m
این رابطه نیروی وارد بر یون در میدان داخل دام را بیان می کند. سمت چپ بیانگر نیروی وارد بر یون در سه جهت x و y وz است.
که در اینجا پتانسیل در هر نقطه در داخل میدان و a شتاب یون خواهد بود به طور مشابه و را نیز می توان به دست آورد.
طبق معادلۀ (۱-۴۴)و (۱-۴۶) داریم:
m
m (۱-۵۷)
(۱-۵۸)
یا به طور دقیق معادلۀ متی یو به صورت زیر بیان می شود:
(۱-۵۹)
که پارامتر از محاسبۀ فاز میدان متناوب به دست می آید. هنگامی که یون تحت تأثیر آن قرار می گیرد، به این پارامتر، فاز اولیه گفته می شود.
می توان با دو برابر کردن آن نیز، فاز را در نظر بگیریم که ممکن است مثبت شود. بررسی هایی که در این بحث صورت می گیرد نشان دهنده حرکت یونی در هر دو جهت مختصاتی است که معمولاًَ به صورت مستقل از هم می باشند و فقط در یک سری ثابت ها با هم تفاوت دارند.
شکل (۱-۱۷) طراحواره ای از یک دام چهار قطبی هذلولی را نشان می دهد. الکترودهای کلاهک به ولتاژ و الکترود حلقه به زمین متصل شده است.
شکل ۱-۱۷
فصل دوم
روش حل معادلات حرکت در دستگاههای چهارقطبی هذلولی
مقدمه
در روزهای اولیه، پیشرفت دستگاههای چهارقطبی، محاسبات مربوط به آن توسط تئوری تحلیل انجام می شد و این تنها راه ممکن بود. که این کار اغلب پرزحمت و سنگین بود و باید سریهای طولانی از جملات جمع زده میشدند. از وقتی که کامپیوترهای دیجیتال به طور عمومی قابل استفاده شدند انتگرالگیری عددی از معادلات حرکت یون امکان پذیر شد و ترجیح داده میشد. بعداً در برخی کاربردها، کاربرد روش ماتریسی که بر پایه دینامیک فضای فاز قرار دارد جای انتگرالگیری عددی نقطه به نقطه را گرفت، زیرا متضمن محاسبات سریعتر و ارزانتر میبود. ولی باز هم تئوری تحلیلی چند روش که به آن میپردازیم. در به کارگیری میدان چهارقطبی و درک مطلب روشهای فیزیکی به ما کمک می کند.
مسائل مقدار اولیه:
در این نوع مسائل معادله دیفرانسیل با شرط اولیه معین میشوند. تعیین مسیر یون با بهره گرفتن از انتگرالگیری از معادله متییو یک مثال مناسب از این دسته است.
۲) مسائل مقدار مرزی:
در این دسته از مسائل راه حل برای شرایط داده شده در داخل مرزهای یک منطقه مورد نیاز است جریان گرمایی در یک میله و تعیین توزیع پتانسیل در مناطق در هم رفته، مثالهایی از این نوع هستند.
معادله به فرم حالت خاصی از معادله هیل (Hill) است که معادله متییو نامیده می شود. به ازای مقادیری که پارامترهای a و q انتخاب کنند این معادله ممکن است جوابهای پایدار داشته باشد که در این صورت یون می تواند درون دام گرفتار شود و یا به دام نیفتد.
۲-۱ معادله هیل:
تعداد قابل توجهی از مسائل فیزیکی منجر به معادله دیفرانسیلی به شکل عمومی زیر می شود:
(۲-۱) ۰
F(t) یک تابع متناوب با دوره تناوب T است، که آن را میتوان به وسیله فوریه بسط داد. این معادله به عنوان معادله دیفرانسیل هیل شناخته می شود. در طیفسنجهای چهارقطبی با هر شکل موج اعمال شده به شرط آن که متناوب باشد معادله حرکت، معادله هیل است.
شکل عمومی معادله هیل را میتوان به صورت زیر نوشت:
(۲-۲)
برای حالت این معادله با قرار گرفتن به معادله متییو تبدیل می شود. طبق قضیه فلوکت، یکی از جوابهای معادله (۲-۱) به صورت زیر است[۸]:
(۲-۳)
معادله حرکت تحت تبدیل ناورداست و جواب مستقل دوم با این جایگذاری در معادله (۲-۲) به دست می آید.
با جایگذاری معادله (۲-۲) در (۲-۱) و حذف فاکتور به یک سری نامتناهی از معادلات همزمان میرسیم:
(۲-۴)
با نوشتن بر حسب و و با مساوی قرار دادن ضرایب هر یک از جملات با صفر به فرمول بازگشتی زیر بین مقدار میرسیم که اگر باشد داریم:
(۲-۵)
n روی تمام مقادیر صحیح گرفته شده است بنابراین مینویسیم که مقادیر ثابت به مقادیر بستگی دارد. [یا به (a,q) که حرکت موجی سینوسی دارند)] و به شرط اولیه بستگی ندارد. بعداً برای تعیین مقادیر توضیح میدهیم که چگونه مشخصه نمایی را می توان پیدا کرد.
حل کامل معادله (۲-۱) از دو جواب مستقل خطی تشکیل شده است یعنی:
(۲-۶)
که و ثابت های انتگرالگیری هستند و به شرط اولیه بستگی دارند.
همانطوری که قبلاً بیان شد، فقط به مقادیر a و q وابسته است. شرایط پایداری را میتوان در نمودار a-q یا نمودار پایداری نمایش داد. به ازای جواب پایدار است که β حقیقی و غیرطبیعی است. مرزهای بین نواحی پایدار و ناپایدار با مشخص می شود که m یک عدد صحیح است. این جوابها توابع مرتبه صحیح نامیده میشوند و مرزها، منحنیهای مشخصه یا مقادیر مشخصه نامیده میشوند. مثلاً در نمودار پایداری شکل (۲-۱) برای یک دستگاه که به صورت سینوسی کار می کند، برای ناحیه اول پایداری، است و برای ناحیه دوم پایداری، است.
شکل ۲-۱: نمودار پایداری a و q برای معادله متییو با در نظر گرفتن معادله در یک جهت
اگر معادله (۲-۵) بر جمله مرکزی تقسیم شود، آنگاه دترمینان ضرایب همگرا می شود و چون با رابطه زیر داریم:
(۲-۷)
برای این که مجموعه معادلات سازگار باشند، این دترمینان باید صفر باشد، میتوان نشان داد که این معادل است با[۹]:
(۲-۸)
(۲-۹)
تقریبهای خوبی برای با در نظر گرفتن دترمینان کوتاه شده به عنوان دترمینانهای ۳×۲، ۵×۵، ۴×۷ مرکزی میتوان به دست آورد که به وسیله خطوط مقطع در معادله (۲-۷) نشان داده شده است. برای جداکننده جرم در حالت سینوسی، حتی با یک دترمینان ۵×۵ به تقریبهای خوبی میرسیم که این مطلب بیان می کند هماهنگهای مرتبه بالاتر در شکل موج که در اطراف نقطه قطع شدگی وارد میشوند اثر کمی روی ماهیت حرکت یون دارد.
با بهره گرفتن از معادله (۲-۹) میتوان شرایط پایداری را برای به صورت زیر به دست آورد:
۵۰
۱۵۲۵
۲۱۰۰۰
۸۰۰۰۰۰۰
۳- ۵- آشکارساز GLR[66]
آشکارسازی هدف در رادارهای پسیو مبتنی بر سیگنال DVB-T از جمله مباحثی است که چندان مورد بحث و توجه قرار نگرفته است [۹-۴۱-۴۷]. در پردازشگر رادارهای پسیو بعد از حذف سیگنال تداخل شامل سیگنال چندمسیرگی و سیگنال مسیر مستقیم و کلاتر، معمولاً از روشهای آشکارسازی متفاوت جهت کشف اهداف استفاده می شود[۴۸]. جهت آشکارسازی مناسب هدف ابتدا باید سیگنالهای تداخل شامل سیگنال مسیر مستقیم و کلاتر توسط یکی از روشهای وفقی حدف شوند و سپس توسط یکی از روشهای آشکارسازی به کشف هدف پرداخت. برای مثال یکی از روشهای متداول آشکارسازی روش CA[67] است که بر اساس خروجی تابع ابهام عمل می کند [۴۹]. در سیگنالینگ DVB-T به علت وجود پیکهای ناخواسته و قابل توجه در تابع ابهام استفاده از این روش آشکارسازی مناسب به نظر نمیرسد. در فصل بعد با بهره گرفتن از نتایج شبیهسازیهای انجام شده این سیگنالینگ و رسم تابع ابهام آن نشان خواهیم داد که حتی پس از تضعیف و حذف پیکهای ناخواسته و مزاحم نیز باز هم تابع ابهام شرایط مطلوب و مناسبی جهت آشکارسازی هدف نخواهد داشت و استفاده از آشکارسازهای مبنی بر خروجی تابع ابهام چندان مناسب بهنظر نمیرسد. به همین دلیل در این پایان نامه به سراغ نوع دیگری از آشکارساز میرویم. آشکارساز مورد استفاده در این پایان نامه، فرم ساده شدهای از آشکارساز ارائه شده در مرجع [۵۰] میباشد. این آشکارساز عملکردی با نرخ هشدار کاذب داشته و از جهت آشکارسازی هدف در رادارهای پسیو مبتنی بر سیگنال DVB-T رفتار مناسبی دارد. در آشکارساز کلی تابع تست بصورت زیر تعریف می شود:
در رابطه فوق U بیانگر ماتریس مربوط به سیگنالهای تداخلی شامل کلاتر و اهداف تداخلی است و π┴ ماتریس تصویری متعامد نامیده می شود که تصویر یک بردار را در زیرفضای عمود بر زیر فضای سیگنال تداخل نتیجه میدهد و از رابطه بدست می آید. در این حالت در حضور کلاتر و اهداف تداخلی به کشف اهداف پرداخته می شود. در سیگنالینگ DVB-T به علت فرکانس نمونهبرداری بالا و زیاد بودن طول بردارهای مورد استفاده پیادهسازی آشکارساز کلی میسر نیست. در این پایان نامه حذف کلاتر با بهره گرفتن از الگوریتمهای وفقی انجام میپذیرد و به علت رزولوشن در برد بالای این سیگنالینگ که در حدود ۲۰ متر است میتوان از اثر هدفی بر روی هدف دیگر صرفنظر کرد و در نتیجه میتوان از فرم ساده شده آشکارساز که در ادامه معرفی خواهیم کرد استفاده کرد.
در این پایان نامه پس از اعمال روشهای وفقی جهت حذف تداخل و تمیز کردن سیگنال مشاهدات از مولفههای کلاتری به سیگنال میرسیم. حال جهت آشکارسازی هدف در هر مختصات تأخیر و داپلر (Nd، wd) از فرم ساده شدهای از آشکارساز GLR ارائه شده در مرجع [۵۰] که خاصیت CFAR[68] دارد، استفاده مینماییم. تابع تست این آشکارساز به صورت زیر میباشد [۵۰]:
که بردار بردار مشاهدات تمیز شده بعد از اعمال فیلتر وفقی میباشد و بردار با بهره گرفتن از سیگنال گیرنده مرجع یعنی به صورت زیر ساخته می شود:
نکته قابل توجه آن است که در بحث آشکارسازی با توجه به این که میدانیم اهداف فرکانس داپلری بسیار بیشتر نسبت به مولفههای کلاتری دارند پس از استفاده از روشهای مناسب حذف تداخل، آشکارسازی هدف با کمک این آشکارساز به خوبی انجام خواهد گرفت. منظور از روشهای مناسب حذف تداخل روشهایی است که بیشترین میزان تضعیف را در حالت کلاتر با مولفه داپلری صفر دارا باشد و در فرکانس داپلر غیر صفر تضعیف به مراتب کمتری داشتهباشد. در این صورت در اثر تضعیف سیگنالهای تداخل و کلاتر تضعیف موثری بر اهداف اعمال نخواهد شد.
۴- نتایج شبیهسازی در بررسی عملکرد فیلترهای وفقی در حذف تداخل و آشکارسازی هدف در رادارهای پسیو مبتنی بر سیگنال DVB-T
۴-۱- مقدمه
در این فصل نتایج شبیهسازیهای انجام شده جهت حذف تداخل، بررسی تابع ابهام سیگنالینگ DVB-T و آشکارسازی هدف در رادارهای پسیو مبتنی بر سیگنال DVB-T ارائه خواهد شد.
در شبیهسازیهای انجام شده در این پایان نامه ابتدا سیگنالهایی به طول ۲۰ و ۶۰ میلیثانیه بر اساس استاندارد DVB-T مطابق جزییات مرجع [۱۹] تولید شده است. سیگنال تولیدی در مود k2 با پهنای باند ۸ مگاهرتز و دارای باند محافظ میباشد و مدولاسیون اعمالی بر روی داده ها از نوع ۶۴QAM است. سپس با بهره گرفتن از سیگنال اولیه تولیدی و با توجه به این که سیگنال کانال مرجع شامل سیگنال مسیر مستقیم و نویز بوده و سیگنال کانال مراقبت شامل سیگنال مسیر مستقیم، سیگنالهای چندمسیرگی و کلاترها و سیگنال هدف به علاوه نویز میباشد، سیگنال کانال مرجع و مراقبت مطابق روابط زیر ساخته شده اند [۵۱].
در روابط فوق سیگنال X[n] بیانگر سیگنال اولیه تولیدی بنا بر استاندارد DVB-T میباشد. پارامترهای و به ترتیب نشاندهنده دامنه سیگنال مسیر مستقیم در کانال مرجع و کانال مراقبت میباشد. و به ترتیب بیانگر دامنه و میزان تاخیر کلاترها و و دامنه و تاخیر هدف میباشد. و نیز که بیانگر نویز کانال مرجع و مراقبت میباشند مستقل از هم تعریف شده اند. در شبیهسازیهای انجام شده توان سیگنال به توان نویز در کانال مرجع برابر با dB60 در نظر گرفته شده است. در کانال مراقبت نسبت توان سیگنال مسیر مستقیم به توان نویز برابر dB50 و مولفههای کلاتری با SNR[69]هایی در محدوده dB10 تا dB40 با داپلرهای نزدیک به صفر در نظر گرفته شده اند. برای محاسبه میزان تضعیف کلاتر[۷۰] از رابطه زیر استفاده شده است:
در رابطه مذکور Pin بیانگر توان سیگنال کانال مراقبت با حضور چندین مولفه کلاتری و Pout بیانگر توان سیگنال تمیز شده پس از اعمال فیلتر وفقی میباشد. میدانیم که در رادارهای پسیو مبتنی بر سیگنال DVB-T منظور از سیگنال تمیز شده در اصل همان سیگنال خطا بر اساس مفاهیم فیلترهای وفقی میباشد. در شبیهسازیهای انجام شده ابتدا پارامتر مناسب فیلترهای وفقی LMS، NLMS، VSLMS، VSNLMS، RLS و FT-RLS جهت تضعیف مناسب تداخل تنظیم شده و سپس با به کارگیری پارامترهای مناسب در هر روش به حذف تداخل پرداخته می شود و عملکرد فیلترهای وفقی مذکور مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتهاست. در نهایت به بررسی تابع ابهام سیگنالینگ پرداخته شده و چگونگی کشف هدف مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
۴-۲- تنظیم مناسب پارامترهای فیلترهای وفقی
در این پایان نامه، در شبیهسازیهای انجام شده ابتدا پارامترهای فیلترهای وفقی مذکور در فصل سوم تنظیم شده و پارامترهای مناسب اتخاذ شده است، سپس بر اساس پارامتر مناسب انتخاب شده عملکرد روشهای مختلف در حذف تداخل و کشف هدف مورد بررسی قرار گرفته است. در این بخش نحوه انتخاب پارامتر مناسب و پارامترهای مناسب اتخاذ شده برای هر روش معرفی خواهد شد.
برای انتخاب پارامتر مناسب در هر روش میزان تضعیف کلاتر بر اساس محدوده مناسبی از پارامترها بررسی و استخراج شده است. از آنجا که کلاترها دارای مولفههای داپلری صفر یا نزدیک به صفر هستند و اهداف مورد نظر برای آشکارسازی دارای مولفههای داپلری نسبتاً بزرگی هستند، مقدار مناسب پارامتر در هر روش مقداری خواهد بود که بیشترین میزان تضعیف را در حالت کلاتر با مولفه داپلری صفر دارا باشد و در فرکانس داپلر غیر صفر تضعیف به مراتب کمتری داشته باشد. در این صورت در اثر تضعیف سیگنالهای تداخل و کلاتر، تضعیف موثری بر اهداف اعمال نخواهد شد و آشکارسازی هدف بهتر صورت خواهد گرفت. در ادامه در جدولهای شماره ۴-۱ الی ۴-۶ میزان تضعیف کلاتر در روشهای وفقی حذف تداخل بر اساس تغییر پارامترهای هر روش در حالت غیر داپلری کلاتر و در حالتی که کلاتر دارای مولفه فرکانسی با داپلر ۵/۰ و ۱۰ هرتز میباشد، محاسبه شده است. مقدار مناسب پارامتر در هر روش مقداری خواهد بود که در حالت غیر داپلری کلاتر تضعیف تداخلی به مراتب بیشتر از حالت داپلری کلاتر داشته باشد.
۴-۲-۱- تنظیم مناسب پارامترهای فیلترهای وفقی خانواده LMS
همان طور که در فصل سوم به تفصیل بیان شد در الگوریتم LMS، μ پارامتر موثر در سرعت همگرایی و نحوه عملکرد الگوریتم میباشد در نتیجه برای آن که فیلتر وفقی مبتنی بر الگوریتم LMS عملکرد مناسبی در حذف تداخل و آشکارسازی هدف داشته باشد باید پارامتر μ به خوبی تنظیم و انتخاب شود. جدول ۴-۱ میزان تضعیف کلاتر در الگوریتم LMS بر اساس تغییر پارامتر μ در محدوه مجاز و مناسب در حالت داپلری و غیر داپلری کلاتر را نشان میدهد. محدوه مجاز μ محدودهای است که مطابق شرایط مذکور در فصل ۳، پارامتر μ در شرط همگرایی الگوریتم LMS صدق کند و منظور از محدوده مناسب پارامتر μ نیز محدودهای است که تضعیف کلاتر به بیش از dB30 رسیده باشد. همان طور که از جدول مشخص است مقدار مناسب پارامتر μ در الگوریتم LMS برابر با ۹-۱۰×۲/۱ خواهد بود. زیرا با انتخاب این مقدار برای پارامتر μ به بیشترین مقدار تضغیف تداخل در حالت غیر داپلری کلاتر رسیده و میزان نزول تضعیف تداخل با افزایش فرکانس داپلر کلاتر از بقیه مقادیر انتخابی بیشتر است.
جدول شماره ۴-۱: میزان تضعیف کلاتر بر حسب پارامتر μ در الگوریتم LMS
پارامتر μ
CA(dB) در فرکانس داپلر صفر
CA(dB) در فرکانس داپلر ۵/۰ هرتز
CA(dB) در فرکانس داپلر ۱۰ هرتز
۱۰-۱۰×۱۶/۱
۵/۳۱
۵/۳۱
۳۱
۱۰-۱۰×۱/۲
۵/۳۳
۵/۳۳
۳۳
۱۳۰
۱٫۵۶۷۱
۶/۴۷۶۴
۶/۴۷۴۴
۱۴۰
۱/۸۷۹۸
۶/۹۸۴۸
۶/۹۸۲۸
۱۵۰
۲/۱۷۶۷
۷/۴۸۶۴
۷/۴۸۴۴
- ارزش میدان نفتی با اختیارات و بدون اختیارات
بر حسب قیمت نقدی (محور عمودی با ۱۰۹ نرمال شده است)
منبع: یافتههای محقق
برای استخراج قیمتهای تغییر اختیار از نمودار دادههای جدول (۴-۷) میتوان استفاده کرد. این قیمتهای تغییر اختیار به هزینه تغییر حالت یعنی و بستگی دارند. در این مطالعه فرض شده است که باشد[۱۳۲]. از نمودار زیر پیدا است که برای قیمتهای تقریبا بزرگتر از ۶۰ دلار اختیار بازکردن پروژه انتخاب میشود. برای قیمتها در بازه ۲۰ دلار و ۴۰ دلار اختیار تعطیلی موقت انتخاب میشود. از انجا که در نمودار زیر نمیتوان نقاطی را یافت که در آنها ارزش پروژه در هر دو اختیار صفر باشد بنابراین نمیتوان به صورت دقیق تعیین کرد که دامنه قیمتها برای اختیار تعطیلی دائمی از بالا به چه عددی کراندار است.
-تفاضل دو اختیار باز و بستن بر حسب قیمت نقدی
(بر حسب ۱۰۹ نرمال شده است)
منبع: یافتههای محقق
- مقایسه ارزش پروژه در حالت بدون اختیار بر حسب قیمت نقدی
منبع: یافتههای محقق
- مقایسه ارزش پروژه بر حسب قیمت نقدی
منبع: یافتههای محقق
از نمودار شکل (۴-۳) مشاهده میشود که با کاهش انحراف معیار از۵۰۲/۰ به ۴۰۲/۰ ارزش پروژه در حالت بدون اختیار افزایش مییابد. زیرا با کاهش انحراف معیار ریسک موجود در قیمت نفت خام کاهش مییابد و این بدین معناست که سرمایهگذار با اطمینان بالاتری سرمایهگذاری انجام میدهد. همانطور که از نمودار مشاهده میشود در قیمتهای بالاتر فاصله بین ارزش آنها نیز بیشتر میشود.
شکل (۴-۴) کاهش واریانس و افزایش نرخ بهره را برای یک میدان نفتی برای اختیار بستن پروژه نشان میدهد. همانطور که قبلا بیان شد اختیارات موجود در این مطالعه از نوع خرید امریکایی است. بنابراین مشاهده میشود که با افزایش نرخ بهره، ارزش پروژه با اعمال اختیار بستن افزایش مییابد. با کاهش واریانس قیمت نقدی، نیز ارزش پروژه افزایش مییابد. مشاهده میشود که در قیمتهای بالاتر برای قیمت نقدی نفت خام ارزش پروژه در دو حالت افزایش نرخ بهره و کاهش واریانس قیمت نقدی نفت خام اختلاف بیشتری با حالت پایه دارند. این نتایج برای اختیار باز کردن پروژه با استفاده شکل (۴-۵) قابل استخراج است.
- مقایسه ارزش پروژه در حالت بدون اختیار بر حسب قیمت نقدی
منبع: یافتههای محقق
بنابراین میتوان نتیجه گرفت که یک پروژه بسته به رفتار عوامل ریسکی(قیمت نقدی) مدیریت شود. که برای میدان نفتی مدنظر باید برای قیمتهای بالاتر از ۶۰ دلار تا اختیار باز کردن و زیر ۴۰ دلار اختیار تعطیلی موقت را اعمال نمود. هرچند در این مطالعه هزینه اولیه معادل ۵۱ دلار برای هر بشکه است.
نتایج مدل تک عاملی با بازدهی آسایش
یکی از فروض چشمپوشی شده در مدل (۱-۳)، وجود بازدهی آسایش است. بنابراین در این بخش بازدهی آسایش به دو صورت تصادفی و ثابت در مدل وارد شود و اثرات آنها بر ارزش اختیارات و قیمت تغییر بررسی شود.
با بهره گرفتن از تکنیک مونتکارلو، پارامترهای تخمین زده شده ( جدول (۴-۲) و جدول (۴-۳) ) و اطلاعات اقتصادی و فیزیکی میدان نفتی مد نظر معادلات (۳-۱۶۳) و (۳-۱۶۴) حل مینمایم. ارزش میدان نفتی را برای مدل تک عاملی و دو عاملی در قالب روش ارزش فعلی و روش اختیارات واقعی ارزیابی مینمایم.
در ابتدا ارزش میدان نفتی برای مدل تک عاملی را در دو حالت بدون اختیارات (روش ارزش فعلی) و با اختیارات (باز ، بستن و رها کردن) محاسبه مینمایم. در جدول (۴-۸) بیان میشود.
– ارزش پروژه میدان نفتی در حالت باز و بسته و بدون اختیار
منبع: یافتههای محقق
ستون ۱
ستون ۲
ستون ۳
قیمت نقدی هر بشکه نفت خام(بر حسب دلار)
منت خدای را عزوجل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت. هر نفسی که فرو میرود ممد حیات است و چون برمیآید مفرح ذات. پس در هر نفسی دو نعمت موجود است و بر هر نعمتی شکری واجب. باران رحمت بینصیبش همه را رسیده و خوان نعمت بیدریغش همه جا کشیده.
اکنون که این پژوهش به انجام رسیده از باب حدیث “لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق"، بر خود لازم میدانم از استاد راهنمای بزرگوارم دکترمحمدطالقانی که زحمت راهنمایی این پایان نامه را بر عهده گرفتند و با دقت و حوصله اینجانب را در تهیه و تدوین این پژوهش یاری کرده و افقهای جدیدی در برابر دیدگانم گشودند، قدردانی کنم. همچنین تشکر خود را از استاد مشاور گرامیام دکترابراهیم چیرانی به پاس همراهی بیدریغ و همفکریهای سودمندشان در مشاوره پایان نامه، ابراز میدارم.
تقدیم به پدر و مادر عزیزم؛
که همواره حامی ام بوده اند و محبّتها
و دعای خیرشان همواره شامل حال من بوده است.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق
۱-۱مقّدمه ۲
۱-۲بیان مسئله ۲
۱-۳اهمیت وضرورت اجرای پژوهش ۳
۱-۴اهداف پژوهش ۴
۱-۵فرضیه ها ی تحقیق ۵
۱-۶روش تحقیق ۵
۱-۷قلمرو تحقیق ۵
۱-۸ساختار تحقیق ۶
فصل دوم: مبانی نظری و ادبیات
۲-۱ مقّدمه ۸
۲-۲ بخش اوّل: مبانی نظری مالی- رفتاری (عکس العمل سرمایه گذاران) ۹
۲-۲-۱ تاریخچه پیدایش مباحث مالی – رفتاری ۹
۲-۲-۲مفروضات رفتاری سرمایه گذاران ۱۱
۲-۲-۳تئوری های روانشناسی سرمایه گذاران ۱۳
۲-۲-۳-۱تئوری چشم انداز ۱۳
۲-۲-۳-۲نظریه رفتارهای مبتنی بر تجربه و آزمون خطا ۱۶
۲-۲-۳-۳نظریه رفتار گلهای در بازارهای مالی ۲۰
۲-۲-۳-۴دیدگاه معامله گران اختلال زا در مالیه ۲۰
۲-۲-۴واکنش بیش از حد و واکنش کمتر از حد ۲۰
۲-۳بخش دوّم: مبانی نظری اعلامیههای سودنقدی ۲۳
۲-۳-۱سود نقدی سهام ۲۳
۲-۳-۲مفهوم سود و کاربردهای آن ۲۴
۲-۳-۳سود حسابداری و نحوه ی محاسبه آن ۲۵
۲-۳-۴سود اقتصادی و نحوه محاسبه آن ۲۶
۲-۳-۵مقایسه ی سود اقتصادی و سود حسابداری ۲۸
۲-۳-۶عدم اطمینان جریانهای نقدی و سیاست تقسیم سود ۳۰
۲-۳-۷ نسبت سود انباشته به جمع حقوق صاحبان سهام و سیاست تقسیم سود ۳۳
۲-۳-۸ فرصتهای سرمایهگذاری و سیاست تقسیم سود ۳۵
۲-۳-۹ سودآوری و تقسیم سود ۳۷
۲-۴بخش سوّم- پیشینه تحقیقات انجام شده ۳۹
۲-۴-۱تحقیقات داخلی: ۳۹
۲-۴-۲تحقیقات خارجی ۴۱
فصل سوم: روش تحقیق
۳-۱مقّدمه ۴۷
۳-۲روش تحقیق ۴۷
۳-۳معرفی مدل های تحقیق ۴۹
۳-۴متغیرهای تحقیق و تعاریف عملیاتی متغیرها ۴۹
۳-۵روششناسی تحقیق ۵۴
۳-۶روشهای گردآوری اطلاعات ۵۵
۳-۷جامعه و نمونه آماری ۵۵
۳-۸روشهای مورد نظر برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیهها ۵۶
۳-۸-۱ تحلیل آماری ۵۶
۳-۸-۲ رگرسیون چند متغیره ۵۷
گونه مهم جنس Zataria در ایران:
- multifloraتنها گونه مهم این جنس در ایران میباشد (جمزاد، ۱۳۸۸).
گونههای مهم جنس Ziziphora در ایران:
از گونههای مهم این جنس در ایران ، Z. tenuior Z. clinopoides, و Z. Hispanica میباشند(جمزاد، ۱۳۸۸).
۱-۶- تاکسونومی و گونههای آویشن
از نظر ردهبندی جنس آویشن بسیار پیچیده بوده و طبقهبندی آن بسیار مشکل است که این موضوع بهدلیل فراوانی گونهها و نبود ناسازگاری ژنتیکی بین این گونههاست (صمصام شریعت، ۱۳۸۲)، تاکنون بیش از ۳۰۰ گونه مختلف از این جنس شناسائی شده است که در این میان بیشترین میزان تنوع گونهای، در نواحی از اسپانیا و ترکیه مشاهده میشود بهطوریکه بیش از ۶۰ گونه مختلف در این نواحی جمع آوری شده است (هانسن، ۱۳۷۹).
تلاقیهای بین گونهای و اینترگرسیون موفق در جنس آویشن، مهمترین عامل تنوع گونهای در این جنس بوده و نتایج دو رگگیری، اغلب از نظر خصوصیات ظاهری و ژنتیکی حالت بینابینی داشته و یا حالت چندگانهای را نشان میدهند (شریعت، ۱۳۸۲).
۱-۷- ویژگیهای گیاهی آویشن شیرازی:
آویشن شیرازی (برگ پهن)[۲۴] از تیره نعناع، گیاهی پایا با بوتههای در پایه چوبی، پرساقه و معطر است. ارتفاع آن به ۴۰ تا ۸۰ سانتیمتر میرسد. این گیاه دارای ساقه متعدد با پوست خاکستری متمایل به سفید و برگهای کوچک دارای دمبرگ کوتاه ، مدور یا بیضی شکل است. گلهای سفید، کوچک، مجتمع در گرزن های کوچک، یا چرخههای بدون دمگل، کوچک و گویچهای، بسیار متراکم واقع در گل آذین باریک، ساده براکتههای پهن دراز، کاسه گل غشایی، کوتاه، به طول ۲ میلیمتر، ۵ پهلو و در زاویهها مژکدار، دارای دندانههای مثلثی کوتاه با انتهای کند، در بخش گلو یا دهانه کرکدار، جام کوچک، تقریباً مانده در کاسه، دو لبه، لب بالایی آن کوتاه و منتهی به دو بخش کم عمق، لب پایینی سه بخش، پرچمها ۴ عدد و دو به دو مساوی، مانده در جام، فندقه تخم مرغی و دارای سطح صاف است. (عکس ۱-۱).
انتشار جغرافیایی: نجف آباد اصفهان، یزد، دزفول، جنوب فارس، جنوب شرقی بلوچستان (حسن زاده، ۱۳۸۴).
عکس ۱-۱- نمایی از آویشن شیرازی
۱-۸- نیازهای اکولوژیکی آویشن شیرازی
مطالعات اکولوژیکی و آماری که روی آویشن در مناطق گرم با ارتفاع کم و در اقلیمهای مدیترانهای خشک، انجام شده نشان دهنده این است که جمعیتهای تشکیل شده از گیاهان فنولیک (تیمول و کارواکرول) از همه غالبتر بودند. با فاصله بیشتر از نواحی ساحلی مدیترانهای و حرکت به طرف مناطق مرطوبتر، گیاهانی که کمتر فنولیک بودند پدید میآمدند و جای خود را بهتدریج به شیمیوتیپهای حاوی ترپنهای غیرفنولیک حلقوی (۴-توجانول و آلفا-توپنیئول) و مونوترپنهای غیرحلقوی (لینالول یا اسپورادیکالی، ژرانیول) میدادند. در اسپانیا شیمیوتیپ دیگری یافت شده که ترکیب دو حلقهای ۱و ۸–سینئول به عنوان ترکیب اصلی آن شناسایی و بومی آنجا نیز میباشد (بقالیان ونقدی بادی، ۱۳۷۹).
آویشن گیاهی است که به طور طبیعی در شرایط مزرعهای در نواحی نیمه خشک تا معتدل گرم در، دماهای بالا و تشعشع شدید آفتاب رشد میکند(لتاچمو و همکاران[۲۵]، ۱۹۹۵). این گیاه ، خشکی دوست بوده و به سهولت قادر به تحمل کمآبی و خشکی است. در خاکهای فقیر و قلیائی قادر به رشد است و تا دمای ۱۵ درجه سانتیگراد زیر صفر را تحمل میکند. آویشن به آب ایستایی حساس است به طوریکه این امر میتواند سبب خشک شدن آن شود. خاکهای سبک حاوی ترکیبات کلسیم و با ضخامت زیاد سطحالارض، خاکهای مناسبی برای کشت آویشن است و خاکهای سنگین مناسب نیست زیرا این نوع خاکها سبب کاهش شدید عملکرد پیکر رویشی و اسانس آن میشود. pH مناسب خاک نیز برای کاشت آویشن بین ۵/۴ تا ۸ است. تکثیر در این گیاه به وسیله بذر و قلمههای ساقه و ریشه انجام پذیر است و به صورت وحشی بر روی صخرهها تا ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا یافت میشود. آویشن در مراحل اولیه دارای رشد خیلی کند بوده و در مراحل بعدی نمو مخصوصاً ۶۰ روز بعد یک افزایش سریع در تجمع ماده خشک (۴ تا ۶ برابر تحت نور اضافی و۵/۲ تا ۵ برابر تحت نور طبیعی (نسبت به گیاهان ۴۰ روزه دارد) (لتاچمو و همکاران[۲۶]، ۱۹۹۵).
میزان آب، خاک و رژیمهای نوری به طور معنیداری رشد آویشن (وزن خشک ریشه و اندام هوایی) را تغییر میدهند و بین شرایط نوری و میزان رطوبت خاک اثر متقابل مشاهده شده و تاثیر افزایش رطوبت خاک در شرایط نور طبیعی به اندازه نور اضافی قابل توجه نبوده است و افزایش رطوبت خاک در شرایط نور طبیعی، تاثیری به مراتب کمتر از شرایط نور اضافی دارد. به هر حال در شرایط نور اضافی و رطوبت خاک۷۰%، بالاترین میزان فتوسنتز و اسانس گیاه مشاهده میشود و کمترین میزان اسانس نیز در شرایط نور طبیعی ۵۰%، رطوبت خاک ذکر گردیده است. البته منظور از نور اضافی یعنی جریان فتوسنتزی ۲۰۰ میکرومول بر مترمربع در ثانیه است که به وسیله لامپهای (HPS: High Pressure Sodium) به همراه نور طبیعی ایجاد میشود. در تحقیقی برای بررسی سطوح نوری، بر میزان اسانس، گیاه آویشن تحت شدتهای مختلف (سایه، ابری، ۱۵، ۲۷ ،۴۵، ۱۰۰%، نور کامل) قرار داده شدند و مشخص شد که بیشترین غلظت اسانس و میزان تیمول و میرسین موجود در اسانس در نور کامل خورشید به دست میآید(یانلی و همکاران[۲۷]، ۱۹۹۷).
۱-۹- سابقه تاریخی گیاه آویشن
آویشن در عهد باستان در جوامع پیشرفته آن روز به عناوین بخورهای معطر و تصفیه کننده بخصوص در معابد به کار میرفته است. برگهای آویشن، سنبل شجاعت و تهور و رشادت بوده است. در یونان قدیم یعنی در روزگاران قبل از میلاد مسیح مرسوم بوده است اگر میخواستهاند شجاعت و رشادت مردی را تحسین کنند و از او تعریف نمایند میگفتند که او عطر حاشا دارد و بوی آویشن میدهد در اساطیر کهن مسیحیان آمده است که در علوفهای که برای تشک در رختخواب مریم عذرا و حصرت مسیح کودک بهکار میرفته گیاه و علف معطر آویشن نیز وجود داشته است. سربازان رومی رسم داشتند برای افزایش شجاعت و تهور در آب آویشن حمام کنند (حمام آویشن برای تسکین درد مفاصل و کوفتگی عضلات و ایجاد فرح و تازه شدن و رفع خمیدگی مفید است) (آئینه چی، ۱۳۶۸).
این گیاه در مصر باستان نقش عمدهای در مومیائی کردن اجساد ایفاد میکرد. پزشکان یونانی مصری اثر قوی و تحریک کننده این گیاه را شناخته بودند. از این گیاه در مراسم تدفین نیز استفاده میشده است. روزگاری در ولز، آویشن را در قبرستان در کنار گورها میکاشتند و در مراسم تشییع جنازه، اعضای یک انجمن نیکوکاری در انگلستان. دستهه ای آویشن را با خود حمل میکردند (آئینهچی،۱۳۶۸).
بر اساس داستانی قدیمی و غیر قابل باور، کاشتن بستری از آویشن در باغچهی منزل، راه پریها و جنها را به خانه باز میکرده است و اعضای خانواده میتوانستند با چشم خود آنها را ببینند (زارع زاده، ۱۳۸۳).
تئوفراست در قرن۱۴ برای درمان مالیخولیا ، آشفتگیهای روحی و بیخوابی مصرف گیاه آویشن را تجویز نموده و دیوسکورید به عنوان مدر این گیاه را به بیماران توصیه نموده است. سنت هیلدگراد آویشن را برای مداوای عفونتهای کبدی، تشنج و تبخال توصیه نموده است. ژان کونزله استفاده از آویشن را برای درمان تب برفکی بسیار مفید و موثر بیان کرده است (آئینه چی، ۱۳۶۸).
از آویشن و ترکیبات موجود در آن در صنایع مختلف از جمله در ساخت انواع عطر و ادکلن، مطبوع کنندههای هوا، طعم دهندهها، داروهای ضدعفونی کننده و… استفاده فراوانی بهعمل میآید. مطالعات انجام شده نشان داده است که ترکیبات معطر گیاهان به شدت تحت تاثیر روشهای فرآوری قرار میگیرند.
از اسانس آویشن در صنایع مدرن داروسازی برای تهیه داروهای مختلف استفاده میشود. اسانس مذکور دارای خاصیت ضدتشنج، ضدنفخ و اثر ضدعفونی کنندگی قوی است از اسانس به صورت محلولهای الکلی، گاهی در رفع بعضی سوء هاضمهها، اسهالهای ساده و رفع کرم استفاده میشود.
تیمول به عنوان ماده موثره موجود در آویشن دارای اثرات ضدقارچی و ضدباکتریایی و ضدانگلی است، مقدار اسانس موجود در آویشن متفاوت بوده و مهمترین ترکیبات شیمیایی تشکیل دهنده اسانس را تیمول به میزان بیشتر از۵۰% و کارواکرول، لینالول، کامفن و توجان تشکیل میدهد. بیشترین میزان اسانس در گیاه آویشن در سرشاخههای گلدار آن وجود دارد (امیدبیگی، ۱۳۷۶).
۱-۹-۱- مصارف آویشن در طب سنتی
در طب سنتی از این گیاه به عنوان ضد اسپاسم، درمان سیاه سرفه، برونشیت، عفونت ریه، سرماخوردگی، آنفلوآنزا برای درمان سوزش گلو، سرفههای سخت و التهاب نایژه و برای درمان نفخ و گرفتگیهای عضلانی، دفع انگلهای روده، بخصوص کرم قلابدار، استفاده میشود. در طول جنگ جهانی اول، روغن آویشن را به عنوان یک مادهی ضدمیکروب، روی پوست میمالیدند (آئینه چی، ۱۳۶۸).
۱-۹-۲- آویشن در طب نوین
استفاده امروزی و ثابت شده گیاه آویشن برای درمان آسم، سرفههای خشک مکرر، آمفیزم و برونشیت است. چای دم کرده آن را نیز برای درمان عفونت گوش میانی، نفخ و تهوع استفاده میکنند (ابراهیم پور، ۱۳۸۵). عصاره آویشن حاوی مادهای به نام «تیمول» است که عامل قوی ضدمیکروبی است و به همین سبب، گیاه آویشن به عنوان یک گیاه ضدعفونی کننده شناخته شده است. برای بیماری آسم مفید است. حمام آویشن برای مبتلایان به دردهای عضلانی، مفصلی و روماتیسمی مفید است. ضماد آویشن برای نیش و گزیدگی حشرات موثر است. محلول شستشوی دهان حاوی آویشن در درمان عفونت لثه مؤثر است در حاملگی مصرف این گیاه ممنوع است اما در دوران شیردهی منعی ندارد (عیدی زاده، ۱۳۸۵).
۱-۹-۳- مصارف خوراکی
گل آویشن خیلی معطر و به عنوان ادویه در آشپزخانه مصارف متعددی دارد. در تهیه و طبخ غذا استفادههای فراوانی میشود، آویشن به دلیل طعم تند و خاصیت ضدمیکروبیاش، در تهیه سوسیس و خوراکهای گوشتی مصرف میشود. در آشپزی غذاهای سنگین از آن استفاده فراوانی میشود. آویشن علاوه بر بهبود طعم غذا ، باعث سرعت بخشیدن به عمل هضم نیز میشود (امین، ۱۳۷۰). مصرف آن، بهویژه در وعدههای غذایی سنگین توصیه میشود، در غذاهایی چون سرخ کردنیها (مخصوصاً گوشت بزغاله، ماهی، پرنده، سس اسپاگتی، سس گوجه فرنگی، سوپ سبزیجات، سالاد، غذاهای قارچدار، گوشت چرخ کرده در حجم زیاد، خورشتها و غذاهای سیب زمینیدار استفاده میشود. این گیاه باید دور از نور و رطوبت و در شیشههای ضخیم و سربسته یا قوطیهای فلزی نگهداری شود (دوازده امامی، ۱۳۸۶).
تحقیقات نشان میدهد اگر پیکر رویشی آویشن در ظهر (هنگام تابش آفتاب) برداشت شوند (نسبت به برداشت آنها در روزهای غیر آفتابی) دارای اسانس بیشتری خواهند بود. پیکر رویشی خشک از سال دوم رویشی ۵/۱ تا ۲ تن در هکتار میباشد (عیدی زاده،۱۳۸۵).
۱-۱۰- متابولیت ثانویه
ترکیبات طبیعی که در گیاهان دارویی یافت میشود کاربرد زیادی در صنایع دارویی و غذایی به عنوان افزودنی یا رنگهای طبیعی، صنایع عطر و ادکلن، استفاده در فرمول حشرهکشها و سایر ترکیبات مفید شیمیایی دارند. این مواد در مجموعهای با عنوان آلکالوئیدها، گلیکوزیدها، اسانس، ترکیبات فنلی، ساپونینها، سالیسیلاتها، ویتامینها، مواد تلخ، فلاونها و فلاونوئیدها، موسیلاژها، تاننها، اسیدسیلسیک و.. تقسیم میشوند(مولاباجال و تسی[۲۸]، ۲۰۰۴).
۱-۱۰-۱-ماهیت اسانسها و متابولیتهای ثانویه
اسانسها ترکیبات معطری هستند که در اندامهای مختلف گیاهان یافت میشوند. به علت تبخیر در اثر مجاورت هوا در حرارت عادی، آنها را روغنهای فرار یا اتری یا اسانسهای روغنی مینامند. اسانسها به طور کلی بی رنگ هستند، بویژه هنگامی که تازه باشند ولی در اثر مرور زمان به علت اکسیداسیون و رزینی شدن رنگ آن ها تیره میگردند. اسانسها دارای بوی مشخص و ضریب شکست قوی بوده و اغلب روی نور پلاریزه موثر میباشند. قدرت چرخش اسانسها اغلب وسیله مناسبی جهت تشخیص آنها میباشد. به طور کلی، اسانسها با آب غیر قابل اختلاط میباشند ولی میتوانند به اندازه کافی در آب حل شوند و بوی خود را به آب انتقال دهند. مشخصههایی که جهت تفکیک و تشخیص اسانسها با روغنهای غیر فرار وجود دارند عبارتند از:
۱- اسانسها قابل تبخیر هستند و میتوان آنها را از منبع طبیعی خود بوسیله تقطیر بدست آورد.
۲- اسانسها تولید الکل روغنی ثابت روی کاغذ نمینمایند، زیرا فاقد ترکیب استرهای گلیسرول و اسیدهای چرب میباشند.
۳- اسانسها به وسیله قلیاییها صابونی نمیگردند.
۴- اسانسها بر خلاف روغنهای فرار تند نمیشوند ولی در اثر مجاورت با هوا اکسیده و رزینی میگردند.
درعمل، تمام اسانسها از مخلوط ترکیبهای شیمیایی که اغلب بسیار پیچیده میباشند، درست شدهاند و ترکیب شیمیایی آنها نیز با یکدیگر کاملا متفاوت است. به طور کلی میتوان انواع مختلف مواد شیمیایی را در ترکیب اسانسها یافت. هیدروکربورها، الکلها، کتونها، آلدئیدها، اترها، اکسیدها و غیره در اسانسها وجود دارند که میزان هر یک در اسانس مشخص میباشد (مومنی و شاهرخی، ۱۳۷۷).
۱-۱۰-۱-۱- متابولیسم اسانس در بدن
اسانسها به صورت خوراکی به عنوان دسته موادی که اثر تحریکی ملایم روی مخاط دهان و جهاز هاضمه دارند مصرف میشوند به طوری که ایجاد گرما، همچنین زیاد شدن بزاق میکنند، دفع آنها از ریهها، پوست و کلیه میباشد مصرف بعد از غذای آنها به عنوان ضد نفخ و برای بر طرف کردن ناراحتیهای معده و نفخ رودهای و همچنین برای جلوگیری از عوارضی که در اثر خوردن مسهل بوجود میآید مفید میباشد. همچنین به عنوان بخور برای ناراحتیهایی که در دستگاه تنفسی بوجود میآیند مصرف دارند. اسانسها در تماس با پوست ایجاد تحریک و قرمزی مینمایند به طوری که ابتدا یک احساس گرما و سوزش دست میدهد که با یک بی حسی خفیف موضعی همراه میباشد. به این دلیل به عنوان محرک جلدی در التهابهای مزمن و آرام کردن دردهای عصبی و روماتیسمی بکار برده میشوند. باید توجه داشت که برخی اسانسها ایجاد حساسیت و تاول میکنند، بنابراین بایستی هنگام استفاده از آن ها احتیاط کامل به عمل آید.
اسانسها چون از نظر ساختاری به ترپنوئیدهای سیترال و سیترونلول، جرانیل استات و لینالیل استات بستگی دارند در بدن به سرعت جذب میشوند. سیترونلول، جرانیول و سیترال همان راه متابولیکی را که منجر به اکسیداسیون و ایجاد کربوکسیلیک اسید میگردد طی میکنند. بعضی دیگر دکربوکسیله شده و قسمت باقیمانده اکسیده میشود . ۲-۶ دی متیل ۲-۶ اکتادی ان اوئیک اسید از سیترال و جرانیول و فرم دی هیدروی اسید از سیترونلول حاصل میگردد. در مقدار کم، دکربوکسیلاسیون راه اصلی متابولیک است. در مقدار مصرف زیاد بعضی از ترپنوئیدها ممکن است بدون تغییر دفع شوند. دفع، به سرعت با گردش مختصر داخل کبدی انجام میگیرد. لینالول به سهولت به گلوکوروئید تبدیل میشود (مومنی و شاهرخی، ۱۳۷۷).
۱-۱۰-۱-۲-محل تولید و ترشح اسانسهای گیاهی