فصل پنجم
تصریح و برآورد مدل رشد
مقدمه
در فصلهای گذشته ادبیات موضوع مربوط به دولت و رشد اقتصادی بررسی شد. همچنان که ملاحظه میشود، مسائل مربوط به نااطمینانی و رشد اقتصادی از مبانی نظری قوی برخوردار میباشد. در این فصل برای بررسی تجربی اثر نااطمینانی سیاستهای اقتصادی دولت بر رشد اقتصادی به تصریح مدل رشد بر مبنای مدلهای تعمیم یافتۀ نئوکلاسیک[۴۱] پرداخته خواهد شد. و شاخصی که نشان دهندۀ نااطمینانی سیاستهای اقتصادی دولت میباشد به این مدلها اضافه خواهد شد.
مزیت مدلهای رشد نئوکلاسیک در انعطافپذیری آنها جهت وارد کردن متغیرهای مختلف اقتصادی، سیاسی و ساختاری در آنهاست. لذا در تصریح مدل رشد اقتصادی از تفسیر بسط یافتهای از مدل رشد نئوکلاسیک که در آن پیام اساسی مدل های رشد درونزا (یعنی تفسیر درونزای پیشرفت فنی) و شرایط محیطی لحاظ میگردد.
در ادامه این فصل، با هدف آزمون تجربی فرضیات مطرح شده در فصل اول در قالب معادلۀ رشد اقتصادی با بهره گرفتن از تکنیکهای همجمعی و تصحیح خطا آورده میشود.
۵-۱ تصریح مدل رشد اقتصادی
برای استخراج معادلۀ رگرسیونی رشد از یک تابع تولید از نوع کاپ داگلاس استفاده میشود:
(۵-۱-۱)
- تولید واقعی - نیرویکار - موجودی سرمایه فیزیکی و انسانی
- شاخص کلی تکنولوژی وکارایی در اقتصاد (شامل وضعیت محیط نهادی و اقتصاد کلان)
- تکنولوژی افزایش دهندۀ سرمایه فیزیکی، انسانی و نیرویکار
باتعریف A به صورت این رابطه : (۵-۱-۲)
معادله (۵-۱-۱) را میتوان به این شکل نوشت: (۵-۱-۳)
Aسطح کلی تکنولوژی و کارایی را نشان میدهد.
فرض میشود که انباشت و رشد نیرویکار و تکنولوژی مطابق توابع زیر باشد:
(۵-۱-۴)
n- نرخ برونزای رشد نیرویکار
t- شاخص زمان
g- نرخ بروزای پیشرفت فنی
X- برداری از متغیرهای سیاستی و سایر عوامل موثر بر سطح تکنولوژی و کارایی در اقتصاد
- برداری از ضرایب مربوط به این متغیرهای سیاستی و سایر عوامل موثر
اگر کسری از درآمد را که برای سرمایهگذاری فیزیکی و انسانی اختصاص مییابد، با نشان دهیم، در این صورت سرمایه انسانی و فیزیکی (با فرض اینکه هر دو نوع موجودی سرمایه، برای سادگی و سهولت، با نرخ یکسان مستهلک شوند) بر طبق توابع زیر خواهد بود:
(۵-۱-۵)
با بیان موجودی سرمایه فیزیکی و انسانی، برحسب مقادیر سرانه واحد نیرویکار موثر، یعنی:
(۵-۱-۶)
تابع تولید و توابع انباشت سرمایه انسانی و فیزیکی، بر حسب مقادیر سرانه واحد نیروی کار موثر بازنویسی میگردند: (۵-۱-۷)
در وضعیت پایدار، سطح سرمایه فیزیکی و انسانی به ازای واحد نیرویکار موثر، ثابت میباشد. لذا توابع انباشت سرمایۀ فیزیکی و انسانی را برابر صفر قرار داده و حل میکنیم با حل این توابع مقادیر تعادلی سرمایه سرانه فیزیکی و انسانی حاصل میشود.
(۵-۱- ۸)
با قرار دادن معادلات فوق در معادله (۵-۱-۷) و گرفتن لگاریتم طبیعی از محصول سرانه نیرویکار موثر در وضعیت پایدار نتیجۀ زیر به دست میآید.
(۵-۱-۹)
با گرفتن لگاریتم طبیعی از استفاده از معادله (۵-۱-۴) به جایA ، یک نسخۀ تجربی از معادله (۵-۱-۹) به شرح زیر به دست میآید.
(۵-۱-۱۰)
با جایگذاری این معادله در (۵-۱-۹) خواهیم داشت:
(۵-۱-۱۱)
با بهره گرفتن از معادله (۵-۱-۱۱) میتوان یک معادلۀ رگرسیونی رشد برای هر اقتصادی با لحاظ کردن شرایط آن اقتصاد استخراج کرد. به فرض ثابت بودن در بلندمدت اگر از معادلۀ (۵-۱-۱۱) نسبت به زمان مشتق بگیریم یک معادلۀ رشد به این صورت خواهیم داشت:
(۵-۱-۱۲)
- رشد تولید واقعی سرانه
-رشد نسبت سرمایهگذاری فیزیکی به تولید
-رشد نسبت سرمایهگذاری در نیروی انسانی به تولید
رشد نسبت سرمایهگذاری به تولید را میتوان متناسب با نسبت سرمایهگذاری خصوصی به تولید و نسبت سرمایهگذاری دولتی به تولید نوشت. (۵-۱-۱۳)
رشد نسبت سرمایهگذاری در نیروی انسانی به تولید متغیری است که با متوسط سالهای تحصیل نیرویکار جامعه متناسب است. میتوان گفت هر چه تعداد سالهای تحصیل نیروی شاغل جامعه افزایش یابد به تبع آن رشد نسبت سرمایهگذاری در نیروی انسانی به تولید نیز افزایش مییابد.
g - نرخ برونزای پیشرفت فنی متغیری است که متناسب با رشد درآمدهای نفتی تغییر میکند به طوری که افزایش در رشد درآمدهای نفتی افزایش در نرخ برونزای پیشرفت فنی را به دنبال دارد.
X - از مجموعه متغیرهای موجود در بردار x شاخص نااطمینانی سیاستهای دولت را در معادلۀ رشد لحاظ میکنیم.
معادلۀ تجربی مورد نظر در این تحقیق با توجه به زمینه های تحقیق و شرایط محیطی اقتصادی و نقش و حضور دولت در اقتصاد ایران به صورت زیر در نظر میگیریم.
