اند ،ارتقاء می بخشد واز این رهگذر در راستای پایداری قدم بر می دارد.
۱۲- مهدیزاده (۱۳۸۴)در تحقیق خود به این نتیجه رسید که رسانه ها بویژه تلویزیون گرایش به این دارند که روایت هایی یکسان و نسبتا مورد وفاق از واقعیات اجتماعی ارائه کرده ومخاطبان خود را نیز سازگار با آن ” فرهنگ پذیر” کنند.
۱۳- در مطالعاتی که حیدری(۱۳۸۴) از ۲۲۰گردشگرخارجی و۳۸۵گردشگر داخلی درخصوص نقش رسانه در شناسایی مقاصد گردشگران انجام داد به این نتیجه رسید،که توصیه دوستان وآشنایان بیشترین نقش را در انتخاب مقصد داشته است .
۱۴-کاظمی(۱۳۸۵) درمطالعات خود به این نتیجه رسیده که در عصرحاضر بین فرهنگ وگردشگری رابطه دو جانبه بوجود آمده است . فرهنگ منبعی حیاتی برای توسعه گردشگری محسوب می شود وگردشگری سهم مهمی در توسعه فرهنگی دارد .پایداری می تواند وسیله وفرهنگ، نیروی محرکه آن برای رشد و توسعه گردشگری باشد .
۱۵-سقائی(۱۳۸۵)درمطالعات خود به این نتیجه رسید که به باور دست اندرکاران مشکلات وتنگناهای گردشگری در ایران را نمی توان ناشی از نارسائی های موجوددر سیستم سازمانی، تشکیلاتی وارگان متولی آن دانست . بلکه مشکل اصلی این صنعت در ایران عدم تطابق فرهنگی جامعه ایران با پاره ای از کشورهای جهان می باشد .
۱۶- موکدی(۱۳۸۶)در نتیجه مقاله ی خود چنین بیان کرده که در قرن حاضر رسانه های جمعی مهمترین تاثیر را در توسعه توریسم یک منطقه دارند،به آن شرط که از اصولی مون ،علمی وبا برنامه ریزی صحیح پیروی کنند.
۱۷- کیهانی(۱۳۸۷) در پایان نامه ی خود به این نتیجه رسید برای زندگی در جهانی که توجه به عنوان یک منبع محدود،ارزش اقتصادی دارد،چگونگی جلب توجه مخاطب ومدیریت آن از اهمیت حیاتی برخوردار است.
۱۸- علی ساعی وهمکارانش(۱۳۸۹) در مقاله ی بیان داشتند ،یکی از مشکلات اساسی جذب گردشگر در ایران ،ضعف صنعت تبلیغات است.
۱۹- رضا قلی زاده (۱۳۸۹)در نتیجه مقاله خود چنین بیان می کند که در مجموع با توجه به رابطه تنگا تنگ رسانه ها با صنعت گردشگری و نیاز مبرم این صنعت به اطلاعات فراگیر وجامع در زمینه های دانشی گوناگون ،همکاری کارشناسان وصاحبنظران حوزه های مختلف مانند روان شناسان ،جامعه شناسان ،ارتباطات ،تاریخ جغرافیا،باستانشناسی ،مطالعات فرهنگی و…. با کارشناسان این حوزه برای ارتقای شیوه های علمی وکارشناسانه فعالیت های گردشگری بسیار ضروری است.
۲۰- جعفرکریمی وهمکارانش (۱۳۹۰)درمقاله ای تحت عنوان نقش رسانه وفناوری اطلاعات در توسعه ی گردشگری پایدار بیان داشتند،صنعت گردشگری با معرفی مکان های جدید به عنوان ظرفیتهایی که هنوز مورد بهربرداری قرار نگرفته اند،معرفی محصولات جدید از کشورهای مختلف ،ارتباط در سطح بین المللی ،آشنایی با فرهنگ وآداب و رسوم مختلف وشناخت قابلیت های محط زیست ،جامعه جهانی را به منظور رسیدن به اهداف هزاره ی سوم یاری می کند.اطلاع رسانی به مردم وتبلیغات صحیح به منظور آشنا نمودن آنان با صنعت توریسم، بالابردن سطح آگاهی مردم از طریق اطلاع رسانی صحیح در توسعه ی این صنعت موثر است .
۲۱- بولان ودیوید سون (۲۰۰۵)نیز با تمرکز بر گذراندن تعطیلات در ایرلند ،درباره ی انواع مختلف رسانه ومیزان تاثیر هر یک از آنها بر مقصد گردشگران ،مطالعات و تحقیقاتی را انجام داده اند که در نتایج آنها فیلم وتلویزیون وسپس کتابها ی راهنماو مجلات را به عنوان تاثیر گذارترین ابزار تصمیم گیری گردشگران در خصوص انتخاب مقصد نشان می دهد.

• اهداف تحقیق:(شامل اهداف علمی^۱، کاربردی^۲و ضرورت‌های^۳خاص انجام تحقیق)

هدف کلی:
۱- شناخت عوامل تاثیر گذار بر توسعه ی گردشگری شهر ساری
۲-ارائه ی راهکارهای اصولی ومنطقی به متولیان وسیاست گذاران اجرایی در حوزه ی گردشگری به منظور ساماندهی امر گردشگری ،جهت جذب گردشگر وتوسعه ی آن در ایجاد اشتغال شهر ساری

• فرضیه‌ها:

دختر اهورمزدا خوانده شده است^[۱].
قبل از ورود آریاییها و هزاران سال پیش از آن که اقوام مهاجر به این سرزمین مهاجرت کنند ایران «خانه و آشیانهی مردمانی بوده که تمدن درخشانی داشته، زن را از دیدگاه برتر و متعالی نگریسته و بر قدرت زنانه که جلوه گاه تمدن و فرهنگ متعلق به دوران اولیه کشاورزی بوده است، صحّه گذاشتهاند.^[۲]»
«ویل دورانت در تاریخ تمدن درباره آنان (زن در ایران باستان) مینویسد: «در زمان زرتشت پیامبر، زنان همانگونه که عادت پیشینیان بود منزلتی عالی داشتند، با کمال آزادی و با روی گشاده در میان مردم آمد و رفت میکردند و صاحب ملک و زمین میشدند و در آن تصرف مالکانه داشتند و میتوانستند مانند اغلب زنان روزگار حاضر، به نام شوهر یا به وکالت از طرف او به کارهای مربوط او رسیدگی کنند. پس از داریوش مقام زن مخصوصاً در میان طبقهی ثروتمندان تنزل پیدا کرد.^[۳]»
آنچه در اوستا در مورد زن و مرد میباشد. متضمن برابری حقوق است. زنان و مردان پارسا به دلیل تقدیس با هم ذکر شدهاند و چون زن موجب احترام و سربلندی مقام خانه است (وندیداد سوم) اندیشه نیک و گفتار و کردار خوب و فرمانبرداری از شوهر در اوستا برای زن از صفات پسندیده و برجسته شمرده شده است (ویسپرد سوم)^[۴].

پوشش و حجاب زنان در ایران باستان مخصوص طبقهی اشراف بود و سایر زنان از قید حجاب آزاد بودند^[۵].
«ویل دورانت میگوید: «زنان بالای اجتماع جرأت آن را نداشتند جز در تخت روان روپوش دار از خانه بیرون بیایند و هرگز به آنها اجازه داده نمیشد که آشکارا با مردان آمیزش کنند.^[۶]»
مردم در زمان پیش از تاریخ از دسته ها و قبایل مختلف تشکیل شده به صورت ملوک الطوایفی زندگی میکردهاند که با افزایش شهرها و قدرت رؤسای قبایل، و اختلافات آنها موجبات جنگ و ستیز بین آنها را فراهم میکرد.
«در این جامعه بدوی، وظیفهی مخصوصی به عهدهی زن گذاشته شده بود. وی گذشته از آن که نگهبان آتش و شاید اختراع کننده و سازنده ظروف سفالین بود. میبایست چوبدستی به دست گرفته در کوهها به جستجوی ریشه های خوردنی یا جمع آوری میوه های وحشی بپردازد. شناسایی گیاهان و فصل روییدن آنها و دانههایی که میآورد. مولود مشاهدات طولانی و مداومی بود که او را به آزمایش کشت و زرع هدایت کرد^[۷].»
زن در ایران باستان در فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی و اخلاقی شرکت فعال داشته است تا جایی که بسیاری از اختراعات و پیشرفتهای بشر مرهون زنان بوده است.
«وظیفهی زن در ایران باستان، منحصر به امور اقتصادی خانواده خود نبوده، بلکه در پیشرفت تربیت اخلاقی و روحی تمام ملت نیز سهم به سزایی داشته است و مانند یک مربی اخلاق عمل میکرده است.^[۸]»
در اکتشافات باستان شناسی متعلق به فرهنگهای پیشین سمبولهایی خدایی از جنس «زن» بسیار به دست آمده است که بیانگر قدمت پرستش مادر کبیر (بانو- خدا) در جوامع کهن میباشد. اما این سمبولها منحصر به جنس زن نبوده و در کنار آنها سمبولهای خدایی از جنس مرد هم وجود داشته است در دیدگاه انسان عصر نو پدید، کشاورزی زن نماد رحمت و نعمت و خلقت و باروری و به طور کلی نشانه نیروهای طبیعی و ماورای طبیعی شناخته شده است.
زن در ایران باستان دارای شخصیت کامل انسانی و در بسیاری از موارد، شخصیت حقوقی بوده است. وی حق فعالیتهایی در زمینهی اجتماعی و تجارت داشته است و شریک زندگی در ادارهی خانواده و در واقع حق پادشاهی داشته است.
زنان ایرانی در شجاعت و دلاوری همتای مردان بوده و در مواردی در جنگها شرکت میکردند و دوشیزگان ایرانی در دعاهای خود از خداوند درخواست همسری نیرومند و قهرمان را داشتند که به آنها پسران قهرمان عطا فرماید.
۲-۱-۲- حقوق و اختیارات زنان در عصر هخامنشیان
«۱- داشتن فقط یک زن، ولی اگر زن نازا بود مرد میتوانست زن غیر عقدی داشته باشد.
۲- ازدواج بی قرارداد، قانونی نیست.
۳- کنیز همسر آزاد، مقام آزاد داشت.
۴- بهره برداری شوهر از جهیز زن که متعلق به زن و خانواده پدری اوست.
۵- قروض قبل از ازدواج فقط به عهدهی خود شخص است.
۶- اگر شوهر زن را طلاق بدهد جهیزش را با یک سهم پسری از مال خود باید به او بدهد. زن نازا فقط جهیز را پس میگیرد.
۷- در صورت خیانت زن، شوهرش او را اخراج یا برده میکند.
۸- اجازهی ازدواج زن در زمان اسارت همسر و رجوع به همسر اول در بازگشت او.
۹- در بی وفایی زن و مرد به همدیگر، مجازات زن سنگین تر است. در مورد تهمت زدن به زن محاکمه خدایی (انداختن به رود) میشود.
۱۰- مال زن متعلق به فرزند اوست و مرد ارثی نمیبرد.
۱۱- با مرگ مرد، زن علاوه بر جهیز خود سهمی از مال شوهر هم دریافت میکند.
۱۲- اختیار اموال زن با خود اوست. اجاره دادن، بخشیدن، تجارت کردن، کاسبی کردن و …
۱۳- پس از مرگ مرد زن میتواند شوهر کند. حتی بدون اجازهی فرزندان.
۱۴- ارث مساوی با برادران در صورت نداشتن جهیز.
۱۵- دختران زنان غیر عقدی از برادران جهیز میگیرند.
۱۶- طبقات نجبا و اشراف حق نداشتند با طبقات پست ازدواج کنند و شاه باید از هفت طبقه درجه اول زن انتخاب کند.»^[۹]
۲-۱-۳- ازدواج و زناشویی در ایران باستان
زناشویی از مهم ترین وظایف هر ایرانی بوده است و چون ایرانیان دارای خوی پاک و بیآلایش بودهاند برای پیکار باتجرد و زناکاری به موضوع زناشویی اهمیت میدادهاند. تا حدی که امر زناشویی را از فریضههای دینی خود میشمردند.
«چون فرزندان به سن رشد میرسیدند وسایل ازدواج آنها را پدران آماده میکردند، و انتخاب همسر و هم چنین تعدد زوجات که بسیار دیده میشود برای آن است که تعداد فرزندان بیشتر باشد.
زنان عضو خاندان سلطنتی در سلسله مراتبی جای داشتهاند که احتمالاً بر میزان نزدیکی خویشاوندی آنها، با شاه متکی بوده به عبارت دیگر، هر چه خویشاوندی زنی با شاه نزدیکتر بود این امر بیشتر بر مقام آن در میان سایر زنان درباری اثر میگذاشت^[۱۰].»
۲-۱-۴- ازدواج با محارم
ازدواج با محارم در ایران سابقهای دیرین دارد. در ایران پیش از تاریخ مجسمهای از رب النوع مادر پیدا شده که همسری دارد که در آن واحد، هم شوهر و هم فرزند او محسوب میشده است.
ازدواج خواهران و برادران در عصر حضرت آدم و حضرت ابراهیم مجاز شمرده و زناکاری شمرده نمیشده است ولی در شرع موسی این حکم لغو شد.
«در دوره هخامنشی داریوش دوم با خواهر خود پاریسا تیدا ازدواج کرده بود فرزند ایشان اردشیر دوم پس از مرگ زن اول خود با دو دختر خود آتوسا و آمستریدا ازدواج کرد^[۱۱].»
۲-۲- زن در مادر سالاری یا مادر شاهی
«دورانی که زن مقام سروری بر اجتماع و مرد را داشته، نسبت به مدت زمانی که تحت انقیاد مرد درآمده، بسیار طلاییتر بوده است. این دوران که قسمت اعظم آن مربوط به اعصار ما قبل تاریخ بوده تا پنج هزار سال، بلکه بیشتر میرسد و در تاریخ جامعه شناسی به دوره مادرشاهی معروف است که از اواسط عصر حجر تا عصر مفرغ و آغاز عصر آهن ادامه مییابد.^[۱۲]»
در عهد مادر سالاری، «زن تنها به عنوان یک الهه و نیروی الهی، مقدس و محترم بود. او با تولد فرزند، چون زمینی به موجودات جهان برکت میدهد و باعث زندگی و پویندگی میشود. زن در عهد مادر سالاری چون چشمهای جوشان است و با شیر دادن به فرزندان خود مایه حیات و زندگی است و حتی در دوره های بعد نیز این اندیشه قوت میگیرد و به عنوان الههی آب در اسطورهها مطرح میگردد.^[۱۳]»
«از اواسط عصر حجر (شش یا هفت هزار سال قبل از میلاد مسیح) تا دوران مفرغ همه با هم کار میکردند و دسترنج خود را به میان خانواده و یا اجتماع میآوردند و مادر شاه آن را میان افراد توزیع میکرد.^[۱۴]»
«این دوره به دوران مادر شاهی یا دوره کمون: دوره آزادی بشر از اسارتهای اقتصادی معروف است، که فرد و اجتماع یک نوع مسئولیت تعاونی در مقابل یکدیگر داشتند.
دوران مادر سالاری برنامه ریزی شده و آگاهانه به وجود نیامده بود. یک عهد ناخود آگاه بود که به طور طبیعی و بر اساس مسایل و مشکلات آن دوره به وجود آمده است^[۱۵]. «زن در این زمان مقامی برتر و مهم تر از مرد داشته است وجوه امتیازی چون نگهبانی آتش، دارا بودن خصال مهرورزی و صفای باطن، تخصص در ساختن ظروف گلی و ابزار و آلات حاجت دست اجتماعات، سرپرستی و بر عهده داشتن مسئولیت امور خانواده و آوردن فرزند، دست داشتن در کار زراعت و گله داری و همکاری با مردان او را ممتاز میسازد^[۱۶].»
در دوران مادر سالاری کارها بین زن و مرد تقسیم میشد و هیچ یک بر دیگری برتری نداشت. یکی ارباب و دیگری برده نبود «هرگز یکی، زن یا مرد، همه قدرتها را قبضه نمیکند و دیگری را در سایه نمیاندازد و به بردگی نمیکشاند. بر عکس از دوران پارینه سنگی تا عصر آهن، زن و مرد با انصاف و عدالت و مساوات خواهی نسبی وظایف و تکالیف را بین خود قسمت میکنند.^[۱۷]»

هر یک از این سه نوع به تقسیم‌های جزئی‌تری نیز تفکیک شده است. در همین زمینه ذکر این نکته لازم است که سه نوع نظام انتخاباتی نیز وجود دارد که عبارتند از:
۱ـ نظام انتخاباتی اکثریتی
۲ـ نظام انتخاباتی تناسبی
۳ـ نظام انتخاباتی تلفیقی
هر یک از این نظامها نیز به نوبه خود تقسیم‌بندی‌های جزئی‌تری دارد.
اگر از نظام تک حزبی صرفنظر کنیم که به عقیده بسیاری، مصداق حکومت و سیاست غیررقابتی است، در نظامهای دوحزبی یا چند حزبی، رقابت سیاسی عملی از طریق احزاب سیاسی انجام می‌شود که فعالیتهای سیاسی- مبارزاتی خود را در چارچوب قوانین انتخاباتی انجام می‌دهند و سرنوشت نهایی فعالیتها و اقدامات آنان را نظامهای انتخاباتی معین می‌سازند، در نتیجه، نهادهایی که رقابت سیاسی بوسیله آنها انجام می‌گیرد، احزاب سیاسی در کشورهای که احزاب شکل نگرفته‌اند، جناهها هستند که ساز و کار حاکم بر کل فرایند رقابت سیاسی بوقوع پیوسته در این نهادها را نظام انتخاباتی تعیین می کند.
اگرچه، با این توصیف، نهادهای رقابت سیاسی معادل احزاب سیاسی است، نباید از این مطلب غفلت کرد که بسیاری از عوامل درونی و بیرونی دست بدست هم میدهند تا نهادهای مزبور بتوانند رقابت را به انجام رسانند. برخی از این عوامل عبارتند از:
«فضای سیاسی جامعه، هزینه‌های انجام شده، نوع انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان و در نهایت دیدگاه مثبت و مساعد حاکمیت نسبت به کل جریان رقابت سیاسی.» اینها، این بخودی خود، موضوع رقابت سیاسی را با مشارکت سیاسی پیوند می‌دهند که به اختصار آنرا بررسی می‌نمائیم^[۳۸].
رقابت سیاسی و مشارکت سیاسی
گاهی از رقابت سیاسی و مشارکت سیاسی بطور همزاد یاد می‌شود، بین آنها تمایزی منظور نمی‌گردد و یکی لازمه دیگری دانسته می‌شود. در برخی از جاها نیز رقابت‌ سیاسی مصداق مشارکت سیاسی بحساب آمده، وجود مشارکت سیاسی به وجود رقابت سیاسی منوط شده است. در زمینه‌هایی نیز که مطالعات موردی صورت گرفته، بدون دقت نظری و مفهومی، رقابت سیاسی در کنار مشارکت سیاسی، بدون مرزبندی مشخص بکار برده شده است. بنابراین لازم است که در بحث از رقابت سیاسی به مشارکت سیاسی نیز در حد تبیین ارتباط دو موضوع اشاره شود تا مفهوم رقابت سیاسی از لحاظ اصطلاحی روشن‌تر گردد.

از مشارکت سیاسی، تعریف‌های متعدد و متنوعی در حوزه‌های جامعه‌شناسی سیاسی و توسعه، به هنگام بحث از نوسازی و مسائل آن، بعمل آمده است. از آنجائیکه هدف عمده مشارکت سیاسی، تأثیر‌گذاری بر قدرت سیاسی است، در تعریف‌هایی که از مشارکت سیاسی به عمل آمده، از توده مردم و تشکل‌های سیاسی به منزله طرف حساب‌های نظام سیاسی سخن بمیان آمده و براساس رابطه دولت و جامعه و تعادل‌های این دو با یکدیگر، از انواع مختلف مشارکت سیاسی یاد شده که دو نوع عمده آنها اجباری و داوطلبانه است. به علاوه، این دو نوع مشارکت در قالب نظام‌های سیاسی مختلف عینیت یافته، طوری که امروزه تقریباً، هیچ رژیم سیاسی یافت نمی‌شود که منکر مشارکت سیاسی در درون خود باشد و یا حداقل در لفظ، مشارکت سیاسی را پدیده‌ای مطلوب به حساب نیاورد.
از میان تعاریف متعدد، مشارکت سیاسی با این تعریف از مشارکت سیاسی که ما از آن داریم قرابت بیشتری دارد؛ «اینست که این تعریف از مشارکت سیاسی توانایی پوشش کلیه فعالیتهایی را داشته باشد که در جوامع مختلف، مشارکت سیاسی موردنظر است، یعنی هر نوع اقدام داوطلبانه، موفق یا ناموفق، سازمان یافته یا بی‌سازمان، مقطعی یا مستمر برای تاثیرگذاری بر انتخابات سیاست‌های عمومی، اداره امور عمومی یا گزینش رهبران و ابتکاری به شکل زد و بندهای پشت پرده و مقطعی یا مستمر جریان دارد» سیاستی در سطوح مختلف حکومتی (اعم از) محلی و یا ملی، روش‌های قانونی یا غیرقانونی را بکار گیرد^[۳۹]» با توجه به اینکه هدف اصلی مشارکت سیاسی براساس تعریف فوق‌الذکر، تأثیرگذاری بر نظام سیاسی است و بر سر میزان و نحوه همین تأثیرگذاری است که مسابقه نیروهای سیاسی شکل می‌گیرد و نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی نقش خود را نشان میدهد، می‌توان رقابت سیاسی را مصداق عینی و کامل مشارکت سیاسی دانست؛ به عبارت دیگر مشارکت سیاسی مفهومی است که با رقابت سیاسی نسبت مادری دارد و مفهوم اخیر از آن زاییده می‌شود.
در نتیجه وقتی مشارکت سیاسی واقعی، وجود عینی دارد که رقابت سیاسی شکل گرفته باشد و در جامعه خود را نشان دهد، در غیر اینصورت بطور عملی نمی‌توان گواهی داد که مشارکت سیاسی واقعی وجود خارجی یافته است. پس همانگونه که مطرح شد هر نوع اقدام داوطلبانه را با اوصاف ذکر شده، مشارکت به حساب آوردیم، پس رقابت سیاسی نیز می‌تواند مصداق مفهوم داوطلبانه، اقدامی قرار گیرد که با هدف تأثیرگذاری بر سیاست و حکومت یک کشور بین نیروهای سیاسی جریان می‌یابد و در واقع چون به نحوی از مشارکت سیاسی روئیده، محدوده‌ای به اندازه مشارکت سیاسی دارد؛ بنابراین رقابت دو جنبه
مختلف آشکار و پنهان دارد که جنبه آشکار آن در قالب رقابت سیاسی در الگوهای مشخص، و نهادهای مشخص و بخش پنهان آن در قالب‌های بی‌سازمان و ابتکاری به شکل زد و بندهای پشت پرده و مقطعی یا مستمر جریان دارد.
جدول: ویژگی‌های رقابت سیاسی در دو عصر ماقبل مدرن و مدرن