(این مقاله نخست به صورت سخنرانی در سال ۱۹۸۸ در انجمن ایرانیان دانشگاه آکسفورد ایراد شده است و سپس به بزرگداشت‌نامه دکتر غلام‌حسین صدیقی پیشکش شده است) (به نقل ازص ۸ مقدمه کتاب)
وام گیری زبان؛ دگرگونی‌های معنایی برخی واژه‌ها؛ دگرگونی و تأثیر آن بر ساخت نحوی زبان؛ فرهنگستان و پیروی از قاعده‌های ترکیب‌سازی زبان فارسی.
ــــــ . بازاندیشی زبان فارسی (نه مقاله): “زبان فارسی و کارکردهای تازه آن". تهران: نشر مرکز، ۱۳۷۲، ص ۱۴۷ـ۱۶۵؛ نیز: نشر دانش. س۴. ش۴. خردادـ تیر ۱۳۶۶، ص ۶ـ۱۳.
طبع زبان فارسی؛ امکانات واژه‌سازی در زبان فارسی؛ چند نکته درباره واژه‌سازی.
ــــــ . “فرهنگ [بزرگ] سخن پدیده‌ای نو در فرهنگ‌نویسی"[نقد اثر حسن انوری] صدای عدالت. ۳ خرداد ۱۳۸۲، ص؟.^*
ــــــ . بازاندیشی زبان فارسی (نه مقاله): “نگاهی به دگردیسی زبان فارسی". تهران: نشر مرکز، ۱۳۷۲، ص ۷۱ـ۷۴؛ نیز: نشر دانش. ش۵. ۱۳۶۲، ص؟.^*
(این مقاله نخست در سال ۱۳۶۱ در سمینار نگارش فارسی که مرکز نشر دانشگاهی برگزار کرده بود، به صورت سخنرانی ارائه شده است.)
سه گونه از دگرگونی زبان؛ نفوذ زبانی؛ زبان و میراث فرهنگی.
آقاحسینی، حسین: “بررسی کمیت مصوت‌ها در شعر فارسی". آشنا. س۴. ش۲۲. فروردین‌ـ اردیبهشت ۱۳۷۴، ص ۵۰ـ۵۵.
“واو” و “یاء"معروف و مجهول؛ اختیارات شاعری؛ درباره تغییر کمیت مصوت‌های کوتاه.
آقارسولی، زهرا. “بررسی ویژگی‌های نحوی جمله‌های ساده و مرکب گفتار کودکان ۳ تا ۵ ساله فارسی زبان تهرانی"، در کنگره گفتاردرمانی ایران (سومین، ۲۱ـ۲۳ آبان‌ماه ۱۳۷۵)، چکیده مقالات سومین کنگره گفتاردرمانی ایران. تهران: دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی، ۱۳۷۶، ص ۴۱.*
آگاه، ؟. “غمگین ـ غمناک/ گلستان، بوستان، گلشن، گلزار". پرچم نیمه ماهه. ۱۳۲۲، ص ۳۰۷ـ۳۰۸*؛ ۱۳۲۲، ص ۳۴۶*؛ نیز در: احمد کسروی. نوشته‌های کسروی در زمینه زبان فارسی. به‌کوشش حسین یزدانیان. تهران: مرکز نشر سپهر، ۱۳۵۷، ص ۴۸۶ـ۴۹۰.
۱- پسوندها و معانی آنها در: غمگین، غمناک، غمین ۲- معانی گستان، بوستان، گلشن و گلزار؛ صورت‌های “نام‌های کننده".
آل احمد، جلال. “چند نکته درباره خط و زبان فارسی". مجله علم و زندگی. س ۱۳۳۹، ص؟.*
آموزگار، اسمعیل. “فرهنگ و زبان بلوچ". فرهنگ خراسان. س۴. ش۶۰۵. دی ۱۳۴۱، ص ۵۶ـ۵۷؛ ش ۹ـ۱۰. مرداد ۱۳۴۲، ص ۸۳ـ۸۶ .
نبودن دستوری واحد برای صرف لغات و افعال/ قیدهای زمان؛ بعضی افعال

آموزگار، حبیب. “توضیحاتی بر واژه‌های پارسی” [نقد بحث “در پیرامون نابسامانی زبان فارسی"، اثر میرمهدی مؤبد]. هوخت. دوره ۲۰. ش۱۰. ۱۳۴۸، ص ۵۵ـ۵۶.
آموزگار، ژاله. “فعل خواستاری: ساخت و کاربرد آن در فارسی میانه (پهلوی)". زبان شناسی. س۹. ش۱. پیاپی ۱۷. بهار‌ـ تابستان ۱۳۷۱، ص ۲ـ۸ .
ساخت فعل خواستاری؛ چهار کاربرد فعل خواستاری.
آموزگار، فریدون. “غلط یا صحیح” [پرسش و پاسخ]. راهنمای کتاب، س۵. ش۴ـ۵. تیر ـ مرداد ۱۳۴۱، ص ۴۸۲ـ۴۸۳.
“درب” یا “در"؛ “ماهانه” یا “ماهیانه"؛ “فوق‌الذکر” یا “سابق‌الذکر"؛ “نوشته‌ها” یا “نوشته‌جات".
آویشن، اشکان. ” قیدها در تعمیم‌های معنایی". ایرانشناسی (ویژه‌نامه سال نظامی گنجوی). بتسداد، آمریکا. س۳. ش۳. پاییز ۱۳۷۰، ص ۵۸۹ـ۵۹۸.
نقش قید در برش‌های توصیفی، تأکیدی و انکاری؛ استفاده معنایی از قیدها؛ بررسی چند قید زمانی؛ بهره‌گیری از قید در تعمیم‌های معنایی.
ــــــ . “گسترش معنایی واژه‌های مترادف". کلک. س۱. ش۷. ۱۳۶۹، ص۷۰ـ۷۵.*
ــــــ . “معناشناسی دو دوران". ایرانشناسی(به مناسبت رسمی ‌شدن زبان تاجیکی «فارسی» و رواج خط فارسی در تاجیکستان). بتسدا، آمریکا. س۱. ش۴. زمستان ۱۳۶۸، ص۷۰۵ـ۷۲۵.
دگرگونی‌های معنایی؛ سرنوشت واژه‌ها در بستر دوران؛ بافت‌های زبانی و نقش استعاره در انتقال مفاهیم؛ آهنگ کند دگرگونی‌های زبانی و شتاب دگرگونی‌های فرهنگی.
ــــــ ."مقاومت زبان ‌فارسی در برابر سه هجوم". روزگار نو.س۷. ش۱. ۱۳۶۷، ص۶۵ـ۷۱؛ ش ۲، ص ۷۱ـ۷۸.*
ــــــ . “واژه‌های چارچوبی زبان (بازدارندگی، پذیرش، گسترش)"، در نامواره دکتر محمود افشار. به کوشش ایرج افشار، با همکاری محمدرسول دریاگشت. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشاریزدی، ۱۳۷۷، ج۱۰، ص ۵۶۴۶ـ۵۷۵۳.
نقش قیدها در تأثیرگذاری‌های کلامی و اعتبار بخشیدن به سخن؛ تصاویری از قیدهای “همیشه” و “اگر"؛ چند مثال از جمله‌های بی‌قید.
آهنگر، ح. “حروف «واو»” [در نقدِ نقد عبدالمحمد آیتی از کتاب “سرود آزادی“]. راهنمای کتاب. س۵. ش۱. فروردین ۱۳۴۱، ص ۱۱۵.
واو ربط و عطف؛ تقلید از فرنگیان.
آهنگر، عباس‌علی. “بند متمم فعل در زبان فارسی". زبان شناسی. س۱۷. ش۲. پیاپی ۳۴. پاییز ـ زمستان ۱۳۸۱، ص ۱ـ۲۷.
محل وقوع بند متمم فعل؛ ویژگی‌های ساختاری گروه فعلی دارای بند متمم فعل؛ اصول خاصی که بند متمم فعل طبق آن با فعل ارتباط می‌یابد.
ــــــ ."تبیین جایگاه و ماهیت بند متمم فعل در زبان فارسی". مجله علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان (ویژه‌نامه زبان و ادبیات). س۷. پیاپی ۱۸. اسفند ۱۳۸۰، ص ۶۵ـ۱۰۰.
محل وقوع بند متمم فعل؛ ویژگی‌های ساختاری گروه فعلی دارای بند متمم فعل؛ اصول و روابط نحوی متمم فعل با هسته.
ــــــ . “تحلیل جمله‌های استفهامی ساده زبان فارسی برپایه برنامه کمینه‌گرا"، ارائه شده در نخستین هم‌اندیشی دستور زبان فارسی (تهران، ۲۸ـ۲۹ بهمن‌ماه ۱۳۸۲).*
ــــــ ."تحلیلی صورت‌گرا از حرکت پرسش‌واره در زبان فارسی". مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. س۳۶. ش۲. پیاپی ۱۴۱. تابستان ۱۳۸۲، ص؟.*
آیت‌الله زاده شیرازی، مرتضی. “لهجه‌ها و گویش‌های بلاد اسلامی به روایت المقدسی"، در: مقالات و بررسی‌ها. تهران: دانشگاه تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۶۷ـ۱۳۶۸، دفتر ۴۵ـ۴۶، ص ۱۵۱ـ۱۷۱.
نکات دستوری و سبکی کتاب “احسن التقاسیم فی معرفهالاقالیم” اثر مقدسی؛ نکته‌های زبان‌شناختی و گویش‌های سرزمین‌های اسلامی (زبان‌های عربی، همه زبان‌های ایرانی رایج در قرن چهار).
آیتی، عبدالمحمد. “سرود آزادی” [نقد اثر ارسلان پوریا]. راهنمای کتاب. س۴. ش۹. آذر ۱۳۴۰، ص ۸۶۶ـ۸۷۱ .
آیوازیان، ماریا. “نام‌های اشخاص در زبان ارمنی با ریشه ایرانی"، در کنفرانس زبان شناسی (تهران، ۵ـ۶ اسفندماه ۱۳۷۴)، مجموعه‌ مقاله‌های سومین کنفرانس زبان شناسی. به‌کوشش یحیی مدرسی و محمد دبیرمقدم. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۷۶، ص ۲۷ـ۳۷.
هشت گونه مختلف اسامی.
ابراهیم‌زاده، حبیب. “یادداشتی درباره فارسی تاجیکستان"، در: نامواره دکتر محمود افشار. به‌کوشش ایرج افشار، با همکاری کریم اصفهانیان. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی، ۱۳۶۶، ج ۵، ص ۲۶۸۷ـ۲۶۹۳.
حذف فعل ربط.
ابراهیمی، مسعود. “توضیحات ساختاری چند واژه “نوش‌دارو چیست؟"[پرسش و پاسخ]. رشد آموزش زبان و ادب فارسی. س۱۶. پیاپی ۵۹. ۱۳۸۰، ص ۵۹.
ریشه‌یابی واژه‌های انوشه، دار و هوم (haoma)
ابرایی، هوشنگ. “چرا فارسی مرگ نمی‌پذیرد؟"راهنمای کتاب. س۱۴. ش ۷ـ۸ . مهر ـ آبان ۱۳۵۰، ص ۴۵۹ـ۴۶۶.
زبان و واژه؛ واژه و واژک؛ واژه‌سازی در دستور فارسی؛ سی و دو قاعده از قواعد لازار درباره قدرت واژه‌آفرینی در زبان فارسی؛ واژه‌های محدود و جمله‌های نامحدود.
ابوالحسنی چیمه، زهرا. “بررسی ساختار فعل‌های جعلی در فارسی میانه و فارسی دری". نامه فرهنگستان زبان فارسی. دوره ۶. ش۲. پیاپی ۲۲. تابستان ۱۳۸۲ (تاریخ انتشار: بهمن ۱۳۸۲)، ص ۱۰۸ـ۱۲۴.*
ابوالقاسمی، محسن. “پسوندهای فعلی"، در: مهر و داد و بهار (یادنامه دکتر مهرداد بهار). به‌کوشش امیر کاووس بالازاده. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۷۷، ص ۲۱ـ۳۲.
۱ـ در ایرانی باستانی ۲ـ در فارسی میانه ۳ـ در فارسی دری
ــــــ . “پیش واژه (۱) ـ پس‌واژه (۲) “مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی تهران. س۲۹. ش۱ـ۲. پیاپی ۱۱۷ـ۱۱۸. بهارـ تابستان ۱۳۷۰، ص ۱۱۹ـ۱۲۴.